Πυρηνική ενέργεια: λύση στο περιβαλλοντικό πρόβλημα ή ένα επιπρόσθετο αγκάθι;

Εισαγωγή

Η πυρηνική ενέργεια είναι μία μορφή ενέργειας που υπάρχει μέσα στον πυρήνα του ατόμου. Περιγράφεται ως η δυναμική ενέργεια που είναι εγκλωβισμένη στους πυρήνες των ατόμων εξαιτίας της αλληλεπίδρασης των σωματιδίων που τα συνιστούν. Η πυρηνική ενέργεια απελευθερώνεται με δύο τρόπους: τη σχάση [1] ή τη σύντηξη [2] των πυρήνων. Ο πιο διαδεδομένος τρόπος είναι η σχάση καθώς η σύντηξη δεν έχει πλήρως αναπτυχθεί επιστημονικά λόγω της πολυπλοκότητας που τη χαρακτηρίζει ως διαδικασία [3].

Η ιστορία της πυρηνικής ενέργειας ξεκινά τη δεκαετία του 1930 με τις αξιοσημείωτες προσπάθειες πολλών επιστημόνων να  βομβαρδίσουν με νετρόνια το ουράνιο και συνεχίζεται τη δεκαετία του 1940 με σταθμό το Σχέδιο Μανχάταν, ένα δαπανηρό αμυντικό πρόγραμμα που αναπτύχθηκε από τις ΗΠΑ και είχε ως σκοπό τη δημιουργία ατομικών βομβών κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου [4]. Η κίνηση αυτή άλλαξε καθοριστικά τον ρου τόσο του πολέμου όσο και της ιστορίας.  Η ρίψη των ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι της Ιαπωνίας τον Αύγουστο του 1945, επισφράγισε την ήττα της τελευταίας στο Β΄ΠΠ και αναδιαμόρφωσε τους κανόνες του παιχνιδιού συλλήβδην με την εισαγωγή ενός νέου ασύγκριτα καταστροφικού όπλου, αυτού των πυρηνικών.

Χρήσεις

Όταν πρωτοξεκίνησε η χρήση της πυρηνικής ενέργειας αποσκοπούσε στη δημιουργία βομβών και όπλων, που θα έδινε στις χώρες που τα διέθεταν στρατηγικό πλεονέκτημα. Στη συνέχεια όμως, η διεθνής κοινότητα αντιλαμβανόμενη τον εξαιρετικά μεγάλο κίνδυνο που εγκυμονούσε η χρήση αυτή και έχοντας πάρει τη πρώτη πικρή γεύση από τις καταστροφικές συνέπειες (ολική καταστροφή πόλεων, προσβολή ανθρώπων, ζώων, εδάφους και υδατικών πόρων από την υπέρμετρη εκπομπή ραδιενέργειας, ασθένειες κ.ά.) που προκλήθηκαν στην Ιαπωνία όχι μόνο εξαιτίας των δύο βομβών αλλά και της ραδιενέργειας που αυτές απελευθέρωσαν, αποφάσισε να περιορίσει την στρατιωτική χρήση των πυρηνικών.

Ακολούθησαν μία σειρά από συνθήκες, ως απόρροια της προσπάθειας της διεθνούς κοινότητας να περιορίσει την ανεξέλεγκτη χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Ορόσημα αυτής της προσπάθειας αποτέλεσαν η Συνθήκη Απαγόρευσης Πυρηνικών Δοκιμών του 1963 καθώς και η Συνθήκη μη Διάδοσης των πυρηνικών όπλων που τέθηκε σε ισχύ το 1970. Η δεύτερη είχε ως αντικείμενο τη μη εξάπλωση των πυρηνικών όπλων, τον αφοπλισμό ποικίλων κρατών καθώς και την προώθηση των ειρηνικών – μη στρατιωτικών – χρήσεων της συγκεκριμένης μορφής ενέργειας υπό την αιγίδα και τον έλεγχο του Διεθνούς Οργανισμού Πυρηνικής Ενέργειας (IAEA), έναν αυτόνομο  διεθνή οργανισμό άρρηκτα συνδεδεμένο με τον ΟΗΕ με έδρα τη Βιέννη.

Οι ειρηνικές χρήσεις της πυρηνικής ενέργειας περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την παραγωγή ηλεκτρισμού, την τροφοδοσία με ενέργεια υποβρυχίων και αεροπλανοφόρων, τη δημιουργία διαγνωστικών μηχανημάτων για την ιατρική επιστήμη, τη διευκόλυνση της γεωργίας και της βιομηχανίας καθώς και διάφορες δραστηριότητες της καθημερινότητας [5].

Η πιο διαδεδομένη χρήση της πυρηνικής ενέργειας σχετίζεται με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω του πυρηνικού αντιδραστήρα. Στον πυρηνικό αντιδραστήρα δημιουργείται μία ελεγχόμενη πυρηνική αντίδραση σχάσης. Με πιο απλά λόγια, το πυρηνικό καύσιμο που συνήθως είναι είτε ουράνιο είτε πλουτώνιο, τοποθετείται στον πυρηνικό αντιδραστήρα που λειτουργεί σαν δοχείο. Εκεί υπάρχει νερό και κάποιες  ράβδοι που κάνουν το νερό να ρέει και να ψύχει το καύσιμο διατηρώντας την πυρηνική αντίδραση υπό έλεγχο. Από τη σχάση στον πυρηνικό αντιδραστήρα παράγεται θερμική ενέργεια που αυξάνει τη θερμοκρασία του νερού που περιβάλλει το καύσιμο και το οδηγεί σε σημείο βρασμού. Ο ατμός που δημιουργείται συμπιέζεται και ακολούθως εκτονώνεται σε ένα στρόβιλο. Η περιστροφή αυτή μετατρέπει την κινητική ενέργεια σε ηλεκτρική με τη βοήθεια ενός ηλεκτροκινητήρα [6].

Μια άλλη ευρέως διαδεδομένη χρήση της πυρηνικής ενέργειας αφορά στην τροφοδοσία με ενέργεια πλοίων, αεροπλανοφόρων και υποβρυχίων που βρίσκονται στη θάλασσα για μακρά χρονικά διαστήματα. Τα λεγόμενα πυρηνοκίνητα πλοία διαθέτουν πυρηνικό αντιδραστήρα και χρησιμοποιούν την πυρηνική ενέργεια για να μη χρειάζονται διαρκή ανεφοδιασμό από ορυκτά καύσιμα. Ένας λόγος που καθιστά τη μετάβαση από συμβατικά σε πυρηνοκίνητα πλοία αναγκαία είναι οι κανονισμοί του Διεθνούς Οργανισμού Ναυτιλίας (IMO) που επιβάλλουν περιορισμούς στους ρύπους που εκπέμπονται από αυτά.

Στην ιατρική επιστήμη, χρησιμοποιούνται μικρές ποσότητες ραδιοϊσοτόπων χρωστικών ουσιών για διαγνωστικούς και ερευνητικούς σκοπούς. Επίσης, η ακτινοθεραπεία συμβάλλει στην καταπολέμηση ασθενειών, όπως λόγου χάρη ο καρκίνος.

Στον τομέα των τροφίμων και της γεωργίας χρησιμοποιούνται ραδιενεργά  ισότοπα για την αύξηση της γεωργικής παραγωγής, τη βελτίωση της διαθεσιμότητας και ποιότητας των τροφίμων, τη μείωση του κόστους παραγωγής, και την ελαχιστοποίηση της ρύπανσης των καλλιεργειών τροφίμων. Επιπρόσθετα, υπάρχουν τεχνολογίες που βασίζονται στην πυρηνική ενέργεια και συμβάλλουν στον εντοπισμό και τον βιολογικό έλεγχο παράσιτων. Με αυτόν τον τρόπο, παρακολουθούνται και καταγράφονται τα επίπεδα των τοξικών ουσιών στα τρόφιμα, τον αέρα και το νερό. Η πυρηνική ενέργεια χρησιμοποιείται και σε βιομηχανίες για την αποστείρωση των προϊόντων, μέσω της ακτινοβολίας [7].

Η πυρηνική ενέργεια σε αριθμούς

Σε παγκόσμια κλίμακα, το 14% της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας  προέρχεται από πυρηνική ενέργεια. Το 2017 υπήρχαν 454 πυρηνικοί αντιδραστήρες σε λειτουργία και 54 υπό κατασκευή παγκοσμίως. Οι περισσότεροι από αυτούς βρίσκονται στις ΗΠΑ και ακολουθούν η Γαλλία, η Κίνα και η Ιαπωνία. Στις ΗΠΑ η

πυρηνική ενέργεια καλύπτει το 20% των αναγκών σε ηλεκτρισμό. Αποτελεί το μεγαλύτερο προμηθευτή προσφέροντας το 40% της διαθέσιμης ενέργειας από πυρηνικά.Αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση της Γαλλίας όπου πάνω από το 70% των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια προέρχονται από πυρηνικά εργοστάσια.

Μετά το ατύχημα της Φουκουσίμα το 2011, πολλές χώρες αποφάσισαν να κλείσουν τα πυρηνικά εργοστάσια. Πιο συγκεκριμένα, η Γερμανία έχει θέσει ως στόχο την κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας μέχρι το 2022 ενώ το Βέλγιο έως το 2025. Στην Ινδία γίνεται προσπάθεια να αυξηθεί το ποσοστό που κατέχει στην ενεργειακή προσφορά σε 25% μέχρι το 2050. Η Κίνα λόγω του τεράστιου πληθυσμού και των συνεπαγόμενων αυξημένων ενεργειακών αναγκών  σκοπεύει στην αύξηση της παραγόμενης -από πυρηνικά εργοστάσια- ενέργειας, ενώ παράλληλα στρέφεται και προς διάφορες μορφές ανανεώσιμων πηγών με πρωταγωνιστές την αιολική, ηλιακή και την υδροηλεκτρική [8].

Πλεονεκτήματα της πυρηνικής ενέργειας

Τα πλεονεκτήματα της πυρηνικής ενέργειας είναι πολυάριθμα και αφορούν κατά κύριο λόγο την μεγάλη ποσότητα του ουρανίου στη φύση, το χαμηλό κόστος παραγωγής του ουρανίου και λειτουργίας του πυρηνικού αντιδραστήρα, τη μικρή επίδρασή της στο περιβάλλον, την ενεργειακή ανεξαρτησία που προσφέρει στις χώρες που τη διαθέτουν, καθώς και την μικρή πιθανότητα ατυχήματος αν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα προστασίας [9]. Πιο αναλυτικά, τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα παρουσιάζονται παρακάτω:

Αφθονία Ουρανίου: Το ουράνιο (U92) είναι ένα χημικό στοιχείο που προσφέρεται σε τεράστιες ποσότητες στη φύση. Χαρακτηριστικά εκτιμάται ότι η ποσότητά του είναι χίλιες φορές μεγαλύτερη από το χρυσό. Το γεγονός αυτό δεν το καθιστά ανανεώσιμη αλλά εναλλακτική πηγή ενέργειας. Για να αξιοποιηθεί και να μετατραπεί σε ενέργεια το ουράνιο, λαμβάνει χώρα ο κύκλος του πυρηνικού καυσίμου, με την εξής σειρά: εξόρυξη, συμπύκνωση και εμπλουτισμός για τη μετατροπή του ουρανίου σε καύσιμο, κατασκευή ράβδων καυσίμου και χρήση τους στον πυρηνικό αντιδραστήρα για την παραγωγή ενέργειας, απόσυρση, προσωρινή αποθήκευση, ανακύκλωση ή τελική επεξεργασία. Παρόλο που είναι ορυκτό στοιχείο, η αφθονία του ουρανίου του δίνει πλεονέκτημα σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα και κυρίως το πετρέλαιο του οποίου οι αποδεδειγμένες πηγές δεν ξεπερνούν τα 40 χρόνια.

Αξιοπιστία: Λόγω της υψηλής διαθεσιμότητά του ως στοιχείο, το ουράνιο χαρακτηρίζεται ως αξιόπιστο προς μετατροπή καύσιμο σε αντίθεση με τη διαλείπουσα φύση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Πράγματι, για να είναι αποδοτική η ηλιακή ενέργεια χρειάζεται να έχει ήλιο. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με την αιολική ενέργεια, όπου η ύπαρξη του ανέμου είναι απαραίτητη προϋπόθεση sine qua non για να κινηθεί η τουρμπίνα και να παραχθεί ενέργεια από τη μετατροπή της κινητικής σε ηλεκτρική. Επειδή κανένας από τους δύο παράγοντες δεν μπορεί να προβλεφθεί εκ των προτέρων, η πυρηνική ενέργεια κερδίζει έδαφος.

Περιβαλλοντική Ασφάλεια: Σε αντίθεση με τα συμβατικά εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιούν καύσιμα, όπως το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και το κάρβουνο, οι πυρηνικοί σταθμοί έχουν μικρή περιβαλλοντική επίδραση.

Αρχικά, από τον πυρηνικό αντιδραστήρα δεν εκλύονται τα επιβλαβή αέρια του θερμοκηπίου, δηλαδή διοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του θείου, του αζώτου και μεθάνιο, που συμβάλλουν στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη και συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή. Οι μόνες εκπομπές αερίων, που σχετίζονται με την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας, λαμβάνουν χώρα κατά το πρώτο και δεύτερο στάδιο του κύκλου πυρηνικού καυσίμου, δηλαδή την εξόρυξη και συμπύκνωση του ουρανίου καθώς και την κατασκευή πυρηνικών αντιδραστήρων. Συνολικά, οι εκπομπές αερίων από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από πυρηνικούς αντιδραστήρες υπολογίζονται στο 16% αυτών που εκπέμπονται από συμβατικά εργοστάσια που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα.

Πέρα από τη χαμηλή ρύπανση του αέρα, τα πυρηνικά εργοστάσια κατά τη διαδικασία παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας δε ρυπαίνουν το νερό της θάλασσας. Τα ύδατα που εκχέονται από πυρηνικούς σταθμούς είναι ασφαλή αφού λειτουργούν ως ψυκτικό μέσο στον κύκλο παραγωγής ενέργειας χωρίς ωστόσο να έρχονται σε επαφή με το νερό που χρησιμοποιείται εντός του πυρηνικού αντιδραστήρα. Το γεγονός αυτό τα καθιστά απαλλαγμένα από ακτινοβολία και λοιπούς επιβλαβείς  ρύπους. Τέλος, δεν τίθεται σε κίνδυνο η τοπική υδρόβια ζωή ενώ παράλληλα διατηρούνται η πανίδα και η χλωρίδα της εκάστοτε περιοχής.

Για τους παραπάνω λόγους, οι υποστηρικτές της πυρηνικής ενέργειας την χαρακτηρίζουν ως πράσινη και καθαρή. Παρουσιάζεται δε, ως αποτελεσματικό μέσο για την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, δηλαδή τη διατήρηση της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη στους 2 βαθμούς Κελσίου μέσω της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Χαμηλό κόστος: Οι υποστηρικτές της πυρηνικής ενέργειας τονίζουν το μειωμένο κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με πυρηνικό καύσιμο. Το κόστος του πυρηνικού καυσίμου ανά KWh, δηλαδή ανά μονάδα παραγόμενης ενέργειας, είναι πολύ χαμηλό συγκριτικά με το αντίστοιχο κόστος της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από συμβατικά καύσιμα. Χαρακτηριστικά, σύμφωνα με έρευνα της Βασιλικής Ακαδημίας της Βρετανίας για το 2014, η ενέργεια που παράγουν τα πυρηνικά εργοστάσια κοστίζει 0,156 ευρώ ανά KWh. Η ενέργεια που παράγουν εργοστάσια µε φυσικό αέριο κοστίζει 0,249 ευρώ και µε άνθρακα 0,228 ευρώ ανά KWh. Λαμβάνοντας υπόψη μόνο το κόστος παραγωγής της, χωρίς τις εξωτερικότητες [10], η πυρηνική ενέργεια δύναται να συγκριθεί με το αντίστοιχο κόστος στις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας. Ακόμη, το κόστος λειτουργίας σε αντίθεση με το κόστος συντήρησης ή αποκατάστασης ενός ατυχήματος στην πυρηνική ενέργεια είναι χαμηλό σε σχέση με τις τεχνολογίες ανανεώσιμων μορφών ενέργειας όπως τα φωτοβολταϊκά συστήματα.

Υψηλή ενεργειακή πυκνότητα: Ένα δισκίο πυρηνικού καυσίμου διαμέτρου δύο εκατοστών παράγει την ίδια ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας που αποδίδει 1,5 τόνος άνθρακα. Μία ποσότητα ουρανίου μικρότερη σε μέγεθος από μία μπάλα γκολφ αρκεί για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών ολόκληρης της ζωής του μέσου ανθρώπου. Το ισοδύναμο της ενέργειας αυτής είναι 56 βυτιοφόρα φυσικού αερίου, 800 σάκοι κάρβουνου σε μέγεθος ελέφαντα ή μία ανανεώσιμη μπαταρία ύψους 16 ουρανοξυστών.

Ενεργειακή ανεξαρτησία: Η πυρηνική ενέργεια διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στην αύξηση της ενεργειακής ασφάλειας της χώρας που την παράγει. Πέρα από τη γεωπολιτική της σημασία, η πυρηνική ενέργεια προσφέρει αυτονομία έναντι των ενεργειακών κρίσεων που εμφανίζονται διαρκώς και οδηγεί σε απεξάρτηση από τρίτες χώρες για εισαγωγή ορυκτών καυσίμων. Όπως είναι γνωστό, η πλειονότητα των συμβατικών καυσίμων όπως το κάρβουνο, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο βρίσκονται σε χώρες που χαρακτηρίζονται από πολιτική αστάθεια. Έτσι λοιπόν, η διασφάλιση της προσφοράς ενέργειας από πόρους προερχόμενους από το εσωτερικό, αποτελεί μία πρόκληση με στόχο όχι μόνο τη μείωση εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα, αλλά και από εισαγωγές από τρίτες χώρες.

Χαμηλή πιθανότητα ατυχήματος: Στη σημερινή εποχή με την εξέλιξη της τεχνολογίας, τη βελτίωση της τεχνογνωσίας και την κατανόηση των λαθών και κυρίως ατυχημάτων του παρελθόντος, οι καινούριοι πυρηνικοί σταθμοί φέρουν μια σειρά από αυστηρά μέτρα ασφαλείας που αποτελούν ισχυρό μέσο αποτροπής ατυχημάτων, αλλά παράλληλα διασφαλίζουν και την προστασία των ανθρώπων και του περιβάλλοντος σε περίπτωση που αυτά συμβούν.

Μειονεκτήματα της πυρηνικής ενέργειας

Οι πολέμιοι της πυρηνικής ενέργειας αν και αναγνωρίζουν εν μέρει τα οφέλη που μπορεί να προσφέρει υπογραμμίζουν τα μειονεκτήματα της. Οι αρνητικές πτυχές της σχετίζονται με το κόστος κατασκευής και συντήρησης του πυρηνικού εργοστασίου, τη διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων, τις ανεξέλεγκτες περιβαλλοντικές συνέπειες από πιθανό ατύχημα, όπως επίσης και τον κίνδυνο εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων [11]. Με περισσότερες λεπτομέρειες:

Κόστος: Η διεθνής βιβλιογραφία σχετικά με το κόστος της πυρηνικής ενέργειας είναι αμφίσημη. Όταν γίνεται αναφορά στο γεγονός ότι η πυρηνική ενέργεια είναι φτηνή αναφερόμαστε στο κόστος καυσίμου ανά κιλοβατώρα. Τι γίνεται όμως με το κόστος διάλυσης, απόσυρσης και θέσης εκτός λειτουργίας ενός πυρηνικού αντιδραστήρα; Με τη διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων; Τα ασφάλιστρα για τη μεταφορά του φορτίου είναι υπέρογκα. Ένα μεγάλο ποσοστό του κόστους της πυρηνικής ηλεκτρικής ενέργειας οφείλεται στα επιπρόσθετα μέτρα πρόληψης πιθανών κινδύνων, στην ελαχιστοποίηση της πιθανότητας ατυχήματος, όπως επίσης και στην ετοιμότητα αντιμετώπισης των συνεπειών σε περίπτωση ατυχήματος από τυχόν σεισμό ή άλλη φυσική καταστροφή.

Όλα τα παραπάνω  μπορούν να φτάσουν στο 50% της τιμής κατασκευής ενός νέου πυρηνικού εργοστασίου. Γι’ αυτό πολλά πυρηνικά εργοστάσια επειδή εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να κλείσουν εγκαταλείπονται ανενεργά και κατασκευάζονται νέα. Λόγω του υψηλού κόστους κατασκευής και συντήρησης τους, τα πυρηνικά εργοστάσια χρειάζονται διαρκείς επιχορηγήσεις για να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητα τους στην αγορά.

Πυρηνικά απόβλητα: Το πιο σημαντικό πρόβλημα της πυρηνικής ενέργειας είναι η παραγωγή ραδιενεργών αποβλήτων στην προτελευταία φάση του κύκλου του πυρηνικού καυσίμου. Η διαχείριση και εναπόθεση τους αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση για την πυρηνική βιομηχανία. Σε μη ελεγχόμενες καταστάσεις μπορούν να προκαλέσουν αρκετά προβλήματα στο ανθρώπινο είδος και στο φυσικό περιβάλλον λόγω της τοξικότητας της ραδιενέργειας. Η δράση τους ποικίλλει και γι’ αυτό διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες χαμηλής, μέσης και υψηλής ραδιενέργειας. Τα πυρηνικά κατάλοιπα στους πυρηνικούς αντιδραστήρες πρέπει να αποθηκευτούν με ασφάλεια έτσι ώστε να μην υπάρχει περίπτωση περιβαλλοντικής ρύπανσης. Οι επιλογές διαχείρισης των πυρηνικών αποβλήτων συνοψίζονται ως εξής: προσωρινή αποθήκευση, ταφή σε υπόγειους χώρους ή κάτω από τη θάλασσα ή εναπόθεση τους στο διάστημα όπως και επεξεργασία και ανακύκλωση για δημιουργία σχάσιμου υλικού. Ο πιο συνηθισμένος τρόπος είναι αφού  περιβληθούν με γυαλί και στρώματα χάλυβα και τσιμέντου να ταφούν στο έδαφος σε βάθος μεγαλύτερο από χίλια μέτρα. Επίσης, υπάρχουν περιπτώσεις που είτε βυθίζονται στον πάτο της θάλασσας είτε αποστέλλονται στο διάστημα. Όλες οι μέθοδοι ενέχουν κινδύνους και θα πρέπει να πληρούν τα πρότυπα της Κοινής Σύμβασης για την ασφαλή διαχείριση αναλωθέντων καυσίμων και ραδιενεργών αποβλήτων του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας.

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από πιθανό πυρηνικό ατύχημα: Σε παλιά πυρηνικά εργοστάσια τα οποία δεν έχουν κατασκευασθεί µε τις προβλεπόμενες – απαραίτητες υποδομές ασφαλείας ή δεν συντηρούνται σωστά, ενδέχεται να σημειωθούν ατυχήματα µε καταστροφικές συνέπειες, τόσο μεγάλες που καταρρίπτουν όλα τα προαναφερθέντα οφέλη της πυρηνικής ενέργειας. Συνεπώς, δημιουργούνται σοβαρότατες ανησυχίες για την ασφαλή λειτουργία των πυρηνικών εργοστασίων, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το απαιτούμενο κόστος για τα συστήματα αποτροπής ατυχημάτων.

Από τα ατυχήματα που έχουν λάβει χώρα, τα τρία με το σοβαρότερο κόστος σε ανθρώπινες ζωές και τις δυσμενέστερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, από την απελευθέρωση ραδιενέργειας ήταν: Three Mile Island (1979), Chernobyl (1986) και Fukushima (2011) [12].

Διάδοση όπλων και εκμετάλλευσή τους από τρομοκρατικές ομάδες: Τα πυρηνικά όπλα λειτουργούν με βάση την πυρηνική σχάση ή την πυρηνική σύντηξη. Στα πυρηνικά όπλα σχάσης, που λέγονται και ατομικές βόμβες, η αλυσιδωτή αντίδραση είναι ανεξέλεγκτη. Πιο καταστροφικά όμως, θεωρούνται τα πυρηνικά όπλα σύντηξης, δηλαδή οι βόμβες υδρογόνου. Λόγω της σημαντικής στρατιωτικής ισχύος που μπορούν να προσδώσουν τα πυρηνικά όπλα σε όποιον τα κατέχει, ο έλεγχός τους αποτελεί υψίστης σημασίας ζήτημα. Σε κάθε περίπτωση, θεωρείται κρίσιμο η τεχνογνωσία κατασκευής τους να μην περιέλθει στα χέρια των τρομοκρατικών οργανώσεων, ενδεχόμενο που θα είχε ολέθριες συνέπειες.

Επίλογος

Είναι λοιπόν η πυρηνική ενέργεια η πιο πράσινη επιλογή; Συμβάλλει στην απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και στη μετάβαση σε μία πιο καθαρή οικονομία; Ή μήπως αποτελεί ένα επικίνδυνο μονοπάτι και μία τρικλοποδιά στην πορεία προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας; Η δυσκολία της απάντησης στα παραπάνω ερωτήματα αποδεικνύει τον αμφίσημο χαρακτήρα της. Από τη μία οι σχεδόν μηδενικοί ρύποι και από την άλλη τα ραδιενεργά απόβλητα. Σίγουρα δεν αποτελεί το «καύσιμο» του μέλλοντος αλλά μπορεί να αποτελέσει ένα βήμα για τα σενάρια απανθρακοποίησης μέχρι τη επίτευξη της μετάβασης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Σε κάθε περίπτωση μεγαλύτερη προτεραιότητα δεν έχει αυτό καθ’ εαυτό το καύσιμο που χρησιμοποιείται αλλά η μείωση των ενεργειακών αναγκών και η διατήρηση  της ενέργειας για την επίτευξη των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης.

Παραπομπές

• [1] Πυρηνική Σχάση (nuclear fission): διαδικασία πυρηνικής διάσπασης κατά την οποία ένας ασταθής πυρήνας του ατόμου χωρίζεται σε δύο τμήματα συγκρίσιμης μάζας. Κατά τη διαδικασία αυτή απελευθερώνεται ενέργεια. Η σχάση ανακαλύφθηκε από το Γερμανό πυρηνικό χημικό Otto Hahn μέσα από πειράματα βομβαρδισμού του ουρανίου με νετρόνια.
• [2] Πυρηνική Σύντηξη (nuclear fusion): διαδικασία συνένωσης ελαφρών πυρήνων υδρογόνου και δημιουργία βαρύτερων με ταυτόχρονη απελευθέρωση ενέργειας. Είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται ενέργεια στο εσωτερικό του ήλιου και παράγεται θερμότητα. Ανακαλύφθηκε τη δεκαετία του 1920 αλλά ακόμα και σήμερα συνεχίζουν οι έρευνες για την πορεία της.
• [3] Miller, G. (2017). Living in the environment. 19th ed. pp. 386-397.
• [4] Kelly C. (2007). Manhattan Project: the birth of the atomic bomb in the words of its creators, eyewitnesses and historian. Black Dog and Leventhal Publishers. Pp. 10-13.
• [5] OECD. (2016). Nuclear Energy Today. pp. 10-12. (online). Available here. [Accessed 20 Dec 2018].
• [6] O’ Keefe, Ph. (2010). The future of energy use. 2nd ed. pp. 139-169.
• [7] Nuclear power in the 21st century. (2017). German Institute for Economic Research. pp. 3-6. Available here. [Accessed 22 Dec 2018].
• [8] IAEA. 2015. Nuclear Power and the Paris Agreement. (online). Pp. 3-5. (online). Available here. [Accessed 26 Dec 2018].
• [9] Levitan D. (2016). Is nuclear power our energy future – or a dinosaur in a death spiral?. Climate Central. (online). Available here. [Accessed 16 Dec 2018].
• [10] Εξωτερικότητες: Έννοια που σχετίζεται με την αναποτελεσματικότητα της αγοράς, σύμφωνα με την οποία η δραστηριότητα της μιας πλευράς επηρεάζει άμεσα την ευημερία ή το κόστος κάποιας άλλης με τρόπο που δεν μεταβιβάζεται μέσω των τιμών της αγοράς. Για παράδειγμα, το κόστος ενός ατυχήματος ενός πυρηνικού αντιδραστήρα που αποτελεί μία αρνητική εξωτερική επίδραση δε συμπεριλαμβάνεται στο κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
• [11] Nephew R. (2017). The geopolitics of nuclear power and technology. Columbia SIPA. (online). Available here. [Accessed 26 Dec 2018]. 
• [12] Mukerjee, M. (2016). Crippled Fukushima Reactors Are Still a Danger, 5 Years after the Accident. Scientific American. (online). Available here. [Accessed 28 Dec 2018].

*H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς  και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’ οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.