Ψυχική Υγεία και Ανθρώπινα Δικαιώματα: Σημειώσεις στις σκιές των κοινωνικών ανισοτήτων

Η Ελλάδα βρίσκεται τη τελευταία δεκαετία σε μία σοβαρή οικονομική, πολιτική και κοινωνική περιδίνηση εξαιτίας χρόνιων δημοσιονομικών υπερβάσεων και διαρθρωτικών αγκυλώσεων.  Είναι γεγονός ότι  όλες οι  κυβερνήσεις που είχαν την εντολή να διαχειριστούν τη κρίση έλαβαν εξαιρετικά μέτρα λιτότητας με περικοπή των δημόσιων δαπανών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων για το Εθνικό Σύστημα Υγείας και τις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας ώστε να αντιμετωπίσουν τη χρηματοπιστωτική ύφεση, την ίδια στιγμή που η ζήτηση για υπηρεσίες υγείας σημείωναν και συνεχίζουν να σημειώνουν κατακόρυφη αύξηση. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη μαζική εισροή προσφύγων και μεταναστών στη χώρα τα τελευταία χρόνια συνέβαλε σημαντικά στη διεύρυνση της περιθωριοποίησης και του στιγματισμού των πιο ευάλωτων κοινωνικά ομάδων, όπως οι άποροι Έλληνες, οι μετανάστες, οι πρόσφυγες και οι αιτούντες άσυλο, η κοινότητα των Ρομά, και οι κοινότητες ΛΟΑΤΚΙ+ ενώ παράλληλα έχει αναδείξει με τα πιο μελανά χρώματα την αδυναμία της δημόσιας διοίκησης να αποκριθεί επαρκώς στη διαχείριση δύσκολων και ευαίσθητων κοινωνικών θεμάτων.

Τα συστήματα υγείας και κοινωνικής προστασίας πάρα τις όποιες προσπάθειες συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν μία σειρά σοβαρών προκλήσεων: Ανεπαρκή χρηματοδότηση, περικοπή προσωπικού, έλλειψη τεχνογνωσίας, καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης και κατακερματισμό των υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης μεταξύ άλλων. Ομάδες του πληθυσμού που αντιμετώπιζαν ήδη πριν την οικονομική κρίση, πολλούς και διάφορους παράγοντες κοινωνικής ευαλωτότητας, ήρθαν αντιμέτωπες με μία σημαντική μείωση  του εισοδήματος τους αλλά και με μία ακαριαία απώλεια των δικτύων κοινωνικής προστασίας που τους παρείχαν βασική στήριξη. Οι οικογένειες παραμένουν στη δίνη μίας κρίσης οικονομικής και συνάμα ανθρωπιστικής. Οι μονογονεϊκές οικογένειες, οι οικογένειες στη περιφέρεια, οι οικογένειες των οικονομικών μεταναστών και των ανειδίκευτων εργατών έχουν πληγεί περισσότερο. Η πλειοψηφία του κόσμου μη έχωντας κουλτούρα χρήσης των κοινωνικών υπηρεσίων αλλά και μη βρίσκοντας κατάλληλες υπηρεσίες, εξακολουθεί να ματαιοπονεί για λύσεις στα καθημερινά προβλήματα μέσα από τα άτυπα υποστηρικτικά δίκτυα τα οποία έχουν εξαντλήσει κάθε δύναμη βοήθειας.  Το άγχος, η ανασφάλεια και η απογοήτευση είναι μεταξύ των ζητημάτων που αναφέρονται πιο συχνά από τους ανθρώπους όταν τους ρωτά κανείς για την κατάσταση της Ψυχικής τους Υγείας. Βασικές ανάγκες, που συχνά μένουν ακάλυπτες, όπως αυτές της σωματικής υγείας, της ασφαλούς στέγης, της διατροφής, της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής αποκατάστασης, έχουν ως αποτέλεσμα συχνά  οι άνθρωποι να βιώνουν μία σειρά από καταθλιπτικά συναισθήματα, όπως το άγχος, η αϋπνία, η απώλεια ελπίδας, ο φόβος και τα αυξημένα επίπεδα στρες.

Παράλληλα μια οδυνηρή πραγματικότητα, αόρατη για τους περισσότερους από εμάς, συνεχίζει να υφίστανται στις πτέρυγες των εναπομείναντων ψυχιατρικών νοσοκομείων (Παπαγεωργίου, Δαφνί και Δρομοκαϊτειο). Σήμερα εκτιμάται ότι σχεδόν 420 άνθρωποι/ασθενείς/συμπολίτες μας, παραμένουν έγκλειστοι και καθηλωμένοι στα ψυχιατρικά κρεβάτια με πρακτικές από την εποχή των Middle Ages. Tί σημαίνει καθήλωση και εγκλεισμός: κατάφωρη παραβίαση των δικαιωμάτων του ανθρώπου, των δικαιωμάτων των ασθενών που αντί της κατάλληλης ανοικτής φροντίδας στη κοινότητα   γίνονται θύματα βίαιων δεσιμάτων και αυστηρής καταστολής με φαρμακευτική αγωγή. Ήδη από τον Μάιο του 2017 με σχετική υπουργική απόφαση το Υπουργείο Υγείας έχει ορίσει ως στόχο το 2020 για την αποίδρυματοποίηση τους. Μία τριετής παράταση ''Κινέζικου Μαρτύριου"... αναμένουμε - έστω και με αυτή τη μεγάλη καθυστέρηση -  να δούμε την επίτευξη των στόχων της αποϊδρυματοποίησης για το 2020 να γίνεται πραγματικότητα.

Η παρέμβαση των Γιατρών του Κόσμου

Οι Γιατροί του Κόσμου τα τελευταία χρόνια και εκτιμώντας εγκαίρως αυτή τη διαμορφούμενη κατάσταση ανέπτυξαν τη δράση τους στο εσωτερικό της χώρας κινητοποιώντας εκατοντάδες εθελοντών  και αξιοποιώντας κάθε δυνατό πόρο για τη κάλυψη των αναγκών των πιο αδύναμων συνανθρώπων μας στο πλαίσιο της κοινότητας και της γειτονιάς. Μέσα από τα ανοικτά πολυϊατρεία και τις στεγαστικές δομές οι Γιατροί του Κόσμου έχουν συστηματοποιήσει ένα ολοκληρωμένο και ανθρωποκεντρικό μοντέλο παροχής υπηρεσιών Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης ώστε εκτός της αντιμετώπισης να υπάρχει πρόληψη των προβλημάτων υγείας και κυρίως των εκδηλώσεων διαταραχών ψυχικής υγείας. Στον αντίποδα του ιδρυματισμού και των κλειστών δομών, μέσα από τη δράση μας δίνουμε έμφαση στην  ευημερία η οποία είναι πολύπλευρη και εκδηλώνεται μέσα από διαφορετικές διαστάσεις φροντίδας κάθε φορά: της σωματικής, της γνωστικής, της συναισθηματικής της κοινωνικής και της πνευματικής.

Οι Γιατροί του  Κόσμου υποστηρίζουν ακράδαντα ότι  το κράτος θα πρέπει να δώσει έμφαση στην ενίσχυση των προληπτικών πρωτοβάθμιων κοινοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας στο πλαίσιο του γενικότερου εθνικού συστήματος υγείας της χώρας και να φροντίσει για τις ανάγκες των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού, σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα δεσμεύσεις του και διασφαλίζοντας τη συνέχεια των δράσεων του στον τομέα αυτό.  Επιπρόσθετα η Ελλάδα πρέπει να εκπληρώσει τη δέσμευσή της για μεταρρύθμιση του συστήματος και να ακολουθήσει μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την ανάπτυξη του τομέα ψυχικής υγείας που θα οδηγήσει σε βελτιωμένη παροχή υπηρεσιών, βελτιωμένα αποτελέσματα και καλύτερο επίπεδο προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές διαταραχές.

Στο ίδιο πλαίσιο θα πρέπει να επισημάνοθει ότι η πολιτική για την ψυχική υγεία είναι ένα ζήτημα που απαιτεί συντονισμένη δράση για έναν κοινό στόχο σε τέσσερις τομείς πολιτικής:

• Πολιτική για τους νέους
• Πολιτική υγείας
• Πολιτική στο χώρο εργασίας
• Ολκληρωμένη Κοινωνική πολιτική και
• Πολιτική απασχόλησης 

Περισσότερες πληροφορίες για τη πρωτοβουλία των ΓτΚ για τη Ψυχική Υγεία στην Ελλάδα, δείτε ΕΔΩ: