Το MoU Τουρκίας – Λιβύης και οι κινήσεις της Ελλάδος

Είναι γεγονός ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται σε σημείο καμπής. Δεν είναι και λίγο, να σου παρουσιάζουν μια «συμφωνία» που δεν έχει καμία νομική ισχύ και να σου λένε να διαπραγματευτείς κάτι που ξέρεις ότι σου ανήκει δικαιωματικά. Σε χτυπάει στο θυμικό, ειδικά αν είσαι Έλληνας και έχεις εμπειρία από ανάλογες καταστάσεις αμφισβήτησης των κυριαρχικών σου δικαιωμάτων (βλ. Ίμια).

Οι Έλληνες διπλωμάτες γνώριζαν πολύ καλά ότι, μετά τους Κούρδους, η Τουρκική ηγεσία θα στρεφόταν εναντίον της Ελλάδας, διεκδικώντας ένα κομμάτι της δικής της Α.Ο.Ζ. Μετά την κύρωση της συμφωνίας από τo Τουρκικό Κοινοβούλιο, αντέδρασαν σε επίπεδο Ο.Η.Ε (και ορθώς έπραξαν), στοχεύοντας στην καταγραφή των ελληνικών θέσεων περί «άκυρης» συμφωνίας. Ο Ο.Η.Ε, όμως, ακολούθησε τη συνήθη πρακτική των «ίσων αποστάσεων», ακόμα και όταν στην επιστολή έγινε λόγος για την αγνόηση των Ελληνικών νησιών από Τουρκικής πλευράς. Κι έκτοτε γίνεται ένας μαραθώνιος για να μην εισαχθεί το MoU (που περιέχει τις συντεταγμένες οριοθέτησης των θαλασσίων ορίων) στο αρχείο του οργανισμού.

Σύμφωνα, όμως, με τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας (UNCLOS) και συγκεκριμένα στο άρθρο 121, όλα τα νησιά (με εξαίρεση ορισμένου τύπου βραχονησίδες) δικαιούνται αιγιαλίτιδας ζώνης, Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και υφαλοκρηπίδας. Η Μεγίστη (Καστελόριζο), η Ρόδος και τα άλλα νησιά που επηρεάζονται από τις κινήσεις της Τουρκίας έχουν κατοίκους και -συνεπεία αυτού- οικονομική ζωή.   Η Τουρκία αρνείται,  βέβαια, να επικυρώσει αυτή τη σύμβαση, με το αίολο επιχείρημα ότι οι νήσοι σε μια κλειστή θάλασσα, όπως η Μεσόγειος, δεν έχουν Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη.

Λαμβάνοντας υπ’ όψη τα παραπάνω, τα προαναφερθέντα νησιά δικαιολογούν μια προβολή στην Αν. Μεσόγειο, όμως οι εξ ανατολών δεν της επιτρέπουν κανένα περιθώριο. Δικαιολογούνται, λοιπόν, οι ίσες αποστάσεις του Ο.Η.Ε; Κατά μια έννοια, ναι. Γιατί η ουσία στην πολιτική είναι να στηρίζεις τις επιλογές που έχεις κάνει. Αλλιώς…

Την κυβέρνηση αλ Σαράζ την τοποθέτησαν, κατόπιν συμφωνιών, τα Ηνωμένα Έθνη, για να εξουδετερώσουν στρατιωτικές δυνάμεις που δρούσαν περιφερειακά της Τρίπολης. Η λύση αυτή δεν απέδωσε, όμως, καρπούς και τώρα ο Χάφταρ ελέγχει το 98% της επικράτειας και το μεγαλύτερο μέρος της πετρελαιοπαραγωγής. Αφού, λοιπόν, τοποθέτησαν και στήριξαν τον αλ Σαράζ, δικαιολογείται η σημερινή στάση τους απέναντι στο MoU.

Ο παράγοντας «Ευρώπη».

 Ακούω με μεγάλη προσοχή όσους λένε ότι στη σύνοδο κορυφής υπήρξε μια ομόφωνη καταδίκη της Τουρκίας. Αρκεί όμως να θυμηθούμε την αντίστοιχη καταδίκη της Ευρώπης, όταν η Τουρκία εισέβαλλε στη Συρία. Η σκληρή γλώσσα χωρίς δράση, νομίζω, είναι άνευ ουσίας πλέον. Πρέπει, οι Ευρωπαίοι ηγέτες, να στηρίξουν τις Ελληνικές θέσεις για το ζήτημα αυτό, έμπρακτα. Να εφαρμόσουν, δηλαδή, τις κυρώσεις που είχαν προσχεδιάσει έναντι της Τουρκίας πριν από  λίγους μήνες. Πώς γίνεται όμως αυτό, όταν Ολλανδία και Γερμανία έχουν επενδύσει πολλά δισεκατομμύρια στην εξ ανατολών γείτονά μας;

Η απάντηση μόνο εύκολη δεν είναι. Η Τουρκία είναι ένας μεγάλος παράγοντας στη διεθνή σκηνή και στρατηγικός εταίρος της Ε.Ε.. Όταν όμως  ένα κράτος μέλος της Ε.Ε. απειλείται, όποιο κι αν είναι αυτό, η Ευρώπη οφείλει να το στηρίξει με όλα τα μέσα που διαθέτει. Δεν είναι θέμα αλληλεγγύης. Είναι θέμα σεβασμού απέναντι στις ιδέες στις οποίες στηρίζεται το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Προφανώς όμως, δεν είναι μόνο θέμα σεβασμού, είναι και θέμα συμφέροντος. Οι σχέσεις –διεθνείς και μη- κινούνται με βάση αυτό (το συμφέρον). Και φυσικά, για καμία Ευρωπαϊκή χώρα δεν αποτελεί συμφέρον, η Ελλάδα να χάσει ένα πιθανό έσοδο. Σε τελική ανάλυση, ευρωπαϊκές είναι κάποιες από τις εταιρίες που θα κάνουν έρευνες δυτικά της Κρήτης. Ευρωπαϊκές θα είναι και κάποιες από αυτές που θα ερευνήσουν στα ανατολικά, αν όλα πάνε κατ’ ευχήν για τα ελληνικά συμφέροντα.

Ubi concordia, ibi victoria

Ας δούμε, λοιπόν, τη μεγάλη εικόνα. Η Τουρκία εκβίασε τη Λιβύη για το Memorandum of Understanding, με αντάλλαγμα τον εξοπλισμό της κυβέρνησης  αλ Σαράζ . Δημιούργησε ένα τετελεσμένο και συνοδεύει τις διπλωματικές της κινήσεις με υψηλούς τόνους. Πέραν τούτου, ενήργησε διορατικά. Επενέβη, παρά τη σύγκρουση συμφερόντων με τη Ρωσία, και έδωσε μη επανδρωμένα αεροσκάφη στον επίσημο ηγέτη της Λιβύης, με αντάλλαγμα την συνεκμετάλλευση πετρελαίου στα ανατολικά της Κρήτης.

Από την πλευρά της, η Ελλάδα έδειξε μια ετοιμότητα. Έχω την αίσθηση, βέβαια, ότι θα έπρεπε να έχει διαβάσει ακόμη καλύτερα τις επιδιώξεις της Τουρκίας. Επέδειξε, όμως, ταχύτατα αντανακλαστικά κι αυτό είναι το σημαντικό. Η επιστολή προς τον Αντόνιο Γκουτιέρες, έπρεπε να σταλεί, όπως κι έγινε, απλώς και μόνο για να γίνει γνωστή η εναντίωσή μας προς την «επέλαση» της Τουρκίας. Δεν νομίζω πως οι ιθύνοντες του ελληνικού υπουργείου εξωτερικών περίμεναν κάτι παραπάνω. Πάντως, από την επικείμενη συνάντηση των Ελλήνων αξιωματούχων με τον γ.γ. του Ο.Η.Ε στη Γενεύη, ας μην περιμένουμε πολλά. Εξάλλου, ? γ?γονε, γ?γονε.

 Η δε επίσκεψη του Προέδρου του κοινοβουλίου της Λιβύης, Ακίλα Σαλέχ Ισά ήταν υψίστης σημασίας, για συμβολικούς κυρίως λόγους. Η Τουρκία καταλαβαίνει έτσι, πως οι τελευταίες αξιώσεις της κινδυνεύουν από τον συνασπισμό Ελλάδας – Αιγύπτου και Χαφτάρ (ο αλ Σίσι στηρίζει τον πρώην Κανταφικό και «πορθητή» της Τρίπολης) , ο οποίος (σ.σ. ο συνασπισμός) επικουρείται -έστω και λεκτικά- από την Ε.Ε. και τις Η.Π.Α. Δεν αρκεί όμως να εκπέμπουμε μηνύματα. Ο διπλωματικός μας αέρας έχει σχεδόν εξαντληθεί και πρέπει απαραιτήτως να προχωρήσουμε.

*H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς  και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’ οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.