Τεχνητή Μήτρα και Βιο-Σάκοι: Πού βρίσκεται σήμερα η έρευνα για τα εξωμήτρια πρόωρα νεογνά

Της Αρετής Γιαλουσάκη

Η πρόωρη γέννηση — ιδιαίτερα πριν από την 28η εβδομάδα κύησης — συνοδεύεται από υψηλό κίνδυνο θνησιμότητας και χρόνιων νοσημάτων, εξαιτίας της ανωριμότητας ζωτικών οργάνων (πνεύμονες, εγκέφαλος, καρδιά). Η τεχνολογία της «τεχνητής μήτρας» (ectogenesis) προσεγγίζει την προοπτική ενός εξωμήτριου περιβάλλοντος ανάπτυξης, πιο κοντά στο φυσικό της μήτρας, για πολύ πρόωρα νεογνά. Στόχος δεν είναι η αντικατάσταση της φυσικής εγκυμοσύνης, αλλά η παροχή ενός πιο φυσιολογικού υποστηρικτικού περιβάλλοντος για βρέφη που ήδη έχουν γεννηθεί υπερβολικά νωρίς.

Σημαντικά ερευνητικά ευρήματα

• Το 2017 δημοσιεύθηκε μελέτη από το Children’s Hospital of Philadelphia με τίτλο «An extra-uterine system to physiologically support the extreme premature fetal lambs» όπου πρόωρα έμβρυα προβάτων (ηλικίας ισοδύναμης με ανθρώπινη 22-24 εβδομάδων) υποστηρίχθηκαν εντός μιας κλειστής συσκευής («Biobag») για έως 4 εβδομάδες, με φυσιολογική αιμάτωση, ανάπτυξη πνευμόνων και εγκεφάλου.
• Μελέτες ανασκόπησης (όπως της Elizabeth Chloe Romanis, 2019) επισημαίνουν ότι η τεχνητή μήτρα συνιστά μια νέα θεραπευτική προσέγγιση για εξαιρετικά πρόωρα βρέφη, αλλά και ότι η κλινική μετάβαση θα απαιτήσει εκτεταμένα δεδομένα ασφάλειας.
• Πιο πρόσφατα, η έρευνα «Artificial womb technology – A more physiologic solution to extremely preterm infants» (2024, De Bie et al.) περιγράφει ότι η τεχνολογία έχει εισέλθει στο στάδιο όπου η υποστήριξη πρόωρων νεογνών εντός περιβάλλοντος τύπου μήτρας θεωρείται ρεαλιστικός στόχος.
• Η χρήση ενός μηχανικού κυκλώματος χωρίς αντλία (pumpless arteriovenous) που συνδέεται με το ομφαλικό σύστημα του εμβρύου προβάτου, επιτρέπει σταθερή κυκλοφορία και οξυγόνωση.
• Το περιβάλλον «βιο-σακού» περιλαμβάνει τεχνητό αμνιακό υγρό, συνεχείς ανταλλαγές υγρού, ελεγχόμενη θερμοκρασία και θρεπτική υποστήριξη — στοιχεία που μιμούνται τη μήτρα.
• Σε αυτά τα μοντέλα, τα πρόωρα έμβρυα προβάτων παρουσίασαν φυσιολογική αύξηση, ωρίμανση πνευμόνων και νευρικού ιστού σε σχέση με προηγούμενα πειράματα.
• Η τεχνολογία δεν έχει εφαρμοστεί σε ανθρώπινα έμβρυα/νεογνά με δημοσιευμένα αποτελέσματα. Οι έρευνες προς το παρόν περιορίζονται σε μεγάλα ζωικά μοντέλα.
• Οι τεχνικές προκλήσεις παραμένουν: αιμοδυναμική σταθερότητα, αποφυγή μόλυνσης, κατάλληλη θρέψη, μεταβολική υποστήριξη, βιοσυμβατότητα των υλικών.
• Η μετάβαση από μοντέλο προβάτου σε ανθρώπινη εφαρμογή απαιτεί μεγάλη προσοχή: νομικά-ηθικά πλαίσια, ασφάλεια, μακροχρόνιες επιπτώσεις.

Τι τεχνικά έχει επιτευχθεί

Τι δεν έχει επιτευχθεί — και γιατί

Πιθανές επιπτώσεις στην πρακτική της Νεογνολογίας

Η τεχνητή μήτρα ενδέχεται να αυξήσει την επιβίωση βρεφών με εξαιρετικά μικρή ηλικία κύησης και να μειώσει τις επιπλοκές από ανωριμότητα οργάνων (όπως αναπνευστική νόσος, νευρολογικές βλάβες).

Θα μπορούσε να αλλάξει το όριο βιωσιμότητας — δηλαδή το πότε ένα νεογνό θεωρείται ικανό να επιβιώσει εκτός μήτρας.

Παράλληλα εγείρει ερωτήματα για τον ρόλο της φυσικής μήτρας, την ιατρική υποστήριξη, και τις κοινωνικές/ηθικές επιπτώσεις.

Κοιτώντας προς τα εμπρός: Τι πρέπει να γίνει

• ολοκλήρωση προ-κλινικών δοκιμών για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα σε ζώα και με πιο ώριμα όργανα,
• εκπόνηση κλινικών πρωτοκόλλων για ανθρώπινη εφαρμογή,
• ανάπτυξη βιοϋλικών με υψηλή συμβατότητα,
• δημιουργία νόμων και ρυθμίσεων που θα καλύπτουν χρήση, συγκατάθεση, νομική κατάσταση του εμβρύου/νεογνού, δικαιώματα γονέων

Η έρευνα για την τεχνητή μήτρα — μέσω του βιο-σάκου — προχωρά με εντυπωσιακά αποτελέσματα σε ζωικά μοντέλα και ανοίγει τον δρόμο για ένα εν δυνάμει ριζικό βήμα στη φροντίδα των πρόωρων νεογνών. Ωστόσο, η κλινική εφαρμογή στον άνθρωπο παραμένει υπό επεξεργασία, καθώς τεχνικές, ηθικές και κανονιστικές προκλήσεις παραμένουν. Τα επόμενα χρόνια θα δείξουν αν αυτή η τεχνολογία θα γίνει μέρος της καθημερινής νεογνολογικής πρακτικής — με ασφάλεια και υπευθυνότητα.