Ερντογάν: ο νέος “πατερούλης” της Τουρκίας

Θα έτριζαν τα κόκκαλα του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ βλέποντας σήμερα έναν ισλαμιστή ηγέτη να ακολουθεί τα χνάρια του για να γίνει ο δεύτερος (ή ο μοναδικός) “πατερούλης” της Τουρκίας.

 Κι όμως ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν –παρότι και ο ίδιος δεν το παραδέχεται- ακολουθεί ακριβώς το ίδιο μοντέλο με αυτό που εφάρμοσε για τον εαυτό του και ο πρώτος πρόεδρος της χώρας, ο Μουσταφά Κεμάλ, για να γίνει ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της Τουρκίας επί έναν αιώνα.

Η μόνη διαφορά είναι στην ιδεολογία. Ο Ατατούρκ ήταν άθεος ενώ ο Ερντογάν βαθιά θρησκευόμενος. Και οι δύο όμως με τάση θεοποίησης των εαυτών τους, όπως συμβαίνει βέβαια συνήθως σε όλη τη Μέση Ανατολή και την ίδια ‘πίστη’ στη δόξα και την εξουσία.

Από τότε που εκλέχθηκε πρόεδρος της Τουρκίας ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, το 2014, προσπαθεί να αλλάξει το Σύνταγμα και να εισάγει ένα προεδρικό σύστημα, δηλαδή να καταστεί ένας πρόεδρος με εκτελεστικές εξουσίες, ίδιες με αυτές του πρωθυπουργού, αλλά με ανώτερο τίτλο, κι όχι απλά ένα «μπιμπελό» στο Λευκό Σαράι.

Μέχρι στιγμής δεν το έχει καταφέρει, ωστόσο την προηγούμενη εβδομάδα ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί πρόεδρος του Εθνικιστικού Κόμματος (τρίτου κόμματος στην Τουρκία) ανακοίνωσε ότι θα βοηθήσει το κυβερνών κόμμα να διεξάγει δημοψήφισμα για την αλλαγή του συντάγματος.

Οι Τούρκοι πολιτικοί αναλυτές τοποθετούν το δημοψήφισμα την Άνοιξη του 2017. Γνωρίζοντας ήδη ότι ο Ερντογάν όχι μόνο δεν έχει χάσει ποτέ, αλλά βγαίνει πάντα και μεγαλύτερος θριαμβευτής από τις κάλπες, όλοι αντιλαμβάνονται ότι τον επόμενο χρόνο θα πετύχει επιτέλους το μεγάλο του στόχο.  

Τι είδους προεδρία τώρα θα είναι αυτή; Την απάντηση την έδωσε ο υπουργός Δικαιοσύνης της Τουρκίας, Μπεκίρ Μποζντάγ: «Η εποχή του Ατατούρκ ήταν προεδρικό σύστημα στην πράξη», είπε, για να υπερασπιστεί την εμμονή του Ερντογάν για αλλαγή του πολιτεύματος.

Αν και η αναφορά από μία ισλαμική κυβέρνηση στον κοσμικό Ατατούρκ ξάφνιασε, ωστόσο το ΑΚΡ τώρα φαίνεται να χρησιμοποιεί ακόμη και τον Ατατούρκ για να δικαιολογήσει το δικό του μονοπώλιο στην εξουσία και να πείσει για το μοντέλο που θέλει να θεσπίσει και δια νόμου. Αν και στην πράξη ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διοικεί τη χώρα, ωστόσο αυτό πρέπει να ντυθεί και με έναν ‘συνταγματικό μανδύα’.  

Με μοντέλο ‘Ατατούρκ’ ανά χείρας… εμπρός προς το 2023!

Ο Ερντογάν το 2014 ξεκίνησε την προεκλογική του καμπάνια το 2014 από τη Σαμψούντα, από όπου ακριβώς ξεκίνησε τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας (1919-1922) και ο Ατατούρκ.

Ο όρος ‘αρχηγός’ (başkomutan) ήταν το ‘παρατσούκλι’ που χρησιμοποιούνταν όταν απευθυνόταν κάποιος προς τον Ατατούρκ. Παρόμοιο παρατσούκλι ‘πρόεδρος’ (reis) χρησιμοποιείται τώρα για τον Ερντογάν, όταν κάποιος θέλει να αναφερθεί στο πρόσωπό του. Κι όταν λέει τη λέξη ‘πρόεδρος’ κάποιος σήμερα, έχει τέτοιο βάρος σαν το ‘πατέρας’ (Ata) που προσδόθηκε στον Ατατούρκ (πατέρας των Τούρκων).

Το 2014 ένα βιβλίο για τον Ερντογάν είχε τον τίτλο ‘Ο ηλιάτορας του Αιώνα’, μιμούμενο τον τίτλο που είχε αποδοθεί στον Ατατούρκ τον 20ο αιώνα.

Mύρια άλλα παραδείγματα, μπορούν να αναφερθούν για το πώς ο σημερινός πρόεδρος ‘χτίζει’ τη θεοποίησή του, όπως ακριβώς και ο Ατατούρκ.

Ερντογάν και Ατατούρκ δεν πρεσβεύουν την ίδια ιδεολογία. Αυτό είναι προφανές. Οι κοσμοθεωρίες τους είναι τελείως διαφορετικές. Ο Ατατούρκ κοσμικός εθνικιστής που ήθελε να δυτικοποιήσει τους Τούρκους αποκόβοντάς τους από το οθωμανικό παρελθόν, ο Ερντογάν ισλαμιστής εθνικιστής και οθωμανιστής, που θέλει να κάνει undo. Δηλαδή να διώξει ό,τι δυτικό κληρονόμησε η χώρα τον προηγούμενο αιώνα. Παρόλα αυτά όμως, οι δύο ηγέτες φαίνεται να μοιάζουν ως προσωπικότητες και πολιτικές φιλοδοξίες. Και οι δύο θέλουν να εξουσιάσουν την Τουρκία με τη γροθιά τους, χωρίς πολλές μοιρασμένες εξουσίες από δω κι από κει και με one man show στρατηγική.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν ενδιαφέρεται μόνο να αλλάξει την πολιτική ρότα της χώρας, αλλά ουσιαστικά να μείνει στην ιστορία, ξεριζώνοντας όλες τις ‘κακές συνήθειες’, από το αλκοόλ και το τσιγάρο μέχρι τον τύπο του ψωμιού…

Ο στόχος του είναι να δημιουργήσει ‘θεοσεβείς γενιές’, όπως ήταν για τον Ατατούρκ οι ‘κοσμικές (μοντέρνες) γενιές.

Ο Ατατουρκισμός ή Κεμαλισμός, όπως είναι γνωστή η ιδεολογία που κυριάρχησε και επιβλήθηκε (καλύτερα θα λέγαμε) στην Τουρκία τον 20ο αιώνα, φαίνεται ότι θα παραχωρήσει τη θέση της σε έναν ίδιου τύπου Ερντογανισμό. Απλά το όνομα θα αλλάζει. Αν καταφέρει βέβαια ο Τούρκος πρόεδρος να παραμείνει και μετά το 2023 στην εξουσία, οπότε συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη σύσταση του τουρκικού κράτους.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν -ίσως ο κάθε Ερντογάν που παίρνει τα ηνία αυτής της χώρας- δεν ενδιαφέρεται μόνο να ορίσει τις τύχες του λαού του, αλλά να αφήσει το βαθύ στίγμα του για ολόκληρο αιώνα, αν είναι αυτό εφικτό. Όπως όταν γίνεσαι πατέρας, αντιγράφεις τον πατέρα σου, που μια ζωή επέκρινες, αλλά δεν ξέρεις κάποιον άλλον να μιμηθείς- έτσι και οι ηγέτες προτιμούν να ακολουθούν την πετυχημένη ‘συνταγή’ των προκατόχων τους για σίγουρα αποτελέσματα…