Στα λιωμένα… παπούτσια ενός πρόσφυγα

… «…μπες στην θέση τους» θα πουν πολλές φορές οι υπέρμαχοι του ανθρωπισμού – και πολέμιοι του ρατσισμού – σε όλους εκείνους τους ενοχλημένους από τον προσφυγικό κατακλυσμό. «….δες τι περνάνε αυτοί οι άνθρωποι» συμπληρώνουν οι  «αόρατοι» προστάτες όλων εκείνων που φτάνουν στην Ελλάδα σαν κύματα φουρτουνιασμένης θάλασσας, που σκάνε στα βράχια της χώρας μας, παίρνουν μια ανάσα, και συνεχίζουν το ταξίδι τους για το Βορρά.

Πήρα την απόφαση να μπω! Στα παπούτσια τους! Στα λιωμένα από το περπάτημα παπούτσια των προσφύγων. Για λίγο, αφού η επιστροφή μου στα καθαρά και αναπαυτικά μου μοκασίνια θα μπορούσε να γίνει όποια στιγμή το επιθυμούσα. Τι υποκρισία τελικά;

 Έφτασα στην κοιλάδα του Αξίου και περίμενα στα χωράφια. Οι γνωστές μαύρες κουκίδες με τα σακίδια στους ώμους ξεμύτισαν μέσα από τα καλαμπόκια και τα χωράφια με τα ηλιοτρόπια. Από μακριά ήταν σαν εκείνα τα μυρμήγκια που παρακολουθούσα μικρή, να περπατούν με στρατιωτική πειθαρχία, το ένα πίσω από το άλλο, ακολουθώντας αδιαμαρτύρητα το δρόμο.

Ήταν μια ομάδα 30-40 ατόμων από το Αφγανιστάν. Ανάμεσά τους οικογένειες, παιδιά, 16χρονα που ταξίδευαν μόνα, φοιτητές… ο Σαλτάν σαν να έτρεχε πιο γρήγορα από όλους. Έχει κυνηγηθεί άγρια από τους Ταλιμπάν, ως υπάλληλος της Σουηδικής πρεσβείας, και έμαθε να τρέχει. Τώρα τρέχει να προλάβει το τρένο. «…Πρέπει να φτάσουμε σήμερα στη Γευγελή. Πρέπει να προλάβουμε να περάσουμε γρήγορα στην Μακεδονία». Αυτή η λέξη «Μακεδονία» πλέον – τόσο σε μένα, όσο και στους κατοίκους των εγκαταλελειμμένων συνοριακών χωριών με την ΦΥΡΟΜ – δεν πονάει όταν βγαίνει από ξεραμένα χείλη διψασμένων ανθρώπων. Που να εξηγήσεις τις σύγχρονες ελληνικές διεκδικήσεις σε κάποιους που τρέχουν να σωθεί; Έτσι τους τα είπαν οι διακινητές, έτσι τα έμαθαν και έτσι τα λένε και αυτοί…

 Περπατώ μαζί τους. Από τα χωράφια ανεβαίνουμε στην άσφαλτο. Ο ήλιος σε συνεργασία με την παχιά στρωμένη πίσσα της εθνικής οδού τηγανίζει το πέλμα . Η ζέστη σε συνεργασία με την υγρασία βράζει το δέρμα. Ιδρώνεις. Γρήγορα λαχανιάζεις. Η καρδιά βαράει ταμπούρλο… όμως εκείνοι τρέχουν πιο γρήγορα!  Φάνηκαν οι ράγες του τρένου, σήμα κατατεθέν και πυξίδα για να φτάσουν στο ελληνοσκοπιανό πέρασμα!

Οι γραμμές μας οδηγούν στο σιδηροδρομικό σταθμό της Ειδομένης. Εκεί θα ξεμυτίσουν και άλλες ομάδες : οι «παρανόμως εισερχόμενοι» μετανάστες, δηλαδή οι μη κατέχοντες επίσημα έγγραφα προκειμένου επισήμως να καταγραφούν από τις ελληνικές αρχές, και οι «επισήμως καταγεγραμμένοι» πρόσφυγες. Οι πρώτοι βγαίνουν τα πόδια από τα χωράφια, και οι δεύτεροι φτάνουν με ναυλωμένα λεωφορεία του ΚΤΕΛ απευθείας από Αθήνα ή Θεσσαλονίκη ή όπου τους πετυχαίνουν οι οδηγοί στο δρόμο! «Επίσημοι» και «Ανεπίσημοι» - αλλά κάτω από το καυτό ήλιο της προσφυγιάς ίδιοι – ανακατεύονται, και αφού βρέξουν τα πόδια τους και το πρόσωπό τους σε μια σκουριασμένη βρύση δίπλα στο καφενείο του ξεχασμένου μεθοριακού σταθμού, συνεχίζουν για τα σύνορα.

300 μέτρα από το διάσημο πια -από τις διεθνείς ανταποκρίσεις- ελληνοσκοπιανό συρματόπλεγμα η εικόνα περιγράφει ακριβώς το σκηνικό ενός από τους δραματικότερους διωγμούς της σύγχρονης ιστορίας. Ο πληθυσμός μιας ολόκληρης κωμόπολης βρίσκεται καθισμένος κατά μήκος των σιδηροδρομικών γραμμών, πάνω στα μαύρα χοντροχάλικα από πίσσα, με ένα σύννεφο δαιμονισμένης  σκόνης να τον σκεπάζει. «Το πόσο βρώμικη νιώθεις είναι ασήμαντο μπρος στο πόσο διψασμένη είσαι!» είπα μόνη, χωρίς καν να σκεφτώ να γκρινιάξω βλέποντας του υπόλοιπους να κάθονται στο τέλος της ουράς, περιμένουν υπομονετικά!

Μπουκαλάκια με εμφιαλωμένο νερό και συσκευασμένη τροφή - παστέλια και σάντουιτς δωρεές τοπικών εταιριών - διανέμονται από ανθρωπιστικές οργανώσεις. Νερό χλιαρό από την ζέστη, ανίκανο να ξεδιψάσει. Που να βρεθούν ψυγεία, όταν οι εθελοντές μόλις και με τα βίας καταφέρνουν να βοηθήσουν στα βασικά τους πάνω από 3000 ταξιδιώτες που περνούν καθημερινά από το σημείο! Και αυτό χωρίς καμία στήριξη από την κεντρική κρατική διοίκηση. 

Ώσπου ξαφνικά ακούς κάτι τύπους να φωνάζουν με άθλια αγγλικά: «…παγωμένο νερό με 2ευρώ»… «τυρόπιτα 3ευρώ»! Πλανόδιοι πωλητές, καντινιέρηδες και λοιποί γυρολόγοι είπαν να βγάλουν τα σπασμένα – αν σκεφτεί κανείς ότι τα χωριά της παραμεθορίου είναι ξεχασμένα στην τύχη τους χρόνια τώρα. Πολλοί δίνουν σε κανονικές τιμές. Άλλοι όχι! Κάποιοι είχαν επενδυτική έμπνευση και πόνταραν σε ποδήλατα: έτσι, με 100ε πολλοί εξαντλημένοι διερχόμενοι γλύτωναν κάποια χιλιόμετρα περπάτημα. Κάποια ξενοδοχεία ξανάνιωσαν : 5ε το κεφάλι. Άλλοι νοίκιαζαν αυλές ή αποθήκες έναντι 2ε την νύχτα.

Την ημέρα που βρισκόμαστε εμείς εκεί, μια γυναίκα με ένα κίτρινο καπέλο και 1κιλες σακούλες με μήλα και ροδάκινα περιφέρεται  ανάμεσα στην προσφυγική κωμόπολη, αφήνοντας πίσω της πολλά παιδικά μάτια να λιμπίζονται το φορτίο της. Οι γονείς τους έχουν κάποια χρήματα, αλλά τα βαστάνε γιατί το ταξίδι είναι μεγάλο.

Η αναμονή είναι μεγάλη γιατί ο όγκος των προσφύγων είναι πλέον κάθε ημέρα και μεγαλύτερος! Μεταφραστές και εθελοντές της Ύπατης Αρμοστείας, σε συνεργασία με την Αστυνομία, χωρίζουν το πλήθος σε 50αδες, τις βάζουν στην σειρά, και κάθε μισή-1ώρα αφήνουν μια μια τις ομάδες να περνούν τα σύνορα, ώστε με πούλαμαν ή με τα πόδια  να φτάνουν στο σταθμό της Γευγελής. Εμείς περάσαμε μετά 4 ώρες!

Στο σταθμό της Γευγελής έχει πάλι ουρά: ουρά ώστε κάθε 50άδα να καταγραφεί… ουρά να περάσει από γιατρό, για φαγητό, νερό…ουρά για να πληρώσει εισιτήριο…Για σκεφτείτε το! Μετά από τόσο περπάτημα, ήλιο, αναμονή, σκόνη, όλοι να σου λένε «πες στην ουρά…στάσου εκεί…φύγε…σήκω…πήγαινε πίσω…ξανα έλα», με ξεκάθαρο ύφος που μεταφράζεται: φίλε, μου είσαι βάρος! Εκείνοι όμως αμίλητοι, με απαράμιλλη υπομονή, να κάνουν ότι τους λένε. Κουρασμένοι και ίσως συνειδητοποιημένοι ότι δεν έχουν άλλη επιλογή! Δηλαδή, ποιος το αντέχει αυτό ψυχικά; Και εγώ πόσο ντράπηκαν που στάθηκα ανάμεσα τους, θεατής στο δράμα τους, ψευτο-συνοδός για λίγο στο τρένο της μεγάλης φυγής τους!

 Το τρένο έφυγε κοντά στις 6 το απόγευμα. Τα τέσσερα παλιά σκουριασμένα βαγόνια από την χρόνια του Τίτο, τα οποία επιστρατεύτηκαν για την διαχείριση της μεταναστευτικής κρίσης, πετύχαιναν μια  μαθηματική παράνοια: μπορούσαν να χωρέσουν μέσα τους 600άνρθωποι, όταν η συνολική χωρητικότητα ήταν για 250!  Στον καθένα αναλογούσε ένα τέταρτο τετραγωνικού. Έτσι, όλοι αδιαμαρτύρητα  σφήνωσαν, χώθηκαν σε γωνίες, τα παιδιά μπήκαν στις πατρικές αγκαλιές, όλοι σαρδελοποιήθηκαν…αδιαμαρτύρητα!

Τα παιδιά κοιτούν μαγεμένα έξω από τα παράθυρα καθώς η Σκοπιανή ύπαιθρος περνάει γρήγορα από μπροστά τους, σαν φιλμ στο forward. Κάποια μωρά αποκοιμιούνται ζαλισμένα στα βρώμικα βελούδινα καθίσματα. Οι άνδρες όλοι κάτω, μαζεμένοι φιόγκοι. Πολλούς αργότερα θα τους έπαιρνε ο ύπνος  στο πάτωμα, με αποτέλεσμα οι διάδρομοι να μετατραπούν σε ένα πολύχρωμο χαλί από ανθρώπινα σώματα!   

 Οι ιστορίες των ανθρώπων εκεί τραγικές και σχεδόν όλες ίδιες! Μόνο η σύνθεση των νεκρών - ζωντανών άλλαζε. Άλλος είχε χάσει γονείς, άλλος γυναίκα, άλλος είχε απομείνει απολύτως μόνος…Και μετά όλα ίδια: ο διωγμός, οι καταυλισμοί στην Τουρκία, η Σμύρνη, οι διακινητές, τα φουσκωτά, η Μυτιλήνη ή η Κως, η Αθήνα και τέλος η Γερμανία, η Αυστρία και η Σουηδία. Το σχέδιό τους όμως δεν τελείωνε στην Β.Ευρώπη! Όλοι ανεξαιρέτως υπολόγιζαν ότι μια ημέρα θα επέστρεψαν πάλι πίσω στις πατρίδες τους! 

 Μετά από 5ώρες μέσα στην ζέστη, όρθιοι, χωρίς δροσερό νερό και φρέσκο αέρα, ιδρωμένοι, με πρησμένα πόδια, πραγματικά αναρωτιέσαι : πως μπορεί να ζήσει άνθρωπος έτσι επί 30 και 40ημέρες; Άνθρωποι που στις πατρίδες τους ήταν επαγγελματίες, δάσκαλοι, γιατροί, είχαν επιχειρήσεις, είχαν τα σπίτια τους, την βόλεψή τους; Ποιος να πιστέψει ότι έφτασαν ως εκεί; Βρώμικοι, διψασμένοι και ανεπιθύμητοι από όλους; Ανήμποροι να προσφέρουν στα παιδιά τους λίγα ροδάκινα, ή έναν ξεκούραστο ύπνο σε κρεβάτι;

Όλοι κουρασμένοι σαν ζόμπι περιμένουν αμίλητοι να φτάσουν και να σταθούν (πάλι) σε όποια ουρά τους πουν. Τι εξευτελισμός; Πόση υπομονή; Τεράστια αντοχή!

Αργά, πριν τα μεσάνυχτα, φτάνουμε στο Ταμπάνοφτσε, στα σύνορα με την Σερβία. Κατεβαίνουν όλοι και τρέχουν προς το σταντ μιας ανθρωπιστικής οργάνωσης. Μια μικρή ομάδα εθελοντών μοιράζει μπουκάλια με νερό. Ζεστό! Για λίγο το πλήθος φτιάχνει έναν άναρχο κύκλο γύρω από τον πάγκο. Όλοι διψάμε, νυστάζουμε! Μαζί πήγα και εγώ. Φοβήθηκα μήπως και δεν φτάσουν τα  μπουκάλια για όλους. Πλέον σκοτώνω για λίγο δροσερό νερό… για ένα μπάνιο…για μια καρέκλα… για λίγο φρέσκο αέρα… για λίγη ησυχία! Λίγο τα στερήθηκα και θα έτρωγα λαρύγγι για να τα ξαναποκτήσω! Άρα, αυτοί οι άνθρωποι; Τόσο καιρό τα στερούνται -όχι τώρα, αλλά χρόνια -  λέτε δεν θα παλέψουν για να τα αποκτήσουν πάλι πίσω; 

Καθώς αναχωρούσα με αυτοκίνητο για την Ελλάδα, τους είδα να χάνονται στο σκοτάδι της πεδιάδας του Πρέσοβο, με τα μισοκοιμισμένα παιδιά στους ώμους και στα χέρια. Θα κατασκηνώσουν και πάλι στην ύπαιθρο σα ζώα, ώστε την επομένη να μπουν πάλι στην ουρά για να περάσουν στην Σερβία. Εκεί, πάλι ουρά και ορθοστασία μέχρι να καταγραφούν… μετά με τα πόδια, ή με ότι μέσο τους δεχτεί, θα πρέπει να διασχίσουν την Σερβία… ως την αφιλόξενη Ουγγαρία… και μετά, ποιος ξέρει;

Δηλαδή, πόση αντοχή; Πόση υπομονή;

Ώρα για επιστροφή, στα καθαρά και αναπαυτικά μου παπούτσια!