Τι είναι το Σύνδρομο Μονάδας Εντατικής Θεραπείας;

Η νοσηλεία στην μονάδα εντατικής θεραπείας αποτελεί μια διαδικασία έντονης ψυχοσωματικής καταπόνησης. Ο ασθενής με την εισαγωγή του αντιδρά συναισθηματικά με την εκδήλωση φόβου ή πανικού. Μετά από παρατεταμένη παραμονή στην μονάδα ο ασθενής εμφανίζει εντονότερα συμπτώματα όπως αυτά του οξύ άγχους, της κατάθλιψης, της άρνησης ακόμα και της παραίτησης. Η αντίδραση αυτή θεωρείται οργανική νόσος.

Το σύνδρομο της μονάδας της εντατικής θεραπείας περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα κλινικών συμπτωμάτων, χωρίς να υπάρχουν αποδεκτά διαγνωστικά κριτήρια.

Η έννοια του συνδρόμου χρησιμοποιήθηκε από τον McKegney το 1966. Τα προηγούμενα χρόνια το σύνδρομο είχε λάβει διάφορες ονομασίες όπως «καταθλιπτική αντίδραση», «σχιζοφρενική αντίδραση» και «ψυχολογικές διαταραχές». Στην δεκαετία του 1960 ονομάστηκε «μία νόσος νέα της ιατρικής προόδου» και «η τρέλα στα δωμάτια ανάρρωσης». Συνώνυμοι όροι είναι η τοξική ψύχωση, παραλήρημα, οξεία σύγχυση, θόλωση συνείδησης, οξεία εγκεφαλική ανεπάρκεια. Τις εκδηλώσεις του συνδρόμου αυτού χαρακτηρίζουν η σύγχυση, διαταραχή ανωτέρων νοητικών λειτουργιών, φόβος, άγχος, επιθετικότητα, παρατεταμένη ένταση, ανησυχία, σημεία κατάθλιψης, παραίτηση, παθητικότητα, μυϊκή αδυναμία, παραλήρημα.

Η αιτιολογία του συνδρόμου περιλαμβάνει ποικίλους παράγοντες που αφορούν τόσο τον ασθενή όσο και την νόσο καθώς και το περιβάλλον της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Ο πρώτος παράγοντας που φαίνεται πως μπορεί να προκαλέσει το σύνδρομο είναι η φαρμακευτική αγωγή.

• Βενζοδιαζεπίνες, κατασταλτικά, αναισθητικά, μυοχαλαρωτικά και άλλα, έχουν εξαρτησιογόνο δράση και μπορεί να οδηγήσουν σε ψυχιατρικά συμπτώματα.

Οι παράγοντες που επηρεάζουν έναν ασθενή είναι:

• Η προσωπικότητα: Υποφέρει περισσότερο ο ασθενής που δεν μπορεί να προσαρμοστεί εύκολα σε στρεσογόνες καταστάσεις
• Η ηλικία: Πιο επιρρεπείς είναι οι ασθενείς άνω των 50 ετών
• Η συναισθηματική κατάσταση κατά την έναρξη της νόσου: Πιο ευαίσθητος θεωρείται ο ασθενής που πριν την νοσηλεία εμφάνιζε δυσκολία στη διαχείριση των συναισθημάτων του

Όσον αφορά το περιβάλλον της Μ.Ε.Θ:

• Απώλεια χρονικού και χωρικού προσανατολισμού: Δεν συνειδητοποιούν αν είναι ημέρα ή νύχτα
• Επίπεδα θορύβου: Υπάρχει αισθητηριακή υπερφόρτωση από τα μηχανήματα και από το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό
• Απομόνωση: Βιώνουν την απομόνωση από το οικογενειακό και κοινωνικό τους περιβάλλον
• Ακινητοποίηση: Ο ασθενής είναι ακινητοποιημένος από σωληνάκια, καθετήρες, ενδοφλέβιες γραμμές και συσκευές υποβοήθησης της αναπνοής. Είναι ένας λόγος που δυσκολεύει τον ασθενή να προσανατολιστεί ως προς την θέση του και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την διαστρέβλωση της εικόνας του σώματος.
• Αποπροσωποποίηση: Ο χρόνος καταναλώνεται για την φροντίδα του σώματος και την θεραπεία της νόσου χωρίς να αναγνωρίζεται ο ασθενής ως πρόσωπο.
• Διαταραχές ύπνου: Αποτελεί τον πιο στρεσογόνο παράγοντα για την ανάπτυξη του συνδρόμου. Η συνεχής παρακολούθηση των ζωτικών σημείων, οι ιατρικές και νοσηλευτικές επισκέψεις όλες τις ώρες μια ημέρας, ο θόρυβος και ο φωτισμός επιβαρύνουν τον ύπνο ενός ασθενούς.
• Ελάττωση του ζωτικού χώρου: Οδηγεί σε απώλεια ελέγχου του περιβάλλοντος
• Διαταραχές των αισθήσεων: Όλες οι αισθήσεις επηρεάζονται. Ο ασθενής έρχεται αντιμέτωπος με μία οπτική μονοτονία λόγω του συνεχή φωτισμού, με ένα συνεχή θόρυβο προερχόμενος από τα μηχανήματα, δυσκολία στην αφή λόγω των φαρμάκων και αδυναμία αίσθησης της όσφρησης.

Τα συμπτώματα και οι εκδηλώσεις του συνδρόμου της ΜΕΘ περιγράφονται σε ως εξής:

• Οξεία αντίδραση φόβου, έντρομη έκφραση προσώπου, ωχρότητα
• Οξεία Ψυχωτική Διαταραχή, με διαταραχές σκέψης, παραληρητικές ιδέες, διαταραχές ύπνου
• Αγχώδης Αντίδραση, διάσπαση προσοχής, φοβίες, υπερδιέγερση
• Παραλήρημα (delirium), με επηρεασμένες γνωστικές λειτουργίες, θόλωση της συνείδησης, ευμετάβλητο συναίσθημα, ψυχοκινητικές διαταραχές
• Κατάθλιψη, με ανορεξία, θλίψη, παραίτηση, αρνητικά συναισθήματα
• Παρατεταμένη ένταση, υπεργρήγορση, εφίδρωση, ταχυκαρδία, αδυναμία συγκέντρωσης
• Αναβίωση του τραυματικού συμβάντος με διάφορους τρόπους, όπως σκέψεις, εικόνες, όνειρα
• Υιοθέτηση συμπεριφορών αποφυγής σε οτιδήποτε σχετίζεται με το συμβάν και αποξένωση

Εκτός φυσικά από τα ψυχολογικά συμπτώματα έχουν παρατηρηθεί μυοσκελετική αδυναμία, ατροφίες και άλλες μεταβολικές διαταραχές. Ο συνδυασμός όλων αυτών οδηγεί σε ψυχολογικές μεταπτώσεις.

Η αντιμετώπιση του συγκεκριμένου συνδρόμου έγκειται στην διεπιστημονική προσέγγιση του προβλήματος, εξαιτίας της πολυπαραγοντικότητας των συμπτωμάτων. Η διεπιστημονική ομάδα οφείλει:

• την έγκαιρη διάγνωση του συνδρόμου
• την αναγνώριση των αναγκών και των προβλημάτων του ασθενή
• την πρόληψη και τον περιορισμό των παραγόντων κινδύνου
• τον έλεγχο του αισθητηριακού και φυσικού περιβάλλοντος
• σωστή ενημέρωση και επικοινωνία με το οικογενειακό περιβάλλον του ασθενή

Τις περισσότερες φορές χρειάζεται τόσο η φαρμακευτική αγωγή, όσο και η ψυχοθεραπεία προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτή η διαταραχή.

*Άρθρο της Μαρίας Παπαδάκη, Ψυχολόγου - Συνεργάτιδας Μetropolitan General.