Με πιλότο το αμερικανικό IRS οι έλεγχοι για την φοροδιαφυγή

Του Νίκου Ρογκάκου

Ελέγχους «αμερικανικού τύπου» ξεκινά η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, σε μία προσπάθεια να πιάσει την μεγάλη φοροδιαφυγή.

Το «μότο» της ΑΑΔΕ είναι «έλεγχοι στοχευμένοι, γρήγοροι και πιο αποτελεσματικοί» γνωρίζοντας ότι μετά από το δικαστικό μπλόκο των εκκρεμών υποθέσεων στην 5ετία, δεν υπάρχει η «πολυτέλεια» δράσης με μεθόδους της προηγούμενης 20ετίας, ειδικά από τη στιγμή που η φοροδιαφυγή έχει γίνει πολυεθνική και hi tech.

Έμπειρα στελέχη της Φορολογικής Διοίκησης παρατηρούν, όμως, ότι πέρα από το συντονισμό των δράσεων και τον προσανατολισμό σε σύγχρονες ελεγκτικές διαδικασίες, για να μπει η ΑΑΔΕ στα… πόδια του IRS, θα πρέπει να κλείσουν οι νομοθετικές «τρύπες».

Έτσι, π.χ. αν και έχει δημιουργηθεί και λειτουργεί το Μητρώο μέσω του οποίου οι ελεγκτές αντλούν σχεδόν σε πραγματικό χρόνο στοιχεία για τα υπόλοιπα και τις κινήσεις τραπεζικών λογαριασμών, όταν οι υποθέσεις φτάνουν στο «δια ταύτα», δηλαδή στην τεκμηρίωση της προσαύξησης περιουσίας, πολλές φορές καταρρίπτονται είτε στη Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών είτε στα διοικητικά δικαστήρια.

Πολύτιμο «εργαλείο» σε αυτήν τη λογική θα είναι το Περιουσιολόγιο, ωστόσο όσοι γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα, τονίζουν ότι ακόμα και τα εγχειρίδια των ελεγκτών του IRS επισημαίνουν πως αν υπάρξει «κενό» στο έτος- βάση, όπου θα καταγραφούν όλα τα περιουσιακά στοιχεία των φορολογούμενων, τότε το «χτίσιμο» των υποθέσεων στα επόμενα έτη γίνεται δύσκολο.

Επί της ουσίας πρόκειται για την αχίλλειο πτέρνα του συστήματος, που κατά κανόνα εφαρμόζουν οι αμερικανικές Αρχές, αφού εάν δεν καταγραφούν πλήρως κινητά κι ακίνητα στο αποκαλούμενο έτος- μηδέν, τότε η ετήσια σύγκριση προσαύξησης περιουσίας γίνεται δυσχερής.

Αυτός είναι, άλλωστε, ο προβληματισμός που σκιάζει τις πληροφορίες περί σταδιακής εφαρμογής του Περιουσιολογίου, χωρίς να είναι ακόμα σαφές πώς και αν θα δηλωθούν τα μετρητά, τα έργα τέχνης, τα κοσμήματα, το περιεχόμενο των τραπεζικών θυρίδων.

Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι και φέτος οι ελεγκτικές υπηρεσίες θα επιχειρήσουν να ρίξουν το βάρος στην αποκαλούμενη «μεγάλη φοροδιαφυγή», με πολλαπλάσιους ελέγχους σε σχέση με το 2018, εξ ου και η πίεση των Θεσμών για την τακτοποίηση της εκκρεμότητας που αφορά στη στελέχωση της ΑΑΔΕ με 12.000 υπαλλήλους.

Παρά ταύτα, ο νομικός «οπλισμός» θα παραμείνει ελλιπής και είναι ενδεικτικό ότι πέρα από το ερωτηματικό του Περιουσιολογίου, οι Αρχές δεν είναι έτοιμες να «ξεκλειδώσουν» το σύνολο των έμμεσων τεχνικών ελέγχου, που επιτρέπουν τον προσδιορισμό εισοδημάτων με διασταυρώσεις κι επεξεργασία στοιχείων.

Αξιοποιώντας την «εργαλειοθήκη» του IRS, το υπουργείο Οικονομικών έχει θεσμοθετήσει 5 τέτοιες τεχνικές ελέγχου:  

α) της αρχής των αναλογιών,

β) της ανάλυσης ρευστότητας του φορολογούμενου,

γ) της καθαρής θέσης του φορολογούμενου,

δ) της σχέσης της τιμής πώλησης προς το συνολικό όγκο κύκλου εργασιών και

ε) του ύψους των τραπεζικών καταθέσεων και των δαπανών σε μετρητά.  

Από αυτές τις τεχνικές έχουν ενεργοποιηθεί, όμως, μόνο οι 3:

1. της ανάλυσης ρευστότητας του φορολογουμένου, με την οποία υπολογίζεται η φορολογητέα ύλη, αναλύοντας τα έσοδα (φορολογητέα και μη), τις αγορές και δαπάνες (επαγγελματικές, ατομικές και οικογενειακές) και τις αυξήσεις και μειώσεις των περιουσιακών στοιχείων και των υποχρεώσεων (επαγγελματικών, ατομικών και οικογενειακών) του φορολογούμενου φυσικού προσώπου.

2. της καθαρής θέσης του φορολογουμένου, όπου «χτίζεται» το οικονομικό ιστορικό του φορολογούμενου φυσικού προσώπου και υπολογίζεται η φορολογητέα ύλη, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα περιουσιακά στοιχεία και τα διαθέσιμα κεφάλαια προσωπικά, οικογενειακά, επαγγελματικά, τις διάφορες απαιτήσεις προσωπικές, οικογενειακές, επαγγελματικές (ενεργητικό), τις υποχρεώσεις προσωπικές, οικογενειακές ή επαγγελματικές (παθητικό), τις ατομικές, οικογενειακές και επαγγελματικές δαπάνες ως και τα εισοδήματα από λοιπές πηγές (ατομικά και οικογενειακά). Πρόκειται για την τεχνική, που θα στηριχθεί ως επί το πλείστον στο Περιουσιολόγιο.

3. του ύψους των τραπεζικών καταθέσεων και των δαπανών σε μετρητά, όπου η φορολογητέα ύλη υπολογίζεται παρακολουθώντας την κίνηση των (διαθεσίμων) κεφαλαίων του φορολογούμενου, του/της συζύγου και των προστατευομένων μελών αυτών, είτε με την κατάθεση αυτών σε χρηματοπιστωτικούς λογαριασμούς είτε με την ανάλωση τους σε διάφορες συναλλαγές με χρήση μετρητών.  

Έρχονται σαρωτικοί έλεγχοι

Το σήμα για σαρωτικούς φορολογικούς ελέγχους δίνει και φέτος η ΑΑΔΕ με τον Διοικητή Γιώργο Πιτσιλή να προαναγγέλλει τουλάχιστον 620 ελέγχους-έρευνες και 6.000 μερικούς επιτόπιους ελέγχους.

Η σχετική απόφαση ορίζει πως «το έτος 2019 θα διενεργηθούν από τις Υ.Ε.Δ.Δ.Ε. τουλάχιστον εξακόσιοι είκοσι (620) έλεγχοι-έρευνες και δεκαέξι χιλιάδες (16.000) μερικοί επιτόπιοι έλεγχοι, συμπεριλαμβανομένων των ελέγχων διακίνησης.

Η κατανομή των ως άνω ελέγχων και ερευνών ανά Υ.Ε.Δ.Δ.Ε. θα οριστεί με το Επιχειρησιακό Σχέδιο Δράσης 2019».

Οι έλεγχοι της ΑΑΔΕ διενεργούνται με προτεραιοποίηση στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων στοχεύοντας κυρίως σε «φρέσκες» υποθέσεις στις οποίες οι πιθανότητες εισπράξεων είναι αυξημένες.