Jeff Beck: Ο ανήσυχος πρωτοπόρος που επαναπροσδιόρισε την ηλεκτρική κιθάρα
Της Αρετής Γιαλουσάκη
Ο Jeff Beck, γεννημένος στις 24 Ιουνίου 1944 στο Wallington του Surrey, δεν υπήρξε απλώς ένας ακόμη δεξιοτέχνης της κιθάρας. Υπήρξε μια από τις πιο ριζοσπαστικές μορφές στην ιστορία της ροκ μουσικής, ένας καλλιτέχνης που μέσα από συνεχή πειραματισμό, τεχνική τόλμη και δημιουργική ευφυΐα επηρέασε βαθιά την πορεία της σύγχρονης μουσικής. Παρά τον θάνατό του τον Ιανουάριο του 2023, το έργο του παραμένει ζωντανό, χαράσσοντας νέες διαδρομές για κιθαρίστες και ακροατές σε όλο τον κόσμο.
Από παιδική χορωδία στα μεγαλύτερα ροκ σχήματα της Βρετανίας
Η σχέση του Beck με τη μουσική άρχισε ήδη από την παιδική του ηλικία, όταν συμμετείχε σε χορωδία και ταυτόχρονα μάθαινε πιάνο και κιθάρα. Μέχρι τα 11 του χρόνια είχε ήδη αναπτύξει την πρώτη τεχνική δεξιότητα που αργότερα θα εξελισσόταν σε παγκόσμιο φαινόμενο.
Το πρώτο του συγκρότημα, οι Tridents, είχε περιορισμένη τοπική επιτυχία, όμως αποτέλεσε το σκαλοπάτι για τη μεγάλη ευκαιρία: την ένταξή του στους Yardbirds. Εκεί, το 1965, διαδέχθηκε τον Eric Clapton, προσφέροντας στον ήχο του συγκροτήματος μια νέα, πιο ηλεκτρισμένη κατεύθυνση. Με τραγούδια όπως Heart Full of Soul και Evil Hearted You, ο Beck αποκάλυψε στο κοινό τον πρωτοποριακό τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούσε το feedback και το fuzztone—τεχνικές που τότε θεωρούνταν σχεδόν επαναστατικές.
Σύντομα, στην ίδια σκηνή βρέθηκε δίπλα στον Jimmy Page, ο οποίος πριν από τους Led Zeppelin υπήρξε για σύντομο διάστημα συνοδοιπόρος του Beck στους Yardbirds. Η περίοδος αυτή θεωρείται κρίσιμη για την εξέλιξη τόσο του ροκ όσο και της ηλεκτρικής κιθάρας.
Το Jeff Beck Group και η κληρονομιά που διαμόρφωσε ολόκληρα μουσικά είδη
Μετά την αποχώρησή του από τους Yardbirds, ο Beck δημιούργησε το Jeff Beck Group, ένα σχήμα που θα σηματοδοτούσε τη στροφή προς έναν βαρύτερο, πιο επιθετικό ήχο. Με τον Rod Stewart στα φωνητικά και τον Ron Wood στο μπάσο, τα άλμπουμ Truth και Beck-Ola έθεσαν τα θεμέλια για αυτό που αργότερα θα ονομαστεί heavy metal. Το Truth, ειδικά, θεωρείται από πολλούς το πρώτο ολοκληρωμένο άλμπουμ αυτού του ύφους, επηρεάζοντας ακόμη και τα μέλη των Led Zeppelin που τότε διαμόρφωναν τη δική τους καλλιτεχνική ταυτότητα.
Παρά τα προβλήματα υγείας και έναν σοβαρό τραυματισμό σε τροχαίο που τον απομάκρυνε για μεγάλο διάστημα από τη μουσική, ο Beck επέστρεψε δυναμικά και συνεργάστηκε με φημισμένους μουσικούς όπως οι Tim Bogert και Carmine Appice, δημιουργώντας το τρίο Beck, Bogert & Appice.
Η δεκαετία των μεγάλων καλλιτεχνικών αλμάτων
Στα μέσα της δεκαετίας του ’70, ο Beck κυκλοφόρησε δύο από τα σημαντικότερα instrumental άλμπουμ όλων των εποχών: Blow by Blow (1975) και Wired (1976), και τα δύο σε παραγωγή του θρυλικού George Martin. Η μίξη τζαζ, ροκ και ηλεκτρικών αυτοσχεδιασμών ανέδειξε την ικανότητά του να πειραματίζεται χωρίς να χάνει την ταυτότητά του. Τα άλμπουμ αυτά γνώρισαν μεγάλη εμπορική επιτυχία και καθιέρωσαν τον Beck ως έναν από τους κορυφαίους κιθαρίστες της γενιάς του.
Το 1977 συνεργάστηκε με τον Jan Hammer, πρώην μέλος της Mahavishnu Orchestra, σε μια σειρά συναυλιών και στο ζωντανά ηχογραφημένο άλμπουμ που έφερε τις υπογραφές και των δύο. Η συνεργασία αυτή αποτέλεσε ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία της μετάβασής του σε πιο φουτουριστικούς και ηλεκτρονικούς ήχους.
Η ώριμη περίοδος: πειραματισμός, βραβεία και δημιουργική εξέλιξη
Κατά τις επόμενες δεκαετίες, ο Beck συνέχισε να εξερευνά νέα μουσικά μονοπάτια. Τα άλμπουμ There and Back, Flash και Guitar Shop έδειξαν την ασταμάτητη διάθεσή του για εξέλιξη, ενώ η αγάπη του για τα αυτοκίνητα συχνά έκλεβε χρόνο από τις μουσικές του δραστηριότητες.
Στο τέλος της δεκαετίας του ’90, με το Who Else! και αργότερα το You Had It Coming, ο Beck ενσωμάτωσε στοιχεία ηλεκτρονικής μουσικής, δείχνοντας για ακόμη μία φορά πως δεν επαναπαύεται ποτέ. Το τραγούδι Dirty Mind του χάρισε βραβείο Grammy, ενώ και το Plan B από το άλμπουμ Jeff ακολούθησε την ίδια επιτυχία.
Οι συνεργασίες του με καλλιτέχνες όπως ο B.B. King, ο Eric Clapton, ο Paul Rodgers, ο David Gilmour και ο Morrissey αποδεικνύουν το εύρος και την εκτίμηση που απολάμβανε στον χώρο.
Το 2010 κυκλοφόρησε το Emotion & Commotion, ένα άλμπουμ που τον έφερε για πρώτη φορά κοντά στο ρεπερτόριο της κλασικής μουσικής, ερμηνεύοντας ακόμη και την εμβληματική άρια Nessun Dorma του Puccini — μια κίνηση που κατέδειξε ότι η δεξιοτεχνία του μπορούσε να γεφυρώσει οποιοδήποτε μουσικό είδος.
Ένας τελειομανής που δεν ήθελε ποτέ τα φώτα της δημοσιότητας
Παρά τον μύθο που τον περιέβαλλε, ο Jeff Beck υπήρξε άνθρωπος χαμηλών τόνων. Άρνησε να ενταχθεί στους Rolling Stones, όταν του έγινε πρόταση μετά την αποχώρηση του Mick Taylor, ενώ και οι Pink Floyd είχαν εξετάσει την πιθανότητα να τον καλέσουν μετά τον Syd Barrett — σκέψη που τελικά δεν υλοποιήθηκε.
Τα περισσότερα άλμπουμ του ήταν οργανικά, μια επιλογή που απαιτούσε επίπονη τεχνική και καλλιτεχνική συνέπεια. Η έμφαση στη μελωδία και τη δεξιοτεχνία και η απουσία φωνητικών ήταν συστατικά που τον ξεχώρισαν σε μια κατηγορία ιδιαιτέρως απαιτητική.
Η κληρονομιά του Jeff Beck
Ο Jeff Beck δεν υπήρξε ποτέ ο πιο εμπορικός κιθαρίστας της εποχής του. Αντίθετα, υπήρξε ο πιο τολμηρός. Από τη ροκ και τα μπλουζ μέχρι τη τζαζ και την κλασική μουσική, η πορεία του αποδεικνύει πως ένας καλλιτέχνης μπορεί να παραμείνει δημιουργικός, ανήσυχος και πρωτοπόρος μέχρι το τέλος.
Σήμερα, η επιρροή του διακρίνεται σε κάθε μουσικό που αναζητά νέους ήχους και δομές. Ο Beck δεν απλώς έπαιξε κιθάρα — άλλαξε το τι μπορεί να σημαίνει η κιθάρα για τη μουσική.
