Πολιτική κρίση στο Κόσοβο εν μέσω πανδημίας

Στις 6 Οκτωβρίου του 2019, το κόμμα του Albin Kurti, Vetevendosje (VV), ερχόταν πρώτο στην εκλογική αναμέτρηση του Κοσόβου, συγκεντρώνοντας ποσοστό της τάξης του 26.29% και κερδίζοντας, έτσι, με μικρή διαφορά το Democratic League of Kosovo (LDK), το οποίο έφτασε το 24.46%. Το VV αδυνατούσε να σχηματίσει κυβέρνηση, καθώς από τις 120 έδρες του Κοινοβουλίου είχε κατακτήσει τις 29, με το LDK να ακολουθεί με μόλις μία λιγότερη (J. Weizman,2019). Η ιδέα της συγκυβέρνησης, επομένως, ήταν μονόδρομος για τον Kurti.

Η πραγμάτωση της ιδέας αυτής, μόνο εύκολη υπόθεση δεν ήταν, καθώς χρειάστηκαν περίπου 4 μήνες, έως ότου οι διαπραγματεύσεις ευοδώσουν και ο Albin Kurti αναλάβει καθήκοντα πρωθυπουργού, στις 3 Φεβρουαρίου του 2020 (A. Tidey,2020). Η τελική συμφωνία περιλάμβανε, εκτός των άλλων, την ανάθεση 6 υπουργείων σε κάθε κόμμα, ενώ 3 ακόμα υπουργεία ανέλαβαν εκπρόσωποι των εθνικών μειονοτήτων, οι οποίοι συμπλήρωναν την κυβερνητική πλειοψηφία (J. Butcher, T. Sokoli, 2020).

Η συγκεκριμένη σύνθεση, όμως, δεν έμελλε να μακροημερεύσει, εφόσον το συγκυβερνόν LDK κατέθεσε πρόταση μομφής κατά του Πρωθυπουργού, με αποτέλεσμα στις 25 Μαρτίου αυτή να υπερψηφισθεί από την αντιπολίτευση και τη χώρα να εισέλθει σε περίοδο πολιτικής αβεβαιότητας.  Για να αντιληφθούμε, όμως, τους λόγους όπου αυτός ο κυβερνητικός σχηματισμός κατέρρευσε, οφείλουμε να εξετάσουμε μια σειρά από παράγοντες, οι οποίοι επηρέασαν και συνεχίζουν να επηρεάζουν καθοριστικά  την πολιτική ζωή του Κοσόβου.

Οι σχέσεις με την Σερβία και η εμπλοκή ΗΠΑ και ΕΕ

Οι εξελίξεις στον «Διάλογο» Σερβίας – Κοσόβου αποτελούν δομικό στοιχείο της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής του Κοσόβου. Τον Νοέμβριο του 2018, ο τότε ΠΘ του Κοσόβου, Haradinaj, στην προσπάθειά του να πείσει την Σερβία να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της χώρας του, επέβαλε δασμούς 100% στα εισαγόμενα σερβικά  προϊόντα με τις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις δύο χώρες να φτάνουν στο χειρότερο ίσως σημείο, από την έναρξή τους, το 2013 (Euractiv.com, 2018). Αυτή η κίνηση του Haradinaj αποδείχθηκε κομβική, καθώς έδωσε στο Κόσοβο ένα ισχυρό διαπραγματευτικό στοιχείο με το οποίο έμελλε να πορευθεί τα επόμενα χρόνια στις συζητήσεις τόσο με την Ε.Ε., όσο και τις Η.Π.Α., όπου ήταν κάθετα αντίθετες σε αυτήν την ενέργεια.

Ο Albin Kurti, ως ο νέος Πρωθυπουργός, είχε προβεί σε σειρά δηλώσεων αναφερόμενος στις προθέσεις του για την διαχείριση του ζητήματος των δασμών. Αρχικώς, είχε διαμηνύσει πως θα άρει τους δασμούς και θα επιβάλλει στη θέση τους «μέτρα αμοιβαιότητας» έναντι της Σερβίας. Σε μεταγενέστερη στιγμή, είχε αναφέρει πως θα προχωρήσει σε σταδιακή άρση των δασμών, αρχής γενομένης από τα πρωτογενή υλικά με αφετηρία την 15^η Μαρτίου (S. Bjelotomic, 2020). Στην πράξη, ωστόσο, η δήλωση αυτή δεν πραγματοποιήθηκε, με τον Πρωθυπουργό να απολογείται πως δεν τήρησε τον λόγο του εξαιτίας της διαφωνίας του κυβερνητικού του εταίρου στην κίνηση αυτή (EWB, 2020). Τελικώς, η μερική άρση αποφασίστηκε στις 20 Μαρτίου, με τους Υπουργούς του LDK να απέχουν της ψηφοφορίας (B. Qalliu, 2020).

Όλη την περίοδο διακυβέρνησης Κούρτι, οι ΗΠΑ πίεζαν τον Πρωθυπουργό, έμμεσα και άμεσα, να άρει πλήρως τους δασμούς. Χαρακτηριστικά, ο απεσταλμένος των ΗΠΑ για τον διάλογο Σερβίας – Κοσόβου, Richard Grenell, δήλωνε ανοιχτά πως θα ζητήσει από τον Kurti να άρει τους δασμούς (S. Bjelotomic, 2020), ο γερουσιαστής David Perdu twittαρε «…Kosovo must do its part & abolish all duties imposed on Serbia. If Kosovo is not fully committed to peace, then the US should reconsider its presence there» ενώ ο ίδιος o Mike Pompeo συναντούσε (State.gov., 2020) τον Πρόεδρο Thaci στις Η.Π.Α. για να συζητήσει το ζήτημα του διαλόγου παραγκωνίζοντας τον ίδιο τον Πρωθυπουργό.

Την ίδια ώρα που οι Η.Π.Α. παρέμεναν σταθερές στη θέση τους για πλήρη άρση των δασμών, η Ε.Ε. εμφανιζόταν πιο διαλλακτική και υποστηρικτική, επιχαίροντας κάθε φορά τις δηλώσεις Kurti που αφορούσαν στην μείωση των δασμών με τον έναν ή τον άλλον τρόπο (L. Semini, 2020). Ενέργεια ορόσημο για την ΕΕ αποτέλεσε η επιλογή του Σλοβάκου Lajcak για την θέση του ειδικού απεσταλμένου της Ένωσης για τον διάλογο των δύο χωρών (A. Ivkovic, 2020). Την επιλογή αυτή έσπευσε να αποδοκιμάσει ο Πρόεδρος Thaci, λέγοντας πως δεν επιθυμεί να συνομιλεί για την ανεξαρτησία του Κοσόβου με κάποιον του οποίου η χώρα δεν την αναγνωρίζει. Αντιθέτως, ο Kurti επικοινώνησε μαζί του, αναπτύσσοντας, μάλιστα, τις σκέψεις του για την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων. Πέραν των παραπάνω, ο ίδιος ο Πρόεδρος Macron είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Kurti, ενημερώνοντάς τον για την πρόθεση του να διοργανώσει ένα summit στο Παρίσι υπό την αιγίδα και της Γερμανίας για τον διάλογο με τη Σερβία (rtklive.com, 2020).

Η σχέση Kurti - Thaci και η διαχείριση της κρίσης του Covid-19

Από την αρχή της θητείας του Kurti ως πρωθυπουργός, οι σχέσεις των δύο ανδρών δεν ήταν ρόδινες. Προς τα τέλη Φλεβάρη, μάλιστα, κατηγόρησε δημοσίως τον Thaci, πως το 2013, όταν ήταν ο ίδιος στην Πρωθυπουργία είχε συνάψει μυστική συμφωνία με το ΝΑΤΟ, η οποία έδινε την δυνατότητα στην KFOR να «μπλοκάρει» κάθε πιθανή δράση της KSF, παραβιάζοντας έτσι το Σύνταγμα της χώρας. Κατόπιν αυτής της αποκάλυψης, ο Kurti ζητούσε την αποπομπή του Προέδρου (Xh. Bami, 2020).

Επιπροσθέτως, στο ζήτημα των δασμών o Thaci συντάχθηκε με την θέση των ΗΠΑ, υποστηρίζοντας και αυτός την πλήρη άρση των δασμών, όπως ζητάει ο δυτικός σύμμαχος. Από την πλευρά του, ο Kurti διαμήνυε πως ο Πρόεδρος επιθυμεί την άρση των δασμών και την ανατροπή της κυβερνήσεώς του, καθώς σε συνεννόηση με τις ΗΠΑ και τον Σέρβο Πρόεδρο Vucic έχει ήδη συνάψει συμφωνία οριστικής επίλυσης των ανοιχτών ζητημάτων ανάμεσα στις δύο χώρες, στην οποία εμπεριέχεται και σχέδιο ανταλλαγής εδαφών (M. Stojanovic, 2020).

Ενώ η κατάσταση παρέμενε τεταμένη, η κρίση του Covid-19 ήρθε να κάνει τα πράγματα ακόμη πιο περίπλοκα. Με σκοπό την κατάλληλη αντιμετώπιση της πανδημίας, η κυβέρνηση νομοθέτησε σειρά μέτρων τα οποία περιόριζαν την κίνηση των πολιτών. Ο Πρόεδρος θεώρησε αντισυνταγματικά τα μέτρα αυτά με αποτέλεσμα να προσφύγει στο Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας (Xh. Bami, M. Stojanovic, J. Robinson, 2020). Τελικώς, στις 31 Μαρτίου, το Δικαστήριο έκρινε απαράδεκτα τα μέτρα, ζητώντας την αναίρεσή τους ως τις 13 Απριλίου (Balkaneu.com, 2020).

Η πρόταση μομφής

Η κυβέρνηση Kurti κατάφερε να διατηρηθεί στην εξουσία για μόλις 52 ημέρες, αφού στις 25 Μαρτίου, η πρόταση μομφής που κατέθεσε το συγκυβερνών κόμμα LDK ανέτρεψε τον Πρωθυπουργό. O I. Mustafa ήταν και εκείνος υπέρμαχος της αμερικανικής άποψης για την άρση των δασμών χωρίς περιορισμούς. Ακόμη, δεν ήταν λίγες οι φορές όπου ο ίδιος συναντήθηκε με τον Πρόεδρο Thaci, μεταδίδοντας ένα μήνυμα στενής επικοινωνίας αυτών των δύο (rtklive.com, 2020).

Η κατάθεση της πρότασης μομφής ήρθε, όμως, για μια μάλλον απροσδόκητη αφορμή. Μια εβδομάδα νωρίτερα, ο Kurti απέπεμψε τον Υπουργό Εσωτερικών, A. Veliu, ο οποίος προέρχεται από το συγκυβερνών LDK. Ο Υπουργός είχε ταχθεί ανοιχτά υπέρ της πρότασης Thaci να κηρυχθεί η χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, κατά την οποία ο στρατός υπό τις οδηγίες του Προέδρου θα αναπτυσσόταν σε όλη τη χώρα. Όντας αρνητικός ο Kurti στο ενδεχόμενο να ενεργοποιηθούν τέτοιες εξουσίες του Thaci, είχε κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία, απορρίπτοντας την προεδρική πρόταση, την οποία όμως στήριξε ανοιχτά ο Veliu (exit.al, 2020).

Τελικώς, αν και ο Mustafa στην αρχή ήταν πιο διαλλακτικός, ζητώντας από τον Πρωθυπουργό να ζητήσει συγγνώμη από τον ίδιο, καθότι δεν τον είχε ενημερώσει για την αποπομπή του Υπουργού. Kάτι τέτοιο δεν συνέβη και σε συνδυασμό με το αίτημα του (rtklive.com, 2020) για αποδοχή της αμερικανικής πρότασης για τους δασμούς, προχώρησε στην πρόταση μομφής.

Η επόμενη μέρα

Μπορεί η κυβέρνηση να ανετράπη στις 25 Μαρτίου, ο Kurti όμως παρέμεινε Πρωθυπουργός, αυτή τη φορά ως αρχηγός μια υπηρεσιακής κυβέρνησης. Ως τέτοιος, μάλιστα, προχώρησε την 1^η Απριλίου στην πλήρη άρση των δασμών έναντι της Σερβίας και της Βοσνίας Ερζεγοβίνης, εισάγοντας στο πλαίσιο των διμερών σχέσεων με την Σερβία τα «μέτρα αμοιβαιότητας» (B. Qalliu, 2020). Αυτή του η κίνηση βρήκε εκ νέου τις ΗΠΑ να εκφράζουν την δυσαρέσκειά τους «για τα εμπόδια που θέτει η κυβέρνηση στις εμπορικές συναλλαγές» και την ΕΕ να καλωσορίζει την απόφαση.

Όσο για το κυβερνητικό μέλλον στη χώρα, οι απόψεις των δύο ισχυρών ανδρών διίστανται εκ νέου. Ο Πρόεδρος, με τρεις έως τώρα επιστολές του, ζητάει από τον Kurti, ως τον αρχηγό του κόμματος που κέρδισε τις εκλογές, να ορίσει έναν νέο υποψήφιο Πρωθυπουργό, ο οποίος θα προσπαθήσει να δημιουργήσει κυβέρνηση με την υπάρχουσα Βουλή. Ο Kurti, από την άλλη, επιθυμεί την διενέργεια εκλογών, μόλις οι καταστάσεις το επιτρέψουν, μην απαντώντας επιδεικτικά στο αίτημα Thaci εκμεταλλευόμενος έτσι το γεγονός πως το Σύνταγμα δεν θέτει κανέναν χρονικό περιορισμό στον ίδιο για την υποβολή πρότασης νέου υποψήφιου πρωθυπουργού (rtklive.com, 2020).

Ενώ, λοιπόν, η αντιπαράθεση μαίνεται, με τον Πρόεδρο να προειδοποιεί πως, εφόσον δεν απαντηθεί το αίτημά του, θα δώσει την εντολή στο δεύτερο κόμμα και τον Kurti να δηλώνει πως σε τέτοια περίπτωση θα προσφύγει στο Συνταγματικό Δικαστήριο. O έγκριτος δημοσιογράφος, A. Bajrami, έγραψε πως «Final KS-SRB deal won't be reached in 2020, or 2021, or 2022, or...» (A. Bajrami,2020),

Η επόμενη μέρα για την πολιτική ζωή του Κοσόβου παραμένει αβέβαιη. 

*H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς  και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’ οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.