Νομικές Εξελίξεις αναφορικά με τον επαναπατρισμό Ευρωπαίων υπηκόων που συνδέονται με τον ISIS από τη βορειοανατολική Συρία το 2022

Περισσότερα από 42.000 άτομα έχουν ταξιδέψει για να ενταχθούν σε τρομοκρατικές οργανώσεις όπως το Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ) ή την Jabhat al-Nusra από περίπου 120 χώρες κατά τη χρονική περίοδο μεταξύ 2011 και 2021, εκ των οποίων σχεδόν οι 5.000 προέρχονταν από χώρες τη Ευρώπης (De Terwangne, 2022). Ο αριθμός των εν λόγω αναχωρήσεων για τη Συρία και το Ιράκ κορυφώθηκε το 2015, παρουσιάζοντας τα επόμενα χρόνια μία σημαντική πτωτική τάση (Bergema & Van San, 2019). Το φαινόμενο, όμως, των ξένων τρομοκρατών μαχητών (Foreign Terrorist Fighters) δεν πρόκειται για κάτι νέο. Πολλές ζώνες συγκρούσεων έχουν προσελκύσει μη ιθαγενείς στο παρελθόν, όπως το Αφγανιστάν, η Βοσνία, η Τσετσενία, το Πακιστάν κ.λπ. (Byman, 2019). 

Μετά τη στρατιωτική ήττα του Daesh (σσ. άλλη ονομασία για το ΙΚ) που οδήγησε στην πτώση του χαλιφάτου στις αρχές του 2019, σημαντικός αριθμός μαχητών του Daesh, συμπεριλαμβανομένων πολλών γυναικών και παιδιών, συνελήφθη από τις κουρδικές δυνάμεις και παραμένουν σε εγκαταστάσεις κράτησης στη βορειοανατολική Συρία, οι οποίες ως επί το πλείστον βρίσκονται υπό τον έλεγχο Κούρδων. Παράλληλα, δεκάδες άτομα εξακολουθούν να διαφεύγουν τη σύλληψη και παραμένουν στην περιοχή Idlib στη βορειοδυτική Συρία (Limoges, 2021). Αξίζει, να σημειωθεί ότι μέχρι το 2017 δεν είχε σημειωθεί σημαντικό κύμα επιστροφών (Powers, 2020). Συγχρόνως, ανησυχητική αναδεικνύεται και η επιδεινούμενη επί του παρόντος κατάσταση ασφάλειας, με την Τουρκία να καταφεύγει σε αεροπορικές επιδρομές σε κουρδικές περιοχές της Συρίας και του Ιράκ στα τέλη Νοεμβρίου 2022 απόρροια της φονικής βομβιστικής επίθεσης στην Κωνσταντινούπολη (Saltsman & Gunter, 2023). 

Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, γίνονται κατανοητοί οι λόγοι που η εν λόγω κατάσταση έχει προκαλέσει σοβαρά διλήμματα μεταξύ των υπευθύνων χάραξης πολιτικής και της κοινής γνώμης σχετικά με τη διαχείριση αυτών των αιχμαλώτων ξένων μαχητών (FTF) και μελών της οικογένειάς τους, ιδίως όσον αφορά την αναγκαιότητα και την δυνατότητα επαναπατρισμού τους, υπό το φως του κινδύνου που θα μπορούσαν να θέσουν κατά την επιστροφή. 

Αν και επί του παρόντος, δεν υφίσταται ούτε συναίνεση ούτε εναρµόνιση των αποφάσεων αναφορικά με το αν τα κράτη προέλευσης των εν λόγω ατόμων έχουν νομική υποχρέωση να επαναπατρίσουν τους πολίτες τους από τη Συρία, έχει αναδειχθεί η ανάγκη εξέτασης του εν λόγω ζητήματος από ανθρωπιστικής, νομικής, αλλά και από τη σκοπιά της ασφάλειας.

Από το 2019, μόνο ένας περιορισμένος αριθμός Ευρωπαίων ξένων μαχητών (FTF) και μελών των οικογενειών τους έχουν καταφέρει να επιστρέψουν και να επαναπατριστούν. Παράλληλα, ένας σημαντικός αριθμός ατόμων που έχουν επιστρέψει και κρατείται σε φυλακές σε όλη την Ευρώπη, αναμένεται να αποφυλακιστεί τα επόμενα χρόνια. Κατόπιν τούτου, γίνεται κατανοητό ότι το ζήτημα της διαχείρισης των ξένων μαχητών (FTF) θα παραμείνει προτεραιότητα πολιτικής για το άμεσο μέλλον και υψηλά στην ατζέντα πολλών κυβερνήσεων και τοπικών αρχών. 

Το παρόν άρθρο πραγματεύεται τις προκλήσεις διαχείρισης και αντιμετώπισης των ξένων μαχητών (Foreign Terrorist Fighters- FTF) που επιστρέφουν ή σχεδιάζουν να επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους εντός της ΕΕ, από  εμπόλεμες ζώνες όπως η Συρία και το Ιράκ.  Παράλληλα, θα εξετάσει τα διαφορετικά προφίλ που συνθέτουν τους ξένους μαχητές της Ευρώπης, καθώς και τις πρόσφατες νομικές και πολιτικές εξελίξεις στις στρατηγικές και πρακτικές επαναπατρισμού. Τονίζεται ότι ο όρος «επιστρέφοντες» αναφέρεται σε ξένους μαχητές και τις οικογένειές τους (γυναίκες και παιδιά).

Τα διαφορετικά προφίλ των επιστρεφόντων ξένων μαχητών (FTF)

Οι τρομοκρατικές επιθέσεις στις Βρυξέλλες τον Μάιο του 2014 (Εβραϊκό Μουσείο) και τον Μάρτιο του 2016 (αεροδρομιο και σταθμός μετρό), καθώς και οι πολλαπλές επιθέσεις στο Παρίσι τον Νοέμβριο του 2015, αποτέλεσαν απόρροια ως ένα βαθμό των ξένων μαχητών που είχαν επιστρέψει (Renard & Coolsaet, 2018). Πιο αναλυτικά, αναφορικά με τις επιθέσεις στο Παρίσι τουλάχιστον έξι από τους δράστες ήταν ξένοι μαχητές (FTF) που επέστρεψαν από τη Συρία, ενώ οι τρεις από τους πέντε υπαίτιοι των επιθέσεων στις Βρυξέλλες ήταν επιστρεφοντες ξένοι μαχητές (FTF) (Metodieva, 2018). Αν και πολλοί εξ αυτών δεν θα προβούν στη τέλεση τρομοκρατικών επιθέσεων, θα διατηρήσουν την επικοινωνία με τρομοκρατικές ομάδες Τζιχάντ, όπως το Daesh, το οποίο συχνά μεταφράζεται σε σημαντικό κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια. Όπως, μάλιστα επισημαίνει σχετικά ο Olidort J. (2016) κατά τη χρονική περίοδο 2014-2016, σημειώθηκαν 42 τρομοκρατικές επιθέσεις κατά της Δύσης, με άμεση σύνδεση της τρομοκρατικής δράσης με τον Daesh σε 38 από αυτές. 

Οι εμπειρίες και οι δεξιότητές τους διαφέρουν ουσιαστικά, αλλά και οι λόγοι για τους οποίους επιλέγουν να επιστρέψουν (Metodieva, 2018). Αναγνωρίζεται, επομένως, ότι δεν υπάρχει μια ενιαία προσέγγιση για το σύνολο των ξένων τρομοκρατών μαχητών που επιστρέφουν, γεγονός που αποτελεί κομβικό στοιχείο στην οποιαδήποτε προσπάθεια σχεδιασμού μιας αποτελεσματικής πολιτικής διαχείρισης των επαναπατρισθέντων. 

Στους ευρωπαίους πολίτες που ταξίδεψαν για να ενταχθούν στον Daesh ή στο Hayat Tahrir al-Sham (HTS) είχαν ανατεθεί ποικίλα καθήκοντα εντός των οργανώσεων, από επίδοξους βομβιστές αυτοκτονίας μέχρι μαχητές, καθώς και λοιπούς υποστηρικτικούς ρόλους (Brunton & Wilson, 2020). Αν και θα ήταν σκόπιμο να διευκρινιστούν οι διάφορες γενιές και ρόλοι των προαναφερθέντων ατόμων, εντούτοις θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι δεν ενδείκνυται μια αυστηρή διαφοροποίηση αυτών (Coolsaet & Renard, 2018). 

Η πρώτη γενιά επαναπατριζόμενων, οι οποίοι ήταν ως επί το πλείστον ανδρικού φύλου, είχαν κυρίως ανθρωπιστικούς λόγους ως κίνητρο της απόφασης τους να επιστρέψουν, παρουσίαζαν λιγότερη βιαιη συμπεριφορα και ήταν πιο πρόθυμοι να εγκαταλείψουν τα εδάφη που βρίσκονται στην κατοχή των τρομοκρατών. Από την άλλη πλευρά, η επόμενη γενιά, περιλαμβάνει άτομα γαλουχημένα στη μάχη και ιδεολογικά αφοσιωμένα, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που διαθέτουν βίαια κίνητρα. Εντούτοις, στην δεύτερη γενιά υπάγονται και εκείνοι οι οποίοι επέλεξαν να επιστρέψουν προσπαθώντας να αποφύγουν τη διεισδυτική παρακολούθηση από τον Daesh.

Τέλος, οι ξένοι μαχητές (FTF) που κρατούνται από κουρδικές δυνάμεις, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, μπορεί να αποτελούν μια τρίτη γενιά ατόμων που θα επιδιώξουν να επιστρέψουν, οι οποίοι παρέμεινα να υποστηρίξουν τον Daesh μέχρι το τέλος. Αξίζει να υπογραμμίσουμε ότι, στην εν λόγω γενιά δεν υπάγεται το σύνολο των ατόμων που βρίσκεται στα συγκεκριμένα κέντρα κράτησης, καθώς ένας συγκεκριμένος αριθμός ατόμων  υποστήριξαν τον Daesh μέχρι την πτώση του Baghuz τον Μάρτιο του 2019, ενώ παράλληλα διαφέρει και ο βαθμός αφοσίωσης αυτών που παρέμειναν στο Baghuz. Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί ότι η τελευταία γενιά περιλαμβάνει πιθανώς ορισμένα από τις πιο ακραίες ομάδες εξτρεμιστών (FTF), άτομα που δεν έχουν εγκαταλείψει την ουτοπία του χαλιφάτου, και ορισμένα από τα οποία δεν επιθυμούν να επιστρέψουν στην Ευρώπη (Reiffenstuel, 2021). Σαφώς δεν θα πρέπει να παραλείπονται τα παιδιά που έχουν βιώσει τις επιπτώσεις του πολέμου (τραύμα πολέμου), έγιναν μάρτυρες εκτελέσεων και σε ακραίες περιπτώσεις αναγκάστηκαν να προβούν στη διάπραξη εκτελέσεων ή έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά.

Πρόσφατες εξελίξεις σε θέματα πολιτικής επαναπατρισμού. 

Κάθε χώρα έχει υιοθετήσει διαφορετικές πολιτικές. Πιο αναλυτικά, παρατηρείται ότι το φάσμα των εν λόγω προσεγγίσεων, περιλαμβάνει τακτικές όπως τον επαναπατρισμό ανδρών, γυναικών και ανηλίκων από χώρες όπως το Καζακστάν και η Φινλανδία, καθώς και την αφαίρεση της υποτιθέμενης διπλής υπηκοότητας για να αποτρέψουν την επιστροφή φερόμενων ή πρώην μελών του Ισλαμικού Κράτους, τακτική που εφαρμόζεται από το Ηνωμένο Βασίλειο (Stenger, 2022). 

Η πολυπλοκότητα των προκλήσεων που εγείρονται από τον επαναπατρισμό των εν θέματι ατόμων είναι εμφανής. H ύπαρξη ή μη επαρκών αποδεικτικών στοιχείων για την έκδοση εντάλματος σύλληψης, η δίωξη για εθνικά ή διεθνή εγκλήματα, η αξιολόγηση και η διαχείριση του κινδύνου ασφαλείας που δυνητικά εξακολουθεί να τίθεται, η υποστήριξη των ατόμων εντός και εκτός του σωφρονιστικού συστήματος, ιδιαίτερα στην περίπτωση των ριζοσπαστικοποιημένων ατόμων, για την ομαλή κοινωνική τους επανένταξη, η προστασία των παιδιών αποτελούν μερικές από τις παραμέτρους που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη. 

Μέχρι σήμερα, ωστόσο, έχει παρατηρηθεί η λήψη αποφάσεων που εστιάζουν σε βραχυπρόθεσμες λύσεις ως απόρροια υπερεκτιμημένων κινδύνων ασφαλείας και όχι σε αναλύσεις και στην εξέταση διεθνών νομικών υποχρεώσεων (McKeever, 2022).  Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες (Βέλγιο, Γαλλία, Ολλανδία), οι ξένοι μαχητές που επιστρέφουν συλλαμβάνονται σχεδόν συστηματικά και διώκονται κατά την επιστροφή τους (Renard & Coolsaet, 2020). Οι πιο συνηθισμένες κατηγορίες σε βάρος αυτών περιλαμβάνουν τη συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση, η οποία συνεπάγεται σχετικά σύντομες ποινές φυλάκισης (περίπου 5 χρόνια κατά μέσο όρο) (EPRS, 2018). Ωστόσο, άξιο μνείας αποτελεί το γεγονός ότι ο αριθμός των επαναπατρισθέντων που εμπλέκονται σε τρομοκρατικά χτυπήματα στην Ευρώπη αποτελεί ένα μικρό ποσοστό του συνόλου των ξένων μαχητών (FTF), ήτοι 2,3 %.

Οι προσπάθειες των κρατών έχουν εστιάσει στη δίωξη των ξένων μαχητών (FTF) για τα πιο σοβαρά εγκλήματα που ενδεχομένως να έχουν διαπράξει, χωρίς ωστόσο μέχρις στιγμής να έχουν επιτευχθεί τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα (Rekawek et al., 2020). Σημαντικό ποσοστό του συνόλου των ατόμων που επιστρέφουν ακόμη και αν δεν κατηγορηθούν για αδικήματα που σχετίζονται με την τρομοκρατία, ενδέχεται να διωχθούν ποινικά για οικονομικά αδικήματα ή για κερδοσκοπικές απάτες (Renard, 2020). Αξίζει να υπογραμμίσουμε ότι αρκετές χώρες (κυρίως το Βέλγιο, η Γαλλία και οι Κάτω Χώρες) έχουν ήδη καταδικάσει ερήμην ξένους μαχητές (FTF) που εξακολουθούν να βρίσκονται στη Συρία — ακόμη σε περιπτώσεις όπου εικάζεται ότι έχουν πεθάνει. Από την άλλη, σημαντικός είναι και ο αριθμός των χωρών οι οποίες αφαιρούν την ευρωπαϊκή υπηκοότητα ορισμένων ξένων μαχητών (FTF), προκειμένου να περιοριστεί η πιθανότητα επιστροφής τους. 

Το 2019, δύο οικογένειες υπηκόων Γαλλίας κίνησαν διαδικασίες ενώπιον του ΕΔΔΑ λόγω της απροθυμίας της γαλλικής κυβέρνησης να επαναπατρίσει τα εγγόνια τους από τη Συρία. Στις 14 Σεπτεμβρίου 2022, το ΕΔΔΑ εξέδωσε ετυμηγορία δίνοντας μια νέα προοπτική στη συζήτηση για την υποχρέωση επαναπατρισμού. Η Γαλλία είχε πράγματι παραβιάσει το άρθρο 3 § 2 του Πρωτοκόλλου υπ΄αριθμ. 4 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΣΔΑ) και είχε στερήσει από τους υπηκόους της το «δικαίωμα εισόδου» και επιστροφής στη Γαλλία (ECHR, 2022). Η εν θέματι απόφαση αποτελεί δικλείδα ασφαλείας που σκοπό έχει την αποφυγή οποιοδήποτε είδους αυθαιρεσίας, διασφαλίζοντας ότι θα υφίστανται στο σύνολο των κρατών μελών οι κατάλληλες διαδικασίες για την εξέταση των αιτημάτων επαναπατρισμού ατόμων που βρίσκονται σε στρατόπεδα κράτησης στη βορειοανατολική Συρία. 

Τον Φεβρουάριο 2022., η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού (CRC) υπογράμμισε ότι οι συνθήκες κράτησης στους υπό συζήτηση χώρους ισοδυναμούν με απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση (IDT), αλλά και ότι η Γαλλία είχε την εξουσία και την ευθύνη να λάβει ενεργά μέτρα για την προστασία των ευπαθών ομάδων (Wentworth & Thorley, 2022). Συνολικά το 2022, οι αρχές της Γαλλίας προχώρησαν στον επαναπατρισμό 31 γυναικών και 75 παιδιων  από την Συρία [1].

Ομοίως, τον Αύγουστο, η Επιτροπή του ΟΗΕ κατά των βασανιστηρίων συνέστησε στο Βέλγιο να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσει την προστασία της σωματικής και ψυχολογικής τους ακεραιότητας (CESCR, 2021).  Αυτό περιελάμβανε την παροχή των απαραίτητων εγγράφων για τον επαναπατρισμό τους είτε από το κράτος είτε από ανθρωπιστική οργάνωση (Van Poecke & Wauters, 2021). 

Τέλος, σε μια από τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις της κατάστασης, στις καταληκτικές της παρατηρήσεις, η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού (CRC) κάλεσε την Γερμανία να λάβει επειγόντως μέτρα για τον επαναπατρισμό παιδιών που είναι υπήκοοι Γερμανίας και βρίσκονται στους χώρους κράτησης της Αραβικής Δημοκρατίας της Συρίας (McKeever, 2022). Παράλληλα, πολλοί έχουν καταφύγει σε περιφερειακά δικαστήρια προκειμένου να “εξαναγκάσουν” τη γερμανική κυβέρνηση να επαναπατρίσει τα μέλη των οικογενειών τους. Αν και οι αποφάσεις σε πολλές περιπτώσεις αναφέρουν ότι υπάρχει συνταγματικό δικαίωμα προστασίας αυτών από το κράτος, ο καθορισµός των ατόμων που μπορούν να επαναπατριστούν εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια του γερμανικού Υπουργείου Εξωτερικών.   

Μέχρι τον Ιούνιο του 2021, η Ολλανδία αρνούνταν να επαναπατρίσει γυναίκες, ενώ οι εισαγγελικές αρχές της χώρας τις απήγγειλαν κατηγορίες για τρομοκρατικά αδικήματα, δικάζοντας αυτες ερήμην, καθώς δεν ήταν δυνατό να παραστούν στη δίκη (Julie & Devorah, 2022). Αν και το δικαστηριο του Ρότερνταμ είχε αποφασίσει ότι στην περίπτωση που δεν θα μπορούσαν να εμφανιστούν στο δικαστήριο τα εν λόγω άτομα, θα περάτωνε κανονικά την εν λόγω διαδικασία, η ολλανδική κυβέρνηση αποφάσισε να επαναπατρίσει τις γυναίκες για να μπορέσουν να δικαστούν (Paulussen & Gherbaoui, 2022). Τέλος, σημειώνεται ότι ο πιο πρόσφατος επαναπατρισμός στην Ολλανδία πραγματοποιηθηκε σε στενή συνεργασία με τις γερμανικές αρχές στις αρχές Νοεμβρίου 2022  (Bagheri & Bisset, 2022) [2].

Τον Οκτώβριο του 2022, ήταν η πρώτη φορά που το Ηνωμένο Βασίλειο επέτρεψε την επιστροφή μίας ενήλικα υπηκόου Βρετανίας από τη Συρία από το 2019,  μαζί με το ανήλικο παιδί της (Amaral, 2022). Υπογραμμίζεται, ωστόσο, ότι ο εν λόγω επαναπατρισμός δεν αποτελεί αλλαγή πολιτικής από την Βρετανική Κυβέρνηση, αλλά αποτελεί εξαίρεση άμεση απόρροια του γεγονότος ότι η εν λόγω γυναίκα αποτελούσε θύμα εμπορίας ανθρώπων, η οποία, μαζί με την κόρη της, είχε υποστεί «ακραίο τραύμα». Μέχρι στιγμής, το Ηνωμένο Βασίλειο όχι μόνο έχει αντιταχθεί στον επαναπατρισμό των πολιτών του, αλλά έχει αφαιρέσει ενεργά την υπηκοότητά τους, όπως στην περίπτωση της Shamima Begum (Baker-Beall, 2022). 

Επίλογος

Όταν οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ, ανέκτησαν τον τελευταίο θύλακα εδάφους από τον έλεγχο του Ισλαμικού Κράτους τον Μάρτιο του 2019, οι ανησυχίες για το τρόπο αντιμετώπισης των προβληματικών που αναδύοταν από την επιστροφή των ξένων μαχητών που είχαν ενταχθεί στο Ισλαμικό Κράτος (IS) στις χώρες καταγωγής τους, έγιναν όλο και πιο πιεστικές (McKernan, 2019). Οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι τον Νοέμβριο 2015, ανέδειξαν την σημασία της συνοριακής διάστασης αναφορικά με την αναγνώριση των τρομοκρατών, την παρακολούθηση των «υποκειμένων ενδιαφέροντος» και άλλων παραγόντων που σχετίζονται με την τρομοκρατία. Άλλωστε, η τρομοκρατία συνιστά σοβαρή και μεταλλασσόμενη απειλή για τις αξίες των δημοκρατικών κοινωνιών, τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών τους. Αποτελεί ποινικό αδίκημα και είναι αδικαιολόγητη ανεξάρτητα από το κίνητρο, τη μορφή ή τις συνθήκες υπό τις οποίες εκδηλώνεται.

Η απόφαση του προέδρου Τραμπ να αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις από τη βορειοανατολική Συρία τον Οκτώβριο του 2019, κατέστησε ακόμη πιο επείγον το εν λόγω ζήτημα. Η στρατιωτική επιχείρηση της Τουρκίας στην περιοχή, ως απόρροια του ανωτέρω, έθεσε σε κίνδυνο την ασφάλεια των στρατοπέδων κράτησης του ISIS, καθώς οι Κούρδοι της Συρίας που συνδέονται με τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) απείλησαν να διακόψουν την εποπτεία τους (Hoffman & Furlan, 2020). Ο πιθανός κίνδυνος διαφυγής μεγάλου όγκου αιχμαλώτων του ISIS, θα συνιστούσε ιδιαίτερα σοβαρή απειλή για την ασφάλεια και προστασία πολλών χωρών, καθώς η επιστροφή τους στις πατρίδες τους ενείχε τον κίνδυνο στοχοθετημένων τρομοκρατικών επιθέσεων. 

Το σύνολο των ως άνω γεγονότων οδήγησαν τα κράτη στη λήψη πρωτοβουλιών και μέτρων για την αντιμετώπιση τυχόν προκλήσεων που συνδέονται με την επιστροφή των ξένων μαχητων στις χώρες καταγωγής τους. Εντούτοις, ο επαναπατρισμός, ή ακόμα και η άδεια της επιστροφής ξένων μαχητών, δεν είναι καθόλου δημοφιλείς στην κοινή γνώμη σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και οι πολιτικές των κυβερνήσεων στη Δυτική Ευρώπη αντικατοπτρίζουν αυτό το αίσθημα.

Παραπομπές

1. 16 γυναίκες και 35 παιδία τον Ιούλιο και 15 γυναίκες (μεταξύ 19 και 42 ετών) και 40 παιδιά τον Οκτώβριο του 2022
2. 11 γυναίκες και τουλάχιστον 28 ανήλικες. 

Βιβλιογραφία

• Bagheri, S., & Bisset, A. (2022). International legal issues arising from repatriation of the children of Islamic State. Journal of Conflict and Security Law.
• Baker-Beall, C. (2022). The concept of the foreign terrorist fighter: An immanent critique. European Journal of International Security, 1-22.
• Bergema, R., & Van San, M. (2019). Waves of the black banner: An exploratory study on the Dutch jihadist foreign fighter contingent in Syria and Iraq. Studies in Conflict & Terrorism, 42(7), 636-661
• Brunton, G., & Wilson, T. (2020). Terrorism: Its Past, Present & Future Study-A Special Issue to Commemorate CSTPV at 25. Contemporary Voices: St Andrews Journal of International Relations, 1(4).
• Byman, D. (2019). Road warriors: Foreign fighters in the armies of jihad. Oxford University Press.
• Coolsaet, R., & Renard, T. (2018). Returnees: Who are they, why are they (not) coming back and how should we deal with them? Assessing Policies on Returning Foreign Terrorist Fighters in Belgium, Germany and the Netherlands (Vol. 101). Egmont-Royal Institute for International Relations.
• De Terwangne, C. (2022). L’illegalite nuancee de la surveillance numerique: la reponse des juridictions belge et francaise a l’arret La Quadrature du Net de la Cour de justice de l’Union europeenne. Revue trimestrielle des droits de l’Homme, 129(1), 3-27.
• European Parliamentary Research Service. (2018). The return of foreign fighters to EU soil:Ex-post evaluation.
• Julie, C., & Devorah, M. (2022). The Repatriation & Reintegration Dilemma: How states manage the return of foreign terrorist fighters & their families. Journal for Deradicalization, (31), 119-163.
• Hoffman, A., & Furlan, M. (2020). Challenges posed by returning foreign fighters. Washington, DC: George Washington University.
• Limoges, B. K. (2021). SCATTERED ASHES: EXAMINING FATES OF FOREIGN FIGHTERS AND THEIR FAMILIES AFTER THE FALL OF THE ISLAMIC STATE (Doctoral dissertation).
• McKeever, D. (2022). Repatriating Foreign Terrorist Fighters and Their Family Members: What International Law Requires, and What National Courts Will Do. Journal of Conflict and Security Law.
• McKernan, B. (2019). Isis defeated, US-backed Syrian Democratic Forces announce. The Guardian, 23.
• Metodieva, A. (2018). Balkan foreign fighters are coming back: What should be done?. Strategic Policy Institute, 1-25.
• Olidort J. (2016), Inside the Caliphate’s Classroom: Textbooks, Guidance Literature and Indoctrination Methods of the Islamic State, Policy Focus 147.
• Paulussen, C., & Gherbaoui, T. (2022). Trials in Absentia of Foreign Fighters and their Families?.
• Powers, J. F. Cyber Terrorism and Extremism as Threat to Critical Infrastructure Protection.
• Reiffenstuel, A. (2021). EU COUNTERTERRORISM STRATEGY.
• Rekawek, K., Szucs, V., Babikova, M., & Hamel, E. (2020). European Jihad: Future of the past?: From criminals to terrorists and back?. Australasian Policing, 12(1), 8-21.
• Renard, T., & Coolsaet, R. (2018). Returnees: Who are they, why are they (not) coming back and how should we deal with them. Assessing policies on returning foreign terrorist fighters in Belgium, Germany and the Netherlands, 101.
• Renard, T., & Coolsaet, R. (2020). From bad to worse: The fate of European foreign fighters and families detained in Syria, one year after the Turkish offensive. Egmont Institute.
• Renard, T. (2020). Overblown: Exploring the gap between the fear of terrorist recidivism and the evidence. CTC Sentinel, 13(4), 19-29.
• Saltsman, T., & Gunter, M. (2023). Kurdistan under new attacks. The Commentaries, 3(1), 1-10.
• Stenger, H. (2022). Victim versus villain: Repatriation policies for foreign fighters and the construction of gendered and racialised ‘threat narratives’. European Journal of International Security, 1-24.
• UN Committee on Economic, Social and Cultural Rights (CESCR). (2021). Concluding observations concerning the fourth periodic report of Belgium,
• Van Poecke, T., & Wauters, E. (2021). The Repatriation of European Nationals from Syria as Contested before Domestic Courts in Belgium and Beyond. Available at SSRN 3824818.
• Wentworth, M., & Thorley, A. (2022). The European Court of Human Rights Sitting on the Fence?: Its Ruling and Impact on the Repatriation of European Children from North-East Syria.

*Συντονιστής κειμένου: Κωνσταντίνος Σταμούλης

**H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στα άρθρα συνεργατών, αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς  και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’ οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.

***Αποποίηση Ευθυνών: Οι απόψεις οι οποίες εκφράζονται στα άρθρα μελών της SAFIA εκφράζουν αποκλειστικά και μόνο τους συντάκτες των άρθρων. Το Ant1news.gr δεν είναι απαραίτητο ότι ασπάζεται τις απόψεις οι οποίες αναφέρονται στα κείμενα.