Ημέρες του ’40: Τέσσερις αληθινές ιστορίες ηρωισμού και μνήμης
της Αρετής Γιαλουσάκη
Η χαμένη περαταριά του Λούρου: όταν οι ήρωες χάθηκαν στα νερά
Στις όχθες του ποταμού Λούρου, λίγο έξω από τη Νέα Κερασούντα, γράφτηκε μία από τις πιο θλιβερές, αλλά σχεδόν λησμονημένες σελίδες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ήταν Απρίλιος του 1941, όταν δεκατρείς Έλληνες στρατιώτες, εξαντλημένοι από την οπισθοχώρηση του μετώπου στην Ήπειρο, προσπάθησαν να περάσουν τον φουσκωμένο ποταμό χρησιμοποιώντας μια πρόχειρη ξύλινη σχεδία – την λεγόμενη περαταριά.
Η αυτοσχέδια κατασκευή, που εξυπηρετούσε χρόνια τους κατοίκους, δεν άντεξε το βάρος των στρατιωτών, των μουλαριών και των φορτίων τους. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, η ξύλινη πλατφόρμα υποχώρησε και οι άνδρες βρέθηκαν στα παγωμένα νερά. Οι περισσότεροι πνίγηκαν, αβοήθητοι, μπροστά στα μάτια των συντρόφων τους.
Για δεκαετίες, η τραγωδία της περαταριάς έμεινε θαμμένη στη σιωπή των τοπικών μαρτυριών. Μόνο τα τελευταία χρόνια, κάτοικοι και ιστορικοί της περιοχής έχουν αναδείξει την ιστορία, αποδίδοντας φόρο τιμής σε αυτούς τους ξεχασμένους στρατιώτες του Αλβανικού μετώπου.
Οι γυναίκες της Πίνδου: οι «σιωπηλές μαχήτριες» του πολέμου
Αν οι φαντάροι ήταν η αιχμή του δόρατος στο Έπος του ’40, τότε οι γυναίκες της Πίνδου ήταν η ραχοκοκαλιά του. Στα ορεινά χωριά της Ηπείρου, γυναίκες κάθε ηλικίας εγκατέλειπαν το σπίτι και τα παιδιά τους για να μεταφέρουν πολεμοφόδια, τρόφιμα και ιατρικό υλικό στα πιο απρόσιτα μονοπάτια του μετώπου.
Με τα πόδια, μέσα στο χιόνι και το κρύο, φορτωμένες ασκιά, κάσες και σφαίρες, ανέβαιναν βουνά για να ενισχύσουν τους στρατιώτες. Δεν ήταν απλώς βοηθοί – ήταν συμπολεμίστριες. Η εικόνα της «γυναίκας της Πίνδου» έγινε διαχρονικό σύμβολο θάρρους και ανιδιοτέλειας. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η μορφή της Φρόσως Ιωαννίδου από το Τσεπέλοβο, που αφιερώθηκε στη φροντίδα των τραυματιών και στην οργάνωση της μεταφοράς τους με ταπεινά μέσα και απίστευτη αυταπάρνηση.
Η συμβολή τους, αν και καθοριστική, δεν καταγράφηκε αμέσως στον Τύπο της εποχής. Χρειάστηκαν χρόνια για να αναγνωριστεί πως χωρίς εκείνες, η αντίσταση στα βουνά της Πίνδου ίσως να είχε διαφορετική κατάληξη.
Από το «Ξυπόλυτο Τάγμα» ως τον Βέγγο: το Έπος του ’40 μέσα από τον κινηματογράφο
Η μνήμη του πολέμου δεν ζει μόνο στα βιβλία, αλλά και στις σκοτεινές αίθουσες. Από τη δεκαετία του ’50 μέχρι σήμερα, δεκάδες ελληνικές ταινίες έχουν ζωντανέψει τις μέρες της Κατοχής και του Αλβανικού Μετώπου, κρατώντας αναμμένο το φως εκείνης της εποχής.
Από το δραματικό «Ξυπόλυτο Τάγμα» έως τις κωμωδίες του αξέχαστου Θανάση Βέγγου, ο κινηματογράφος αποτύπωσε την πείνα, την κατοχή, αλλά και το ακατάβλητο πνεύμα του Έλληνα. Κάθε ταινία, είτε με δάκρυ είτε με γέλιο, υπενθυμίζει πως το Έπος του ’40 δεν ήταν μόνο πολεμική σύγκρουση, αλλά και ανθρώπινη ιστορία – γεμάτη αγώνα, φόβο, πίστη και ελπίδα.
Σήμερα, αυτές οι ταινίες λειτουργούν σαν γέφυρα ανάμεσα στις γενιές, κρατώντας ζωντανή τη μνήμη ενός λαού που αρνήθηκε να γονατίσει.
Οι Έλληνες αεροπόροι που τόλμησαν στο Ελ Αλαμέιν
Μακριά από την Ελλάδα, στους αιθέρες της Αφρικής, γράφτηκε ένα ακόμη κεφάλαιο ανδρείας. Μια ομάδα Ελλήνων αεροπόρων, συμμετέχοντας στις συμμαχικές επιχειρήσεις, πραγματοποίησε μία από τις πιο ριψοκίνδυνες αποστολές του πολέμου: την αεροπορική επιδρομή στο ιταλικό στρατηγείο στο Ελ Αλαμέιν.
Με παλιά αεροσκάφη, περιορισμένα καύσιμα και ελάχιστα μέσα, οι Έλληνες πιλότοι κατάφεραν να αιφνιδιάσουν τον εχθρό και να πλήξουν καίριους στόχους. Η αποστολή χαρακτηρίστηκε ως «αυτοκτονίας» – όμως ολοκληρώθηκε με επιτυχία, γράφοντας μια από τις πιο ένδοξες σελίδες της ελληνικής αεροπορίας.
Το θάρρος εκείνων των πιλότων δεν ήταν μόνο στρατιωτική αρετή· ήταν πράξη πίστης. Απόδειξη ότι ο ελληνικός αγώνας για ελευθερία δεν γνώριζε σύνορα.
Η 28η Οκτωβρίου δεν είναι ημερομηνία, είναι στάση ζωής
Οι ιστορίες αυτές - η τραγωδία του Λούρου, οι γυναίκες της Πίνδου, οι ταινίες που κράτησαν ζωντανό το Έπος και οι πτήσεις στο Ελ Αλαμέιν — συνθέτουν το αληθινό πρόσωπο της 28ης Οκτωβρίου. Δεν είναι απλώς μια εθνική εορτή ή μια παρέλαση· είναι υπενθύμιση της αξίας της αντοχής, της αλληλεγγύης και του θάρρους απέναντι στο αδύνατο. Κάθε χρόνο, η ιστορία αυτή μάς καλεί όχι μόνο να θυμόμαστε, αλλά και να συνεχίζουμε — με το ίδιο φρόνημα, την ίδια πίστη, την ίδια ψυχή.
