Πτώχευση φυσικών προσώπων - Κώδικας Διευθέτησης Οφειλών: “δυστυχώς επτωχεύσαμεν”;

Η Δημόσια Διαβούλευση για τον νέο Πτωχευτικό Σχέδιο Νόμου ολοκληρώθηκε την 10η του Σεπτέμβρη. Αναμένουμε λοιπόν το τελικό σχέδιο νόμου, έτσι όπως θα διαμορφωθεί κατόπιν των σχολίων και παρατηρήσεων που ανέκυψαν από τη διαβούλευση, καθώς και την ημερομηνία έναρξης εφαρμογής του.

Είναι γνωστό ότι η πολυετής οικονομική κρίση διόγκωσε το ιδιωτικό χρέος στη χώρα μας, το οποίο λόγω της μη αποτελεσματικής αντιμετώπισης μέσα από τα εκάστοτε νομικά εργαλεία ρύθμισης, διογκώνεται με γεωμετρική πρόοδο, φέρνοντας χιλιάδες φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις σε αδιέξοδα. Οι πλειστηριασμοί είναι όχι «προ των πυλών», αλλά «εντός των πυλών», καθώς οι τρέχουσες εξελίξεις με την πανδημία, η οποία επέτεινε την οικονομική εξαθλίωση σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού, είναι συνθήκες που δεν ευνοούν την αντιμετώπιση των λιμναζόντων κόκκινων δανείων.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που μας δίνει η Τράπεζα της Ελλάδος, αλλά και η Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, το συνολικό χρέος του ιδιωτικού τομέα ανέρχεται στα 234 δισ. ευρώ. Οι επιχειρήσεις καταλαμβάνουν περίπου τα 2/3 του χρέους, ενώ το υπόλοιπο 1/3 αφορά ιδιώτες. Μιλούμε λοιπόν για γιγαντιαία νούμερα, πίσω από τα οποία κρύβονται άνθρωποι, οικογένειες και επιχειρήσεις βουλιαγμένοι στα οικονομικά τους αδιέξοδα.

“Δυστυχώς επτωχεύσαμεν”;

Ο νέος Πτωχευτικός Κώδικας (κώδικας διευθέτησης οφειλών, παροχή 2ης ευκαιρίας) εισάγει μεταξύ άλλων ένα νεωτεριστικό στοιχείο και από κοινωνικής, αλλά και από νομικής απόψεως: την πτώχευση των φυσικών προσώπων! Τι σημαίνει αυτό, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο σχέδιο νόμου, έτσι όπως δόθηκε προς δημόσια διαβούλευση; Τρεις είναι οι βασικοί πυλώνες του θεσμικού πλαισίου:

1. Έγκαιρη προειδοποίηση του οφειλέτη στο πλαίσιο πρόληψης
2. Διαδικασίες για την αντιμετώπιση της αφερεγγυότητας, μέσω  εργαλείων όπως εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης, η διαμεσολάβηση και ο θεσμός της εξυγίανσης επιχειρήσεων.
3. Διαδικασίες κήρυξης πτώχευσης για φυσικά και νομικά πρόσωπα που αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τις οφειλές τους και ταυτόχρονη απαλλαγή τους από όλα τα χρέη, κατόπιν της ρευστοποίησης της περιουσίας τους. Πρακτικά αυτό σημαίνει : τα χάνω όλα, αλλά απαλλάσσομαι και από όλα! Η απαλλαγή αυτή επέρχεται εντός διαστήματος 1 έτους από την κήρυξη της πτώχευσης, εάν στη ρευστοποίηση περιλαμβάνεται η πρώτη κατοικία. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις ο οφειλέτης απαλλάσσεται σε 3 έτη. Εφόσον ο οφειλέτης όλο αυτό το διάστημα, έχει έσοδα που ξεπερνούν τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης, όπως αυτές διαμορφώνονται στους πίνακες της ΕΛΣΤΑΤ, θα πρέπει να εισφέρει το «περίσσευμα» του, για να μπορεί να επέλθει η απαλλαγή.

Ταυτόχρονα, παρέχεται η δυνατότητα διάσωσης της κύριας κατοικίας, μέσω της διαδικασίας μίσθωσης της κατοικίας μέσω ενός ιδιωτικού Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης Ακινήτων. Σύμφωνα με την ως άνω διαδικασία, θα επιτρέπεται η παραμονή του οφειλέτη στο ακίνητό του, με καταβολή μισθώματος. Παρέχεται η δυνατότητα επαναγοράς του ακινήτου, εφόσον πληρωθούν οι προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος. Εκκρεμεί η έκδοση της ειδικής ΚΥΑ που θα ρυθμίζει τις λεπτομέρειες για τον ιδιωτικό αυτό φορέα. Οπότε, το κομμάτι αυτό παραμένει έως τότε «γκρίζο».

Γεννώνται εδώ τα εξής ερωτήματα: Πώς δύναται θεωρητικά ο οφειλέτης να δίνει μίσθωμα στον Ιδιωτικό Φορέα και να μην μπορεί να δίνει δόση στο δάνειο; Γιατί προτιμάται να δίνεται μίσθωμα σε ιδιωτικό φορέα και όχι να υπάρχει βοήθεια ρύθμισης με την τράπεζα και να καταβάλλεται η δόση για την διάσωση της κατοικίας; Γιατί ονομάστηκε ο νέος Πτωχευτικός ως δεύτερη ευκαιρία; Είναι δυνατόν να πτωχεύεις, να τα χάνεις όλα και να ονομάζεται αυτό δεύτερη ευκαιρία;

Απάντηση: Σύμφωνα με τον νέο σχέδιο νόμου, παρέχεται η δυνατότητα σε όσους έχουν πραγματικά ανάγκη και αδιέξοδα και εφόσον τα αποδείξουν με στοιχεία: α) να ρυθμίσουν τις οφειλές τους, β) να απαλλαγούν από τις οφειλές τους, εφόσον ρευστοποιήσουν τα πάντα, κι αφού περάσει το οριζόμενο από το νόμο χρονικό διάστημα. Αυτό λοιπόν ονομάζεται ως δεύτερη ευκαιρία. Απαλλαγή από χρέη, εφόσον βέβαια ρευστοποιήσει τα πάντα ο οφειλέτης (στο παρελθόν αν τα χρέη υπερέβαιναν την αξία των ακινήτων κατόπιν ρευστοποίησης, το πλεονάζον χρέος δεν έπαυε να υπάρχει μετά την ρευστοποίηση, αλλά ακολουθούσε τον υπερχρεωμένο οφειλέτη).

Νεωτεριστικό στοιχείο αποτελεί ότι στο σχέδιο νόμου προβλέπεται η δυνατότητα της χρηματοοικονομικής διαμεσολάβησης για τις επιχειρήσεις, όπως επίσης και η δυνατότητα να προσφύγουν οι επιχειρήσεις στην εκσυγχρονισμένη διαδικασία εξυγίανσης (για τις επιχειρήσεις και όχι για τα φυσικά πρόσωπα).

Πολλά τα νέα στοιχεία που εισέρχονται με το νέο σχέδιο νόμου. Πολλά τα στοιχεία που πρέπει να υιοθετήσουμε καταρχήν ως ιδέα, όπως λ.χ. το να νοικιάζει κανείς το ίδιο του το σπίτι. Πολλοί και σημαντικοί είναι οι στόχοι που τέθηκαν και αποδόθηκαν ως προς την υλοποίηση τους στο εν λόγω νομοσχέδιο. Η πορεία και η πρακτική θα μας διδάξει για το αν και κατά πόσο θα διαψευστούν. Για άλλη μια φορά πάντως ο υπερχρεωμένος οφειλέτης στέκεται ενώπιον αλλαγών και κινδύνων.