“Αποχαιρέτα την την Αντιόχεια που χάνεις…”

«Αποχαιρέτα την Αντιόχεια που χάνεις…». Οι στίχοι του Κωνσταντίνου Καβάφη στριφογύριζαν στο μυαλό μου όσο περίμενα στο αεροδρόμιο του Γκαζιάντεπ, στη λίστα αναμονής για αναχώρηση για την Κωνσταντινούπολη. 17η μέρα των σεισμών. Όλες οι πτήσεις στα αεροδρόμια που είναι ακόμη ανοιχτά στις σεισμόπληκτες περιοχές έχουν διατεθεί για να μεταφέρουν δωρεάν τους σεισμόπληκτους σε όποιο προορισμό της Τουρκίας θέλουν. Μέχρι στιγμής δύο εκατομμύρια άνθρωποι έφυγαν από την περιοχή και συνεχίζουν ακόμη να φεύγουν. Το δράμα όλων όσων επέζησαν δεν τελειώνει εδώ. Τώρα αρχίζει. Στην προσφυγιά, μακριά από τα σπίτια τους, μακριά από τις πόλεις τους. Το μέλλον αβέβαιο.

Βρέθηκα μπροστά από ένα από τα κτίρια στο κέντρο της Αντιόχειας που γκρεμίστηκε στον τελευταίο σεισμό των 6,4 Ρίχτερ της περασμένης Δευτέρας, στις 19.04 το βράδυ. Τέσσερις άνθρωποι είχαν μπει λίγο πριν το σεισμό στο μισογκρεμισμένο σπίτι τους να πάρουν πολύτιμα αντικείμενα τους που είχαν αφήσει πίσω. Ο ένας έψαχνε για τα δολάριά που είχε κρύψει και δεν πρόλαβε να τα πάρει, ο άλλος για τα κοσμήματα και τα κειμήλια της οικογένειάς του. Ο νέος σεισμός όμως τους πρόλαβε. Αποτελείωσε το κτίριο και αυτούς μαζί. Μόνο ο ένας βγήκε ζωντανός, οι άλλοι τρεις ανασύρθηκαν νεκροί.

«Έρχομαι και βλέπω το γκρεμισμένο σπίτι μου»

Ενώ κοιτούσα το κτίριο κατέβηκε από ένα αυτοκίνητο η Γκαμζέ με λυγμούς. «Κάθε μέρα έρχομαι εδώ και βλέπω το σπίτι μου. Δεν μπορώ να φύγω. Δεν μπορώ να ξεχάσω. Ήταν τόσο μεγάλο το κακό που εκείνη την ώρα είπαμε ‘τελειώσαμε, θα πεθάνουμε όλοι’. Οι γείτονές μας σκοτώθηκαν. Το σπίτι μας από τον δεύτερο όροφο που βρισκόταν ξαφνικά βρέθηκε στο ισόγειο. Πέταξα τα παιδιά από τα κάγκελα της αυλής, μετά βγήκα κι εγώ. Από θαύμα ζούμε». Η Γκαμζέ δεν μπορούσε να σταματήσει να κλαίει. Μου έδειχνε το σπίτι της συνέχεια. «Κοίτα πως είναι όλα. Δεν υπάρχει τίποτα. Δεν υπάρχει Αντιόχεια. Δεν μας έμεινε τίποτα, δεν ξέρουμε που να πάμε, τί να κάνουμε. Στείλαμε τα παιδιά στην Άγκυρα κι εμείς μένουμε εδώ, στα αντίσκηνα», μου λέει. «Μήπως τελικά θα πάτε κι εσείς στην Άγκυρα;». «Δεν ξέρω, δεν ξέρω τίποτα. Θέλουμε την Αντιόχειά μας αλλά δεν υπάρχει πια. Δεν ξέρουμε τί να κάνουμε, δεν ξέρουμε». Η Γκαμζέ ήταν σε απόγνωση και δεν ήταν η μόνη. Η Αντιόχεια, μια από τις πιο όμορφες πόλεις της Τουρκίας, γνωστή για την πολυπολιτισμική της κουλτούρα. Η πόλη όλων των θρησκειών, υπόδειγμα θρησκευτικής συνύπαρξης, σταυροδρόμι πολιτισμών και θρησκειών. Ορθόδοξοι, καθολικοί, ισλαμιστές, Εβραίοι, όλοι σε μια πόλη που ισοπεδώθηκε. Ακόμη και τα κτίρια που έμειναν όρθια θα πρέπει να γκρεμιστούν και να κτιστούν καινούρια στη θέση τους. Θα χτιστούν πολυκατοικίες χωρίς χρώμα, χωρίς οσμή, χωρίς ιστορία. Μπορεί να την ονομάσουν και πάλι Αντιόχεια αλλά θα μοιάζει με κάτι άλλο. Άραγε κάποτε οι άνθρωποί της θα επιστρέψουν πίσω; Έστω για να φτιάξουν τα περίφημα φαγητά της Αντιόχειας; Ή μήπως ακόμη και αυτά θα χαθούν μαζί με τους ανθρώπους της που ίσως να μην γυρίσουν ποτέ πια στην πόλη τους;

Όσο σκεφτόμουν όλα αυτά έβλεπα να έρχονται κάθε τόσο κι άλλοι κάτοικοι της γειτονιάς Γκαζί της Αντιόχειας. Ήθελα να ξαναδούν το σπίτι τους, έστω και γκρεμισμένο. Μια νεαρή κοπέλα κατέβηκε από το αμάξι κλαίγοντας, άρχισε να κλαίει κοιτάζοντας τα ερείπια του σπιτιού της. Η αστυνομία την προέτρεψε να μην πλησιάσει πολύ. Έπεσε στα γόνατα και έκλαψε. Ο πατέρας της πήγε, την σήκωσε, την αγκάλιασε. Με κοίταξε που προσπαθούσα να πάρω εικόνες. «Μην τραβάς σε παρακαλώ, σβήσε τα όλα». Τον σεβάστηκα. Του έκανα νόημα με το κεφάλι μου, έμεινα εκεί βουβή και τους κοίταζα μόνο. Ο θρήνος των ανθρώπων συνεχίζεται. Εμείς κάναμε τη δουλειά μας, επιστρέφουμε πίσω στις πόλεις μας, πίσω στα σπίτια μας αλλά εκείνοι δεν έχουν που να πάνε, δεν έχουν πια ζωή…

Το χάος και η αναρχία…

Μένουν ακόμη στα αντίσκηνα οι περισσότεροι. Έχουν φαγητό, έχουν πόσιμο νερό. Κάποιοι είναι τυχεροί που έχουν κοντά τους κινητές κουζίνες, με σεφ που ήρθαν από τις γύρω πόλεις εθελοντικά να μαγειρεύουν στα μεγάλα καζάνια για τους σεισμόπληκτους. Κάποιοι άλλοι ζουν με μπισκότα και ξηρά τροφή που διανέμεται καθημερινά. Όσο για ηλεκτρισμό, νερό να πλυθούν, τουαλέτες….αυτά είναι πολυτέλειες. Το ηλεκτρικό και το νερό δεν αποκαταστάθηκε ακόμη στις πληγείσες περιοχές όπως η Αντιόχεια, το Καχραμάνμαρας, η Αλεξανδρέττα, το Αντίγιαμαν…Σταματήσαμε σε ένα βενζινάδικο. Η βενζίνη τελείωσε, δεν υπάρχει πουθενά βενζίνη στην περιοχή. «Τουλάχιστον κανένα μπισκοτάκι υπάρχει να αγοράσουμε», ρώτησα την υπάλληλο. «Δεν έμεινε τίποτα φαγώσιμο, κοιτάξτε και μόνοι σας», μου απάντησε. Τα ράφια ήταν άδεια. Μόνο απορρυπαντικά είχαν απομείνει, σαπούνια, σαμπουάν. «Τουαλέτα τουλάχιστον;», ξαναρώτησα. «Οι τουαλέτες είναι κλειστές, δεν υπάρχει νερό». Φύγαμε, και αποφασίσαμε να μην πιούμε νερό καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας μέχρι να επιστρέψουμε πίσω στο ξενοδοχείο. Αλλά το χάος συνεχιζόταν, αναρχία παντού. Το ταξί με το οποίο φτάσαμε στην Αντιόχεια χτυπήθηκε ενώ ήταν παρκαρισμένο ανάμεσα στα ερείπια των κτιρίων ενώ με περίμενε να ολοκληρώσω το ρεπορτάζ. Το χτύπησε ένα από τα βαριά οχήματα του δήμου που εργαζόταν εκεί για να απομακρύνει τα μπάζα. Ο οδηγός του ταξί ζήτησε αμέσως εξηγήσεις, ήθελε αποζημίωση. «Τί αποζημίωση, δεν βλέπεις τί γίνεται γύρω σου; Εγώ είμαι υπάλληλος, δεν έχω να πληρώσω τίποτα…», ήταν η απάντηση που πήρε. Τότε αντιλήφθηκε ότι δεν υπήρχαν νόμοι, δεν υπήρχε αστυνομία να ασχοληθεί με ένα τρακάρισμα. Έσκυψε το κεφάλι και σώπασε. Άλλωστε ο Ισμαήλ μπέη, ο οδηγός του ταξί. ήταν ένας καλός και ευσυνείδητος Τούρκος πολίτης, δεν προσπάθησε ούτε στιγμή να εκμεταλλευτεί την κρίση και να κερδοσκοπήσει. Αντίθετα με άλλους ταξιτζήδες που ζητούσαν διπλά και τριπλά από τους δημοσιογράφους που κάλυπταν αυτή την τραγωδία. «Θέλω να κοιμάμαι τα βράδια ήσυχα», μου είπε ο Ισμαήλ μπέη. Και βεβαιώθηκα γι αυτό, όταν πήραμε ένα νεαρό αγόρι στο δρόμο μας για την Αλεξανδρέττα. Μας παρακάλεσε να τον αφήσουμε κοντά στην βάση του Ίντζιρλικ. Είχε μόλις φτάσει από την Κωσταντινούπολη με ένα σάκο στον ώμο και κατευθυνόταν προς το σπίτι του, να συναντήσει την αδελφή του. Το σπίτι τους γκρεμισμένο και η αδελφή του έμενε στο αντίσκηνο που έστησε στην αυλή. Δεν ήθελε να φύγει από την πόλη που γεννήθηκε. «Ας τον πάρουμε», είπα στον Ισμαήλ μπέη και του επέτρεψα να πάρει εκείνος αν ήθελε χρήματα για τη διαδρομή. Τελικά ο Ιμσαήλ μπέη αποφάσισε να μην τον χρεώσει, γιατί ο νεαρός δεν είχε και πολλά χρήματα στη τζέπη του! «Μακάρι όλοι οι άνθρωποι να ήταν σαν εσάς Ισμαήλ μπέη», του είπα και χάρηκε. Με συγκίνησε ακόμη παραπάνω η σύζυγος του Ισμαήλ μπέη: «Τόσες μέρες είσαι εδώ, αν έχεις ρούχα στείλε τα να τα πλύνω», μου διεμήνυσε. Την ευχαρίστησα και της υποσχέθηκα πως θα πήγαινα για καφέ στο σπίτι της να την γνωρίσω, πριν φύγω από την περιοχή. Δεν τα κατάφερα.

Περπατώντας πάνω από πτώματα…

Και τώρα στο αεροπλάνο, γράφω αυτά που έρχονται στο μυαλό μου από όσα είδα αυτές τις 17 μέρες, τις περισσότερες από τις οποίες τις έζησα στην Αλεξανδρέττα και την Αντιόχεια. Επιστρέφω πίσω στην Κωνσταντινούπολη για να αρχίσω τώρα να παρακολουθώ έναν ανούσιο καβγά μεταξύ της αντιπολίτευσης και της κυβέρνησης. Από τη μια ο Τούρκος Πρόεδρος να λέει ότι «είναι σχέδιο της μοίρας», από την άλλη η αντιπολίτευση να τον κατηγορεί: «Είσαι ανίκανος, δεν κατάφερες να αντιμετωπίσεις της κρίση». Από την μια αντιπολίτευση να επιρρίπτει ευθύνες λέγοντας ότι «δεν υπάρχει κράτος, δεν υπάρχει ερυθρά ημισέλινος, δεν υπάρχει επαρκής βοήθεια», και από την άλλη ο Ταγίπ Ερντογάν να απαντά «είστε ανέντιμοι, κουφά τα αυτιά σας, τυφλά τα μάτια σας». Και αυτός ο διάλογος το μόνο που μου θυμίζει αυτή τη στιγμή είναι εκείνες τις πρώτες ώρες του σεισμού που έφτασα στην Αντιόχεια, προσπαθούσαμε να βρούμε τους Έλληνες διασώστες αλλά μάταια. Δεν υπήρχε δρόμος να φτάσουμε μέχρι εκεί. Αναγκαστήκαμε να περπατήσουμε πάνω από τα ερείπια των κτιρίων όταν ξαφνικά συνειδητοποιήσαμε ότι κάτω από αυτά μπορεί να υπήρχαν άνθρωποι ζωντανοί που άκουγαν τα βήματά μας… , όταν συνειδητοποιήσαμε ότι πιθανόν να περπατούσαμε πάνω από πτώματα που ακόμη τα σώματά τους ήταν ζεστά…