Εξωτερική Πολιτική: "Σταθερά, Τολμηρά, Μπροστά"

Το σλόγκαν που οδήγησε την Νέα Δημοκρατία υπό την ηγεσία του Κυριάκου Μητσοτάκη με όχημα το 41% στο Μέγαρο Μαξίμου, περνά από το μυαλό πολλών φίλων της κυβέρνησης, μετά και την επίσημη κατάθεση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ).

Επρόκειτο για μια υποχρέωση από τα παλιά, απορρέουσα από ευρωπαϊκή οδηγία του 2014 που με την πάροδο των ετών κληροδότησε πρόστιμα στην χώρα μας, από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Προφανώς, εκ των λόγων που η χώρα καθυστερούσε στην κατάθεση του εν λόγω σχεδίου, ήταν και οι διαρκείς τριβές με την Τουρκία αλλά και η ευρύτερη δυσαρμονία στην λειτουργία του κράτους ως συνέπεια της μακροχρόνιας οικονομικής κρίσης.

Η κυβέρνηση καταθέτει λοιπόν για πρώτη φορά σε επίσημο, ρυθμιστικό κείμενο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον ΘΧΣ ο οποίος αποτυπώνει ορισμένα στοιχεία. Αρχικά, τέσσερις χωρικές ενότητες οι οποίες αποτελούν οδοδείκτη για την ανάπτυξη ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, όπως παραδείγματος χάριν του τουρισμού, με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος και την βιωσιμότητα. Όμως, ο χάρτης αυτός, καταγράφει και τις ελληνικές αξιώσεις, όσον αφορά και τις θαλάσσιες ζώνες από τις οποίες εξυπακούουν αποκλειστικά δικαιώματα του κράτους. Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη όπως και η υφαλοκρηπίδα, δεν αποτελούν πεδία άσκησης κρατικής κυριαρχίας σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, αλλά αντανακλούν πεδία εκπόρευσης αποκλειστικών κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Η Ελλάδα λοιπόν, χαρτογραφεί από τα απώτατα όρια της ελληνικής επικράτειας, δηλαδή τα νησιά, το απώτατο όριο της υφαλοκρηπίδας. Λαμβάνονται υπόψιν οι διακρατικές συμφωνίες με αντικείμενα κράτη όπως η Ιταλία (1977, 2020) αλλά και η Αίγυπτος (2020), ενώ με τις λοιπές χώρες που η Ελλάδα δύναται να συνάψει συμφωνίες οριοθέτησης στο μέλλον, χρησιμοποιείται η λογική της Μέσης Γραμμής (οι κόκκινες διακεκομμένες γραμμές).

Όσον αφορά το ζήτημα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, σε αντίθεση με την υφαλοκρηπίδα, δεν ισχύει “ipso facto ab initio”, δηλαδή αυτοδικαίως και εξ’υπαρχής. Το διεθνές δίκαιο, για τις χώρες που έχουν αντικείμενες ή παρακείμενες ακτές με διεκδικήσεις που συμπίπτουν, δηλαδή εκεί που υπάρχει στενότητα του θαλάσσιου χώρου, κάτω από 400 ναυτικά μίλια, δίνει ορισμένες επιλογές: οριοθέτηση δια διαπραγμάτευσης, ή παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ή κάποιο άλλο μηχανισμό διεθνούς δικαιοδοσίας, κατόπιν της υπογραφής αντίστοιχου συνυποσχετικού από τις ενδιαφερόμενες χώρες.

Ελλάδα και Τουρκία δεν έχουν προσχωρήσει προς ώρας στην δέσμευση περί παραπομπής της διαφοράς στην διεθνή δικαιοσύνη, καθώς ούτως η άλλως αντικρούονται οι απόψεις των δύο κρατών περί προσδιορισμού της διαφοράς, αυτής καθ’αυτής. Ο χάρτης λοιπόν, σε καμία περίπτωση δεν συνιστά οριοθέτηση ΑΟΖ, όπως συνάγεται από την ως άνω ανάλυση.

Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, πρόκειται για μία εξαιρετικά σημαντική εξέλιξη, καθώς ο ΘΧΣ αποτελεί πλέον κομμάτι του Ευρωπαικού κεκτημένου και παρουσιάζει την ελληνική θεώρηση επί χάρτου, για τις θαλάσσιες ζώνες. Λαμβάνεται υπόψιν πως η χώρα μας, διατηρει βάσει διεθνούς δικαίου την δυνατότητα επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης των νησιών του αιγαίου στα 12 ναυτικά μίλια, όταν αυτό κριθεί σκόπιμο από την πολιτική ηγεσία του τόπου.

Επίσης, στο εγγύς μέλλον, θα ήταν χρήσιμο για την χώρα να εναρμονίσει το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης στα νησιά του αιγαίου (6 ν.μ.) με το εύρος του εθνικού εναέριου χώρου (10 ν.μ), ώστε να είμαστε καθ’όλα σύμφωνοι με τις προβλέψεις του διεθνούς δικαίου, το οποίο προβλέπει αντιστοιχία των δύο ζωνών. Μέχρι και σε αυτή την περίπτωση, η Ελλάδα διατηρεί στην φαρέτρα της το επιχείρημα περί ύπαρξης τοπικού εθιμικού δικαίου, μιας και για περισσότερο από μισό αιώνα η γειτονική Τουρκία δεν προέβαλε επιμόνως αντιρρήσεις για την προαναφερθείσα αναντιστοιχία των δύο ζωνών.