Οι τέσσερις ανησυχίες για την Ευρώπη

Τα τέσσερα σημαντικά θέματα που μας απασχολούν για την πορεία των Ευρωπαϊκών πραγμάτων τους επόμενους δώδεκα μήνες είναι οι εξελίξεις στην Ιταλική οικονομία και πολιτική, οι εξελίξεις στην Γερμανική οικονομία, το Brexit και οι Ευρωπαϊκές εκλογές. 

Και στα τέσσερα θέματα μπορούμε να έχουμε ένα βασικό σενάριο εξέλιξης και ένα αρνητικό σενάριο. Συμπτωματικά σχεδόν, και στα τέσσερα θέματα, η πιθανότητα επικράτησης του βασικού σεναρίου εκτιμούμε ότι κυμαίνεται γύρω στο 60% με 70%. Αντιθέτως τα αρνητικά σενάρια, που παρουσιάζονται εδώ, θα πρέπει να υπολογίζουμε ότι κινούνται σε μια πιθανότητα επικράτησης μεταξύ 10% με 20% αφήνοντας χώρο και για ένα θετικό σενάριο το οποίο πάντως δεν εξετάζεται εδώ. 

Η σοβαρότερη πηγή αναταράξεων πηγάζει από τις εξελίξεις στην Ιταλία. Έχει εμπλακεί σε ότι αποκαλούμε στα οικονομικά «κακό σημείο ισορροπίας» που χαρακτηρίζεται από ένα σχεδόν μηδενικό ρυθμό μεγέθυνσης, και υψηλή, για τα δεδομένα της Ευρωζώνης, σχέση χρέους προς ΑΕΠ. Εάν η Ιταλική κυβέρνηση επιχειρήσει να χαλαρώσει την δημοσιονομική της πολιτική τότε θα αναπτυχθεί, μετά τις Ευρωεκλογές, ευρύτερη σύγκρουση με την ΕΕ και θα δημιουργηθεί αμφιβολία για την διάθεση της Ιταλικής κυβέρνησης να διατηρήσει το πλαίσιο υποχρεώσεών της. 

Στην περίπτωση αυτή οι οίκοι αξιολόγησης θα υποβαθμίσουν το Ιταλικό αξιόχρεο και θα κινδυνεύσει η δυνατότητα του Ιταλικού δημοσίου να έχει πρόσβαση στις αγορές. Υπό αυτές τις προϋποθέσεις η μόνη δυνατότητα παρέμβασης θα είναι της ΕΚΤ με Outright Monetary Transactions. Ο κίνδυνος επιμόλυνσης του ευρωπαϊκού δημοσίου χρέους θα είναι αξιόλογος όπως επίσης και η προοπτική υποτίμησης του ευρώ. Πολιτικά η αρνητική αυτή κατάσταση μπορεί να αντιμετωπιστεί με νέες εκλογές που θα επανασχεδιάσουν τον πολιτικό χάρτη της Ιταλίας και θα οδηγήσουν σε διαφορετικές κυβερνητικές συμμαχίες. 

Στη Γερμανία, από το τρίτο τρίμηνο του 2018, ο ρυθμός μεγέθυνσης έχει μειωθεί. Ως αίτια θεωρούνται οι νέες διαδικασίες ελέγχου εκπομπών αυτοκινήτου που συμπίεσε τις πωλήσεις αυτοκινήτων και η συγκράτηση των Γερμανικών εξαγωγών. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι και ο τραπεζικός τομέας στη Γερμανία έχει αξιόλογα προβλήματα να επιλύσει. Έτσι ο ρυθμός μεγέθυνσης για το 2018 εκτιμάται ότι θα κυμανθεί γύρω στο 0,65% με το αρνητικό σενάριο να δείχνει προς το 0,35%. Αυτή είναι και η αρνητική εκδοχή των πραγμάτων διότι θα έχει επιπτώσεις σε όλη την Ευρωπαϊκή οικονομία. Η μείωση της ζήτησης για τις εξαγωγές αποδίδεται στην μείωση της ζήτησης από τις χώρες της Ασίας και ιδιαίτερα της Κίνας ως αποτέλεσμα της επαναϊσορρόπησης του αναπτυξιακού προτύπου της Κίνας και του διεθνούς εμπορικού πολέμου με τις συνακόλουθες προστατευτικές τάσεις.

Αυτός είναι ο σοβαρότερος λόγος ανησυχίας παρόλο που οι προοπτικές των συνομιλιών ΗΠΑ-Κίνας γύρω από το διεθνής εμπόριο δεν είναι αρνητικές. 

Το Brexit έχει εξελιχθεί σε μια περίπλοκη ιστορία. Στην πραγματικότητα οι παρατάσεις που δίδονται στην ημερομηνία εξόδου, μεταθέτουν στο μέλλον τις αρνητικές επιπτώσεις στο εμπόριο από την επαναλειτουργία τελωνείων κ.λπ. Σε περίπτωση που συμβεί το Brexit θα αυξηθεί στην Βρετανία η αβεβαιότητα και ο πληθωρισμός. Εν τέλει η χαμηλή ζήτηση και η ύφεση θα δείξουν τα δόντια τους. Οι αρνητικές επιπτώσεις θα μεταδοθούν σε ένα βαθμό και στους υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες με την Ελλάδα να υποφέρει λόγω εξαγωγών και τουρισμού. Το ερώτημα είναι πόσο θα διαρκέσουν αυτές οι επιπτώσεις. Είναι βέβαιο ότι η Τράπεζα της Αγγλίας θα αντιδράσει μειώνοντας τα επιτόκια και υιοθετώντας QE. Πάντως θα πρόκειται για μια σχετικά ταραχώδη περίοδο. 

Στις Ευρωεκλογές οι λαϊκιστικές και οι ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις θα σημειώσουν κέρδη αλλά αυτό δεν θα οδηγήσει την ΕΕ σε μια κρίση ύπαρξης. Περισσότερο έχουμε μια κατάσταση, όπου με αφορμή την άνοδο του λαϊκισμού, νέα πολιτικά πρόσωπα κάνουν την εμφάνισή τους, παρά ότι δημιουργούνται προϋποθέσεις δομικών αναταραχών. Βεβαίως αρκετές πολιτικές (μεταναστευτικό, δημοσιονομική πολιτική) μπορεί ν’ αλλάξουν χαρακτήρα. Όμως αυτό μάλλον θα οδηγήσει στο να υιοθετηθούν από την ΕΚΤ κυρίως, περισσότερο υποστηρικτικές πολιτικές, με τελικό καθαρό αποτέλεσμα την ενίσχυση των οικονομιών! 

Πάντως στον τομέα ανάπτυξης του ευρωσκεπτικισμού θα πρέπει να προσέξουμε περισσότερο τις εξελίξεις στη Γερμανία διότι εκεί αναπτύσσονται σκέψεις για πολιτικές με εσωστρεφή προσανατολισμό. Αυτός είναι ίσως ο χώρος, που θα πρέπει να στρέψουμε περισσότερο την προσοχή μας.