Εκτός σχεδίου δόμηση

Η κυβέρνηση θέλει να είναι η πιο φιλόδοξη αλλαγή στην οργάνωση του δημόσιου χώρου από το 1923, τα τελευταία 100 χρόνια. Τότε οργανώθηκαν οι οικισμοί στην Ελλάδα με ένα πλαίσιο που άντεξε (;)100 χρόνια.

Η επιχείρηση «πολεοδομική ανασυγκρότηση» του Αντώνη Τρίτση έμεινε στη μέση, καθώς το Κράτος δεν είχε πάντα τα χρήματα να αποζημιώνει ιδιοκτήτες ούτε και οι τοπικοί άρχοντες ήθελαν να βοηθήσουν στην διαμόρφωση δημόσιων κοινόχρηστων χώρων με δικό τους (πολιτικό) κόστος: Ας έπαιρνε το Κράτος το βάρος να πείσει τους ιδιοκτήτες ό,τι οι πόλεις και τα χωριά ήθελαν πλατείες και δρόμους.

Οι μελέτες για 250 Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια θα ετοιμασθούν ως τα μέσα του 2026, στην τελευταία ευκαιρία των ελληνικών πόλεων και οικισμών για μία στοιχειώδη οργάνωση των χρήσεων γης, των δρόμων και των όρων δόμησης.

Η ΕΕ θα υποστηρίξει την εκπόνηση των μελετών με 400 εκατομμύρια ευρώ. Η ιστορία της οργάνωσης του χώρου που ζούμε είναι ίσως η πιο πολιτική ιστορία της 200χρονης διαδρομής του νέου ελληνικού κράτους και μάλλον η πιο εμβληματική της τραγωδίας των κοινών: Της κραυγαλέας αδυναμίας μας να οργανώσουμε τον δημόσιο χώρο σε σχέση με τον χώρο που ζει η κάθε μικρότερη ή μεγαλύτερη οικογένεια.

Ανάμεσα στο σήμερα και στα μέσα του 2026 η κυβέρνηση θέλει να φέρει ένα νομοσχέδιο προς ψήφιση, με το οποίο θα νομιμοποιείται η εκτός σχεδίου δόμηση, ένας τρόπος οργάνωσης του δημόσιου χώρου που το ΣτΕ όχι άδικα έχει χαρακτηρίσει αντισυνταγματικό.

Τις προηγούμενες εβδομάδες επιδίωξα να συζητήσω πτυχές και διατάξεις του νομοσχεδίου με αρμόδιους παράγοντες της κυβέρνησης, της αγοράς, της αυτοδιοίκησης και της επιστημονικής κοινότητας. Η τελευταία πιστεύει ότι δεν θα υπάρξει άλλη ανοχή στην εκτός σχεδίου δόμηση, όπως εξάλλου είχε διαφανεί από τις κυβερνητικές εξαγγελλίες του Κωστή Χατζηδάκη το 2020: «Όσον αφορά τις παρεκκλίσεις κάτω των 4 στρεμμάτων, επιμένουμε να καταργηθούν το 2022», είχε πει τότε στην «Καθημερινή».

Τώρα, η Κυβέρνηση θέλει να επιτρέψει αρκετές περισσότερες αποκλίσεις, με βάση το αν ένα οικόπεδο είναι κοντά σε αλλά κτήρια που έχουν άδεια (2 χιλιόμετρα), το πότε έχει γίνει η αγορά του και το πόσο κοντά είναι σε δρόμο που έχει χαρακτηρισθεί ως τέτοιος από τις τοπικές Αρχές.

Ο πρόεδρος του ΤΕΕ, Γιώργος Στασινός, που υποστηρίζει την διάταξη, πιστεύει ότι μόνο ένα μέρος των οικοπέδων που έχουν αγορασθεί θα κτισθούν. Στο τέλος και η διάταξη αυτή θα κριθεί από το ΤΕΕ. Το πιθανότερο, αφού έχουν κτίσει όσοι το αποφασίσουν έτσι και αλλιώς. Και αυτοί που μελετούν τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια; Θα πρέπει να τα προσαρμόσουν στο έδαφος της πραγματικότητας που θα αναπτυχθεί τα επόμενα δύο χρόνια. Αν πάντως ολοκληρωθούν τα σχέδια ακόμα και έτσι, οικισμοί και πόλεις θα είναι πιο υποφερτοί σε  σχέση με το παρελθόν.