Η Λιβύη και τα τουρκικά σχέδια για την ανατολική Μεσόγειο

Τις τελευταίες ημέρες υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η Τουρκία επιδιώκει να υπογράψει συμφωνία οριοθετήσεως θαλασσίων ζωνών με τη μία από τις δύο κυβερνήσεις της Λιβύης. Είχαν προηγηθεί από το 2004 προσπάθειες της ελληνικής κυβερνήσεως να υπογραφεί αντίστοιχη συμφωνία. Η οριοθέτηση όμως της υφαλοκρηπίδας Ελλάδας-Λιβύης παρουσιάζει αρκετά προβλήματα.

Κατ’ αρχήν οι θέσεις της Λιβύης ταυτίζονται με αυτές της Τουρκίας ως προς την υιοθέτηση της αρχής της ευθυδικίας. Επίσης, η Λιβύη δεν αναγνωρίζει σε όλα τα νησιά πλήρη επήρεια. Στην περιοχή υπάρχουν αρκετά μικρά σε μέγεθος ελληνικά νησιά, νοτίως της Κρήτης και της Πελοποννήσου, που επηρεάζουν δυνητικά την οριοθέτηση. Η Λιβύη έχει μεν υπογράψει αλλά δεν έχει κυρώσει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982). Ως εκ τούτου οι ελληνο-λιβυκές διαπραγματεύσεις βασίζονται στο διεθνές εθιμικό δίκαιο. Τέλος, η Λιβύη έχει «κλείσει» από το 1973 με ευθεία γραμμή βάσεως τον κόλπο της Σύρτεως, κατά παράβαση των σχετικών κανόνων του διεθνούς δικαίου. Η Ελλάδα (όπως και η ΕΕ και οι ΗΠΑ) έχει διαμαρτυρηθεί από το 1974 για τη συγκεκριμένη ενέργεια, που επηρεάζει εν μέρει την οριοθέτηση μεταξύ των δύο χωρών.

Οι πιέσεις που άσκησε η Ελλάδα στη Λιβύη από το 2004 έως το 2009 για να επιτευχθεί συμφωνία δεν κατέληξαν σε αποτέλεσμα. Ακολούθως, οι συνομιλίες πρακτικώς διεκόπησαν. Μετά την πτώτης του καθεστώτος Καντάφι κατέστη σαφής η επέκταση της τουρκικής επιρροής. Τον Δεκέμβριο του 2012 ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών επισκέφθηκε τη Λιβύη. Η λιβυκή θέση ήταν ότι προαπαιτούμενο για οποιαδήποτε διμερή οριοθέτηση ήταν να συνεννοηθούν όλες οι χώρες που έχουν θαλάσσια σύνορα στην περιοχή. Η θέση αυτή απηχούσε πλήρως την τουρκική άποψη, που αναφέρει ότι σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες, όπως η Μεσόγειος, η θέσπιση και η οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών δικαιοδοσίας απαιτεί τη συγκατάθεση όλων των παράκτιων κρατών.

Η υπογραφή συμφωνίας μεταξύ Λιβύης-Τουρκίας αποτελεί στρατηγικής σημασίας κίνηση για την Άγκυρα. Έως τώρα είχε να αντιμετωπίσει τη διεθνή νομιμότητα που είχε δημιουργήσει η Κύπρος υπογράφοντας συμφωνίες οριοθετήσεως με τρία γειτονικά της κράτη. Τυχόν συμφωνία με τη Λιβύη και μάλιστα σε μία περιοχή στην οποία δεν έχει θαλάσσιο μέτωπο, παρέχει στην Άγκυρα την επίφαση νομιμότητας για να μπορεί ο Ερντογάν να μιλά για συνδιαχείριση/συνεκμετάλλευση των περιοχών που βρίσκονται νοτίως της Κρήτης. Επιπλέον δημιουργεί ένα μακροχρόνιο πρόβλημα που είναι απίθανο να λυθεί εκτός διεθνών δικαστηρίων.