Μόδα και βιωσιμότητα: Πώς ο υπερκαταναλωτισμός στη βιομηχανία της μόδας καταστρέφει το περιβάλλον και τις ανθρώπινες ζωές

Από τα τέλη του 20ού αιώνα έως σήμερα ζούμε αναμφίβολα σε έναν κόσμο που κινείται με ταχύτατους ρυθμούς, με απαραίτητη την προσεγμένη εμφάνιση, τα in fashion looks και το lifestyle, τα οποία στο σύνολό τους αποσκοπούν και στην προώθηση της εικόνας που επιθυμούμε να προβάλλουμε στα social media. Εξαιτίας των γρήγορων ρυθμών της καθημερινότητας και των ολοένα και αυξανόμενων απαιτήσεων των καταναλωτών για νέες τάσεις, ιδέες και προτάσεις, η μόδα και η παραγωγή αυτής δεν δύνανται να μένουν πίσω. Έτσι, έχει δημιουργηθεί και η fast fashion,  η γρήγορη μόδα, που σκοπό έχει να καλύψει τις ανάγκες του σύγχρονου κόσμου για υπερκαταναλωτισμό.

Ωστόσο, μέσα σε όλη αυτή την ταχύτητα έχουμε αναλογιστεί τις συνέπειες που έχει προκαλέσει και προκαλεί με αμείωτους ρυθμούς η γρήγορη μόδα; Γνωρίζουμε πραγματικά τις συνθήκες εργασίας που επικρατούν στα εργοστάσια μαζικής παραγωγής και τις θλιβερές συνέπειες των αποβλήτων των εργοστασίων στο περιβάλλον, αλλά και στους ανθρώπους που ζουν γύρω από αυτά;

Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερος κόσμος ευαισθητοποιείται τόσο σε σχέση με τα ανθρωπιστικά ζητήματα, όσο και σε ζητήματα που σχετίζονται με το περιβάλλον. Γι'αυτό, στον χώρο της μόδας όλο και περισσότερο προβάλλεται  ο όρος «βιωσιμότητα» ή στα καρτελάκια από τα ρούχα και τις επιγραφές -και όχι μόνο- διακρίνουμε τη λέξη «sustainability».

Για χάρη της γρήγορης μόδας, οι πασίγνωστες πολυεθνικές εταιρείες, όπως ο όμιλος Inditex (Zara, Bershka, Pull n Bear κ.ά), H&M, GAP και πολλές ακόμη, λανσάρουν κάθε εβδομάδα νέες κολεξιόν, για να καλύψουν τις ανάγκες του υπερκαταναλωτικού κοινού. Αυτό, ωστόσο, επιφέρει τραγικές συνέπειες στη ζωή των ανθρώπων που ζουν στο Μπαγκλαντές, την Ινδονησία, το Πακιστάν και σε οποιαδήποτε άλλη -ασιατική κυρίως- χώρα υπάρχουν εργοστάσια μαζικής παραγωγής ρουχισμού. Τα εργοστάσια ως επί το πλείστον είναι δίπλα σε κατοικημένες περιοχές. Τι σημαίνει, όμως, αυτό; Ότι τα απόβλητα των εργοστασίων αυτών στο μεγαλύτερο ποσοστό απορρίπτονται στα ποτάμια και στις λίμνες των συγκεκριμένων περιοχών, μέσω αγωγών, και τα οποία είναι όλα χημικά και τόσο τοξικά που μολύνουν το νερό και, φυσικά, τους ίδιους τους ανθρώπους. Τα δερματικά και αναπνευστικά κυρίως προβλήματα μαστίζουν τις χώρες αυτές, εξαιτίας των βλαβερών ουσιών που υπάρχουν στο νερό με το οποίο πλένονται, μαγειρεύουν ή και απλώς καταναλώνουν. Τέτοιες ουσίες είναι ο μόλυβδος, ο ψευδάργυρος, και το αρσενικό.  Σύμφωνα με μελέτες, η παραγωγή μόδας ευθύνεται για το 10% των εκπομπών άνθρακα ολόκληρης της ανθρωπότητας. Άραγε είχαμε αναλογιστεί ποτέ τι μπορεί να κρύβεται πίσω από ένα ρούχο μιας πολυεθνικής εταιρείας που είναι τόσο φθηνό και πάντα βρίσκουμε τιμές ευκαιρίας για κάθε περίσταση;

Συμπληρωματικά με τα ανωτέρω, δεν μπορεί να μην αναφερθεί και η εκμετάλλευση του εργατικού δυναμικού των εργοστασίων μαζικής παραγωγής. Οι άνθρωποι που εργάζονται στις γραμμές παραγωγής της γρήγορης μόδας, δουλεύουν στο μεγαλύτερο ποσοστό υπό αντίξοες συνθήκες, χωρίς εργασιακά δικαιώματα, χωρίς σταθερά και συγκεκριμένα ωράρια και χωρίς καν να πληρώνονται έναν κανονικό -για τα πρότυπα της Δύσης- μισθό. Στο σημείο αυτό, το πλέον τραγικό της όλης κατάστασης είναι η παιδική εργασία και εκμετάλλευση. Ανήλικα παιδιά αναγκάζονται να δουλεύουν ακατάπαυστα σε άθλιες συνθήκες εργασίας, πολλές φορές χωρίς αντάλλαγμα για την παραγωγή μόδας. Εταιρείες, όπως η H&M και η GAP, έχουν κατηγορηθεί για τέτοιες πρακτικές παραγωγής. Οι ίδιες, ωστόσο, το διαψεύδουν.

Είναι ενθαρρυντικό, ωστόσο, το γεγονός ότι και οι ίδιες αυτές οι εταιρείες-κολοσσοί, ενεργούν πλέον υπέρ της βιωσιμότητας στη μόδα, και για τα οργανικά είδη ρουχισμού, μέσω του οργανικού βαμβακιού -σε αυτό το σημείο υπάρχουν αμφιβολίες για τη βιωσιμότητα της καλλιέργειας και της παραγωγής του οργανικού βαμβακιού- παράγοντας ολοένα και περισσότερα βιώσιμα είδη.

Για τη μείωση του φαινομένου της ρύπανσης του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση της εκμετάλλευσης των εργατών στα εργοστάσια μαζικής παραγωγής, ιδίως την εξάλειψη της παιδικής εργασίας και εκμετάλλευσης, υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους ο σύγχρονος δυτικός κόσμος μπορεί να βοηθήσει.

Αρχικά, ας σκεφτούμε πραγματικά πριν πραγματοποιήσουμε οποιαδήποτε αγορά?  Χρειαζόμαστε πραγματικά το προϊόν, το οποίο πρόκειται να καταναλώσουμε; Και αν ναι, ας έχει καρτελάκι για αρχή -όσο αυτό είναι εφικτό- με την αναγραφή «sustainable». Επιπλέον, μπορούμε να αγοράζουμε ρούχα από ελληνικές εταιρείες και σχεδιαστές, στις οποίες ο τρόπος παραγωγής ενδυμάτων και υποδημάτων είναι βιώσιμος ή στις περισσότερες περιπτώσεις πλησιάζει περισσότερο τη βιωσιμότητα σε σχέση με τις μεγάλες πολυεθνικές. Ενδεχομένως, όμως, πολλές ελληνικές εταιρείες να παράγουν μόδα σε πολύ υψηλές τιμές για τα δεδομένα των Ελλήνων, πράγμα το οποίο αποτελεί το βασικό λόγο που ο καταναλωτής θα στραφεί στην οικονομικότερη επιλογή και, άρα, στη fast fashion. Έτσι, δημιουργείται και ένας φαύλος κύκλος.

Εναλλακτικά,  μπορούμε να αγοράζουμε ρούχα ανθεκτικά, καλύτερης ποιότητας που θα αντέξουν με την πάροδο του χρόνου. Για παράδειγμα, μπορούμε να έχουμε δύο τζιν στην ντουλάπα μας, που θα φορεθούν για πολύ καιρό, από το να έχουμε πέντε και να χρειάζονται αλλαγή κάθε λίγους μήνες. Έτσι, σε ατομικό επίπεδο πραγματοποιείται η πολυπόθητη οικονομία, αλλά μειώνεται και η παραγωγή μόδας και, κατά συνέπεια, οι εκπομπές άνθρακα στο περιβάλλον και άλλων χημικών ουσιών.

Επιπλέον, μπορούμε να ανταλλάζουμε ρούχα. Κάτι που για εμάς δεν είναι χρήσιμο πλέον, μπορεί να φανεί χρήσιμο σε έναν φίλο ή μια φίλη, ή ακόμη καλύτερα σε κάποιον που το έχει πραγματικά ανάγκη και για οικονομικούς λόγους δεν έχει τη δυνατότητα να αγοράσει καινούργιο. Με την ανταλλαγή ειδών μόδας ανανεώνεται η γκαρνταρόμπα μας με τον πιο οικονομικό και βιώσιμο τρόπο. Μία ακόμη καλή ιδέα είναι και τα second hand είδη μόδας, που βρίσκονται σε πολύ καλές τιμές και κρύβουν θησαυρούς.

Τέλος, βασική είναι και η ενημέρωση επί τέτοιων ζητημάτων. Υπάρχουν άπειρες πηγές στο Διαδίκτυο, όπως άρθρα, συνεντεύξεις και ντοκιμαντέρ για τη βιωσιμότητα και τον τρόπο παραγωγής μόδας, αλλά και τις συνέπειες αυτής, οι οποίες μπορούν να ευαισθητοποιήσουν το κοινό που έχει θέληση για αλλαγή και βελτίωση της καθημερινότητας. Παράλληλα, μία εμπεριστατωμένη και επαρκής ενημέρωση και ευαισθητοποίηση σχετικά με τη βιωσιμότητα, δύναται να υλοποιηθεί και μέσω της εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένων των σχολείων, των Πανεπιστημίων και, γενικότερα, των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων κάθε χώρας.

Σε κάθε περίπτωση, στην εποχή που ζούμε διαθέτουμε όλα τα μέσα, την τεχνογνωσία και τις ικανότητες, ώστε να δημιουργήσουμε ένα βιώσιμο και δίκαιο κόσμο προς όλους και ένα υγιές περιβάλλον, για να ζούμε όλοι ανεξαιρέτως. Σημασία έχει η προσπάθεια και, έτσι, μπαίνει ένα λιθαράκι αισιοδοξίας για ένα παγκόσμιο καλύτερο μέλλον.

*H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς  και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’ οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.