Άγνωστα ντοκουμέντα από την προηγούμενη επίσκεψη Τούρκου Προέδρου στην Ελλάδα (φωτό)
Ο Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πραγματοποιεί επίσημη επίσκεψη στην Ελλάδα.
Πρόκειται για την πρώτη επίσκεψη Τούρκου προέδρου στην ελληνική πρωτεύουσα μετά από 65 χρόνια.
Ήταν 2 Δεκεμβρίου 1952, όταν ο Τζελάλ Μπαγιάρ, ο τελευταίος Τούρκος πρόεδρος που επισκέφτηκε την Ελλάδα πριν από τον Ερντογάν, έφτανε στην Καβάλα. Ήταν μια ιστορική επίσκεψη που τότε θεωρήθηκε ως το έναυσμα της καθιέρωσης καλών και στενών σχέσεων φιλίας και γειτονίας ανάμεσα στις δύο χώρες.
Ο Μπαγιάρ έτυχε λαμπρής υποδοχής. Πολύς κόσμος έσπευσε να δει από κοντά τον πρόεδρο της Τουρκίας όταν εκείνος, συνοδευόμενος από τον βασιλιά Παύλο και τη βασίλισσα Φρειδερίκη, βρέθηκε στην Καβάλα, την Ξάνθη και την Κομοτηνή.
Η υποδοχή
Στην εφημερίδα της Καβάλας «Ταχυδρόμος», ο αναγνώστης διαβάζει αναλυτική περιγραφή της τελετής υποδοχής, κατά την άφιξη του Τζελάλ Μπαγιάρ και των δυο βασιλέων στο λιμάνι της πόλης.
Όπως τονίζει μιλώντας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο ιστορικός ερευνητής Κώστας Παπακοσμάς, «οι μεγαλύτεροι στην ηλικία συμπολίτες μας, μαθητές τότε του δημοτικού, θυμούνται ακόμα καθαρά την επίσκεψη εκείνη αφού όλα τα σχολεία υποχρεώθηκαν να παρασταθούν στην υποδοχή και στο καλωσόρισμα στην πλατεία Ελευθερίας».
Το καλωσόρισμα έγινε στην τουρκική γλώσσα και στους επισκέπτες έριχναν λουλούδια κορίτσια με παραδοσιακές στολές. Όλοι οι κεντρικοί δρόμοι της πόλης, αλλά και το λιμάνι της μακεδονικής πόλης, είχαν σημαιοστολιστεί με ελληνικές και τουρκικές σημαίες.
Με λουλούδια και κορδέλες είχε στολιστεί η πλατεία Φουάτ (πλατεία Ελευθερίας σήμερα), όπου έγινε η επίσημη υποδοχή. Μια μέρα πριν, στο λιμάνι της Καβάλας, είχε καταπλεύσει η θαλαμηγός του Τούρκου πρόεδρου, «Σαβαρόνα». Με αυτή θα επέστρεφε στην Τουρκία μετά την ολοκλήρωση της επίσκεψης στη Μακεδονία και τη Θράκη.
Όπως αναφέρει η «Καθημερινή», σκοπός της επίσκεψης του Τούρκου Προέδρου στην περιοχή ήταν τα εγκαίνια ενός γυμνασίου στην Κομοτηνή. Είχε πάρει το όνομά του, μετά από πρόταση της βασίλισσας Φρειδερίκης, ως ένδειξη του καλού κλίματος και των στενών σχέσεων φιλίας που επεδίωκαν οι δυο πλευρές του Αιγαίου.
Η επίσκεψη των Ελλήνων βασιλέων στην Πόλη
Της επίσημης επίσκεψης του Τζελάλ Μπαγιάρ στην Ελλάδα είχε προηγηθεί, στις 7 Ιουνίου 1952, επίσκεψη του Παύλου και της Φρειδερίκης στην Κωνσταντινούπολη, ως προσκεκλημένοι του τότε προέδρου της Τουρκικής Δημοκρατίας.
Το αντιτορπιλικό «Έλλη», που μετέφερε το βασιλικό ζεύγος από την Αθήνα στη Κωνσταντινούπολη, συνοδευόταν κι από ένα άλλο πολεμικό πλοίο. Όταν έφθασαν στα χωρικά ύδατα της γειτονικής χώρας τούς υποδέχθηκαν τουρκικά πολεμικά πλοία. Οι 124.000 Έλληνες της Κωνσταντινούπολης δέχθηκαν με ενθουσιασμό τους βασιλείς στην επίσκεψή τους εκείνη, που κράτησε τρείς ημέρες.
Το βασιλικό ζεύγος, συνοδεία του Τούρκου Προέδρου, περιδιάβηκαν το Πέραν καθώς και κεντρικές συνοικίες µε έντονο το Ρωμαίικο στοιχείο. Ήταν η πρώτη φορά, μετά το 1923, που υπήρξε τέτοιου είδους κινητοποίηση από πλευράς Ομογένειας, σε ό,τι αφορά υψηλό επισκέπτη από την Ελλάδα.
Δυστυχώς το «καλό κλίμα» δεν κράτησε πολύ, αφού μόλις τρία χρόνια αργότερα συνέβησαν τα Σεπτεμβριανά, που ξεκλήρισαν την ελληνική παρουσία στην Κωνσταντινούπολη.
Η Φρειδερίκη και ο Μπαγιάρ
Το βράδυ της 13ης Ιουνίου 1952 δόθηκε προς τιμήν των βασιλέων, στα ανάκτορα του Ντολμά Μπαχτσέ, μια μεγαλοπρεπής δεξίωση. Όπως επισημαίνει ο ιστορικός ερευνητής Γιώργος Μπατζακίδης από την Ξάνθη, στη διάρκεια αυτής της δεξίωσης η βασίλισσα απευθυνόμενη στον Τούρκο Πρόεδρο, Τζελάλ Μπαγιάρ, είπε: «Εξοχότατε, ξεκίνησα να πραγματοποιήσω ένα σπουδαίο έργο, θα ιδρύσω ένα γυμνάσιο για τα μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας της Δυτικής Θράκης».
Και τον παρακάλεσε να επιτρέψει να βάλουν το όνομα του στο σχολείο. Η πρόταση αυτή, που έγινε δεκτή με μεγάλη ευχαρίστηση, υπήρξε το πρώτο βήμα για την ίδρυση του γυμνασίου Τζελάλ Μπαγιάρ στη Κομοτηνή.
Η ανέγερση του σχολείου
Μετά την επίσκεψη αυτή, ακολούθησε νομοθετική ρύθμιση και αποφασίσθηκε το κτίριο, όπου θα στεγαζόταν το σχολείο, να αναγερθεί στο εκ των 15 στρεμμάτων παλιό νεκροταφείο, που ανήκε στο Βακούφια της Κομοτηνής.
Αφού προηγήθηκε η μεταφορά των μνημάτων, σύμφωνα με τους θρησκευτικούς νόμους, άρχισαν με έντονο ρυθμό οι εργασίες κατασκευής του κτιρίου. Η κατασκευή ολοκληρώθηκε μέσα σε τέσσερις μήνες. Όλα, πλέον, ήταν έτοιμα, και τα εγκαίνια είχαν προγραμματιστεί όταν ο Τζελάλ Μπαγιάρ θα ανταπέδιδε την επίσκεψή του στην Ελλάδα.
Ο Μπαγιάρ στην Καβάλα
Η επίσημη επίσκεψη του Τζελάλ Μπαγιάρ στην Ελλάδα άρχισε στις 25 Νοεμβρίου 1952. Ο Τούρκος πρόεδρος έγινε δεκτός με μεγαλοπρέπεια στο λιμάνι του Πειραιά. Έμεινε τρεις μέρες στην Αθήνα. Στη συνέχεια, μαζί με τον βασιλιά και την βασίλισσα, ταξίδευσαν με το αντιτορπιλικό «Έλλη» και μέσω Θεσσαλονίκης, έφθασαν στην Καβάλα. Από εκεί, πήγαν οδικώς στην Ξάνθη και την Κομοτηνή.
Μετά την άφιξή του στο λιμάνι της Καβάλας οι επίσημοι προσκεκλημένοι κατευθυνθήκαν στην πλατεία Φουάτ για την επίσημη υποδοχή. Στη συνέχεια επιβιβάστηκαν σε ανοιχτού τύπου αυτοκίνητο και ξεκίνησαν την περιοδεία τους στη Δυτική Θράκη.
Το 1952 οι άνθρωποι της υπαίθρου έβλεπαν, ίσως για πρώτη φορά, μια φάλαγγα από πενήντα αυτοκίνητα, της οποίας προηγούνταν ένα πολυτελές ανοιχτό αυτοκίνητο, που οδηγούσε ο ίδιος ο βασιλιάς Παύλος. Οι επίσημοι, κατά τη διαδρομή τους, έτυχαν ιδιαίτερα θερμής υποδοχής στη Καβάλα, την Ξάνθη και την Κομοτηνή.
Όπως τονίζει ο κ. Μπατζακίδης, στην κεντρική πλατεία της Ξάνθης έγινε η επίσημη τελετή υποδοχής του Τούρκου Προέδρου, παρουσία τουρκικού αγήματος και της που συνόδευαν τον Τζελάλ Μπαγιάρ.
Αμέσως μετά, οι επίσημοί αναχώρησαν οδικώς για την Κομοτηνή, για τα εγκαίνια του σχολείου. Στην αυλή του σχολείου ο υπουργός Εθνικής Παιδείας και ο πρόεδρος του Εράνου, του Παύλου και της Φρειδερίκης, έβγαλαν από έναν λόγο στα γαλλικά. Τόνισαν τη σημασία που είχε το σχολείο στη Ελληνο – Τουρκική φιλία.
Στη συνέχεια ο βασιλιάς έδωσε το ψαλίδι στον Τούρκο πρόεδρο, ο οποίος και έκοψε τη κορδέλα, ενώ στη συνέχεια όλοι μαζί ξεναγήθηκαν στο κτήριο του σχολείου.
Το Γυμνάσιο Τζελάλ Μπαγιάρ, που ήταν προϊόν των συναντήσεων εκείνων, εξακολουθεί να υπάρχει. Το Μειονοτικό Λύκειο (Τζελάλ Μπαγιάρ) έχει δώσει εκατοντάδες αποφοίτους.
Ήταν το πρώτο Γυμνάσιο, το πρώτο δευτεροβάθμιο εκπαιδευτικό ίδρυμα, που λειτούργησε στη Δυτική Θράκη και στο οποίο η διδασκαλία γίνεται στη τουρκική και στην ελληνική γλώσσα. Η σημερινή ονομασία του είναι «Μειονοτικό Γυμνάσιο – Λύκειο Κομοτηνής».
Ποιος ήταν ο Τζελάλ Μπαγιάρ
Ο Τζελάλ Μπαγιάρ το 1937 διαδέχθηκε τον Ινονού, ως αναπληρωτής πρωθυπουργός και αργότερα ως οριστικός. Το 1938, μετά τον θάνατο του Κεμάλ Ατατούρκ, ο Ινονού ανέλαβε Πρόεδρος Δημοκρατίας και ο Μπαγιάρ ανέλαβε τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης. Κυβέρνησε την Τουρκία μέχρι το 1939.
Από τότε διατήρησε μόνο τη βουλευτική του ιδιότητα, μέχρι το 1945. Τότε, τέθηκε επικεφαλής τεσσάρων βουλευτών, που υπέγραψαν δήλωση, ανοίγοντας έτσι το δρόμο σε εκλογές, στις 14 Μαΐου του 1950.
Ο Τζελάλ Μπαγιάρ, ως τρίτος πρωθυπουργός της Τουρκίας, είχε περάσει από την Δυτική Θράκη το 1938 και το 1952 ήταν η δεύτερη επίσκεψή του, αυτή τη φορά με την ιδιότητα του τρίτου Προέδρου.
Στις εκλογές του 1950 το Δημοκρατικό Κόμμα υπερίσχυσε με συντριπτική πλειοψηφία και ο Τζελάλ Μπαγιάρ εκλέχθηκε Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας αναθέτοντας την πρωθυπουργία στον Αντνάν Μεντερές. Τη θέση του Προέδρου διατήρησε μέχρι το 1960.
Καταδικάστηκε σε θάνατο το 1961, αλλά η ποινή του μετατράπηκε σε ισόβια, εξαιτίας της ηλικίας του. Αφέθηκε ελεύθερος με τη γενική αμνηστία του 1966. Πέθανε στην Κωνσταντινούπολη το 1986, σε ηλικία 103 ετών.
