Πώς η Τουρκία καλύπτει το 20% των πολεμικών δαπανών της Ρωσίας, με εισαγωγές ορυκτών καυσίμων
Σύμφωνα με έρευνα, που βασίζεται σε στοιχεία του ρωσικού υπουργείου Άμυνας, την ίδια περίοδο το Κρεμλίνο δαπάνησε κατά μέσο όρο 430 εκατομμύρια ευρώ ανά ημέρα για τον στρατό, που σημαίνει ότι τα έξοδα μέχρι σήμερα έχουν φτάσει τα 585 δισεκατομμύρια. Και το 1/5 αυτών προέρχεται από μία και μόνο χώρα μέλος του ΝΑΤΟ, το οποίο βρίσκεται απέναντι από τη Ρωσία…
Χάρης Καρανίκας
Στις 10 Νοεμβρίου ο Aμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο συναντήθηκε στην Ουάσινγκτον με τον Τούρκο ομόλογό του Χακάν Φιντάν. Όπως ανέφερε μετά τη συνάντηση ο εκπρόσωπος Τύπου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, “ο υπουργός Ρούμπιο τόνισε”, στον Φιντάν, “την έκκληση του Προέδρου Τραμπ προς όλους τους συμμάχους του ΝΑΤΟ να σταματήσουν να αγοράζουν ρωσική ενέργεια, προκειμένου να βοηθήσουν στον τερματισμό του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία”.
Η έκκληση του Aμερικανού προέδρου είχε διατυπωθεί ξεκάθαρα στον ίδιον τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις 25 Σεπτεμβρίου. Κατά τη διάρκεια μιας σύντομης συνεδρίας ερωτήσεων και απαντήσεων μαζί με τον Ερντογάν στο Οβάλ Γραφείο, ο Τραμπ δήλωσε ενώπιον των δημοσιογράφων ότι θα ήθελε η Τουρκία να σταματήσει να αγοράζει πετρέλαιο από τη Ρωσία όσο η Ρωσία συνεχίζει την αιματοχυσία εναντίον της Ουκρανίας. “Το καλύτερο που θα μπορούσε να κάνει είναι να μην αγοράζει πετρέλαιο και φυσικό αέριο από τη Ρωσία”, είπε ο Τραμπ. “Αν το έκανε αυτό, θα ήταν το καλύτερο”.
Μαζί με την Ινδία και την Κίνα, η Τουρκία είναι μεταξύ των καλύτερων πελατών της Μόσχας όσον αφορά τις πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου. Σημειώνεται δε ότι από στοιχεία εισαγωγών - εξαγωγών φαίνεται ότι ο όγκος του ρωσικού φυσικού αερίου που έφτασε στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας αυξήθηκε κατά περισσότερο από 25% νωρίτερα φέτος.
Από την αρχή του πολέμου η Τουρκία επωφελείται από το φθηνό ρωσικό πετρέλαιο και έχει καλωσορίσει ρωσικές εταιρείες, εκμεταλλευόμενη την εύνοια της Μόσχας, ενώ δεν έχει ενταχθεί στο μπλοκ χωρών που λαμβάνουν κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας. Κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου του πολέμου, με τις αγορές φθηνότερων ρωσικών ορυκτών καυσίμων η Άγκυρα κατάφερε να εξοικονομήσει χρήματα και να αυξήσει τα έσοδα της κατά τη διάρκεια μιας νομισματικής κρίσης, καθώς η τουρκική λίρα είχε χάσει περισσότερο από το 28% της αξίας της έναντι του δολαρίου το 2022.
Ο Ερντογάν με δηλώσεις του εκείνη τη χρονιά έδειξε ότι οι πόρτες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές σε ρωσικούς ομίλους που επιδιώκουν να δημιουργήσουν ή να μεταφέρουν τις εγκαταστάσεις τους στη χώρα - ένα μήνυμα που φαίνεται να εισακούστηκε. Σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε το Nordic Monitor, o ιστότοπος που καλύπτει θρησκευτικά, ιδεολογικά και εθνοτικά εξτρεμιστικά κινήματα και ριζοσπαστικές ομάδες, με ιδιαίτερη έμφαση στην Τουρκία, οι Ρώσοι ηγήθηκαν όλων των ξένων επενδυτών επί τουρκικού εδάφους το 2022, ιδρύοντας 1.363 κοινοπραξίες, από μόλις 177 το 2021, κυρίως σε υπηρεσίες συμβουλευτικής ακινήτων και επενδύσεων.
Πριν από την έναρξη του πολέμου, η Τουρκία κατείχε τη 14η θέση παγκοσμίως όσον αφορά τις αγορές ρωσικού αργού. Όταν αρχίσαν οι κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας λόγω της εισβολής στην Ουκρανία, οι ποσότητες ρωσικών ορυκτών καυσίμων που προμηθευόταν σταθερά αυξάνονταν, με αποτέλεσμα το πρώτο εξάμηνο του 2024 να έχει αναδειχθεί στον τρίτο μεγαλύτερο εισαγωγέα παγκοσμίως όσον αφορά το ρωσικό αργό. Όμως, σε αντίθεση με την πρώτη τη τάξει Κίνα και τη δεύτερη Ινδία, η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ, κατά του οποίου ενεργεί η Ρωσία, την ώρα που τα χρήματα από τις πωλήσεις ορυκτών καυσίμων τροφοδοτούν την πολεμική μηχανή του Κρεμλίνου.
Το όφελος της Τουρκίας από τις αγορές φθηνότερων ρωσικών ορυκτών καυσίμων δεν φαίνεται να είναι αμελητέο: σύμφωνα με εκτιμήσεις, το 2023 και το 2024, όταν δηλαδή πήραν μπρος οι εισαγωγές μεγάλων ποσοτητων ρωσικού πετρελαίου, τα τρία μεγάλα τουρκικά διυλιστήρια φαίνεται ότι είχαν όφελος τουλάχιστον 3 δισεκατομμύρια δολάρια δεδομένου ότι απολάμβαναν μειώσεις τιμής της τάξεως από 5 έως και 20 δολάρια το βαρέλι.
Μετά τη συνάντηση με τον Τραμπ στα τέλη Σεπτεμβρίου, υπήρξαν κάποια μικρά σημάδια ότι ο Ερντογάν θα προσπαθούσε να συμμορφωθεί στις υποδείξεις του να “κόψει” το ρωσικό πετρέλαιο και το αέριο.
Οι ενδείξεις αυτές έγιναν κάπως εντονότερες μετά τις αμερικανικές κυρώσεις κατά των ρωσικών ενεργειακών κολοσσών Lukoil και Rosneft τον Οκτώβριο. Το ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters ανέφερε ότι το διυλιστήριο αζερικών συμφερόντων STAR στην Τουρκία και το κρατικό Tupras μείωσαν απότομα τις αγορές ρωσικού αργού πετρελαίου, αντικαθιστώντας τες με αποστολές από το Ιράκ, το Καζακστάν και άλλους εκτός Ρωσίας παραγωγούς. Ταυτόχρονα, παρατηρήθηκε τον Οκτώβριο μία μείωση της τάξης του 10% όσον αφορά την αξία των εισαγόμενων ποσοτήτων ρωσικών ορυκτών καυσίμων σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2025.
Ωστόσο, στις 5 Νοεμβρίου, πέντε ημέρες πριν από την συνάντηση του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών με τον Τούρκο ομόλογό του, έγινε γνωστό η Ρωσία και η Τουρκία βρίσκονται σε συνομιλίες για να διατηρήσουν την προμήθεια ίδιων ποσότητες φυσικού αερίου, καθώς διαπραγματεύονται την ανανέωση δύο σημαντικών συμφωνιών.
Οι ισχύουσες συμβάσεις μεταξύ της ρωσικής Gazprom και της τουρκικής κρατικής εταιρείας Botas που αφορούν την ετήσια προμήθεια 21,75 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων αερίου, λήγουν στις 31 Δεκεμβρίου. Σύμφωνα με πληροφορίες από ανώνυμες πηγές, που επικαλείται το Bloomberg, οι δύο πλευρές διαπραγματεύονται να διατηρήσουν τις ετήσιες ροές σε περίπου 22 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Αυτές οι διαπραγματεύσεις φέρεται να ξεκίνησαν και συνεχίζουν να βρίσκονται σε εξέλιξη, μετά τη συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν, παρά την έκκληση του Αμερικανού προέδρου. Πιθανότατα να ήταν και ο λόγος για την πρόσφατη “ευγενική” αλλά αυστηρή υπενθύμιση του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών στον Τούρκο ομόλογό του.
Το επανειλημμένο πρέσινγκ προς την τουρκική κυβέρνηση για τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα δεν είναι κάποιο “καπρίτσιο” της Ουάσινγκτον: αιτιολογείται πλήρως καθώς, όπως προκύπτει από την έρευνα του ant1news.gr, η Τουρκία είναι η χώρα μέλος του ΝΑΤΟ, που με τις αυξημένες σε όγκο εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου, φυσικού αερίου και πετρελαϊκών προϊόντων, έχει καταφέρει να καλύψει σχεδόν το 1/5 των συνολικών δαπανών της Ρωσίας μέχρι σήμερα για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Το Κέντρο Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα (CREA), ένα κερδοσκοπικό think tank με έδρα το Ελσίνκι, συγκεντρώνει καθημερινά στοιχεία για τις αγορές ρωσικών ορυκτών καυσίμων από τις υπόλοιπες χώρες του πλανήτη, από τον Φεβρουάριο του 2022 και μετά. Οι πηγές απ’ όπου το CREA αντλεί τα στοιχεία είναι η Eurostat, η ιδιωτική εταιρεία Kpler που καταγράφει εμπορικές συναλλαγές διά θαλάσσης, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Φυσικού Αερίου και τη βάση δεδομένων του ΟΗΕ για το εμπόριο.
Σύμφωνα λοιπόν με τις παραπάνω πηγές, από την αρχή του πολέμου τον Φεβρουάριο του 2022 έως τις αρχές Νοεμβρίου 2025 η Τουρκία έχει αγοράσει από τη Ρωσία πετρέλαιο αξίας 71,5 δισεκατομμυρίων ευρώ, άνθρακα αξίας 11,5 δισεκατομμυρίων και φυσικό αέριο αξίας 31,7 δισεκατομμυρίων. Δηλαδή έχει διαθέσει για ρωσικά ορυκτά καύσιμο σχεδόν 118 δισεκατομμύρια ευρώ.
Από έρευνα του Janis Kluge από το Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών και Ασφαλιστικών Υποθέσεων, με βάση στοιχεία από το Υπουργείο Οικονομικών της Ρωσίας, κατά μέσο όρο το Κρεμλίνο δαπανά από την αρχή του πολέμου 13,5 δισεκατομμύρια ευρώ το μήνα, ή 430 εκατομμύρια την ημέρα για το ρωσικό στρατό. Μετρώντας 1360 ημέρες από τον Φεβρουάριο του 2022, το κόστος φτάνει στα 584,8 δισεκατομμύρια. Με την Τουρκία να έχει διαθέσει 118 δισεκατομμύρια στο ίδιο χρονικό διάστημα για αγορές ρωσικών ορυκτών καυσίμων, καλύπτεται το 20% του κόστους πολέμου για τη Ρωσία.
Σημειώνεται βέβαια πως και άλλες χώρες μέλη του ΝΑΤΟ αγοράζουν από τον Φεβρουάριο του 2022 και μετά υπολογίσιμες ποσότητες ρωσικών ορυκτών καυσίμων: για παράδειγμα, σύμφωνα με τα στοιχεία του CREA, έως τις αρχές Νοεμβρίου 2025 η Γερμανία έχει εισαγάγει ρωσικά ορυκτά καύσιμα αξίας 28,6 δισεκατομμυρίων, η Ουγγαρία 23,2 δισ., η Ιταλία 19,3 δισ., η Ολλανδία 19,2 δισ., η Γαλλία 18,9 δισ., το Βέλγιο 16,9 δισ., η Ισπανία 11,9 δισ. Όμως, καμία δεν πλησιάζει τα επίπεδα της Τουρκίας, που κυμαίνονται σχεδόν στις ίδιες ποσότητες με αυτές που έχουν αγοράσει όλα τα ισχυρά μέλη του ΝΑΤΟ μαζί.
Επόμενο βήμα της έρευνας του ant1news.gr ήταν η ανάλυση των ημερήσιων στοιχείων που αποκαλύπτουν τη στάση της Τουρκίας σε σχέση με τις κυρώσεις που λαμβάνονταν από τις ΗΠΑ και την ΕΕ για τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα:
-Λίγο μετά την εισβολή τον Φεβρουάριο του 2022, οι ΗΠΑ εξέδωσαν εκτελεστικά διατάγματα που απαγόρευαν την εισαγωγή ρωσικού αργού πετρελαίου, προϊόντων πετρελαίου, LNG και άνθρακα. Επρόκειτο για μια ευρεία απαγόρευση που αποφασίστηκε τον Μάρτιο του 2022, αντί στόχευσης συγκεκριμένες εταιρείες με κυρώσεις αποκλεισμού. Όπως φαίνεται από τα ημερήσια στοιχεία, τον Μάρτιο του 2022 οι αγορές ρωσικών ορυκτών καυσίμων από την Τουρκία εκτοξεύθηκαν στα 2,3 δισεκατομμύρια ευρώ έναντι 1,7 δισεκατομμυρίων τον μήνα της εισβολής. Η ανοδική πορεία συνεχίστηκε και τον Απρίλιο του 2022 φτάνοντας τα 2,4 δισεκατομμύρια.
-Τον Ιούνιο του 2022 ανακοινώθηκε το έκτο πακέτο κυρώσεων της ΕΕ κατά της Ρωσίας το οποίο περιελάμβανε την απαγόρευση εισαγωγών αργού πετρελαίου και προϊόντων διύλισης πετρελαίου από τη Ρωσία, την απαγόρευση μεταπώλησης σε άλλα κράτη μέλη ή τρίτες χώρες ρωσικού πετρελαίου που εισάγεται μέσω αγωγών και την απαγόρευση της παροχής ασφάλισης και της χρηματοδότησης της μεταφοράς ρωσικού πετρελαίου σε τρίτες χώρες. Τον ίδιο μήνα η αξία των ρωσικών ορυκτών καυσίμων που εισήγαγε η Τουρκία ήταν στα 2,1 δισεκατομμύρια ευρώ. Μετά την ανακοίνωση των κυρώσεων, τον Ιούλιο του 2022, αυξήθηκε στα 2,8 δισεκατομμύρια.
-Τον Οκτώβριο του 2022 ανακοινώθηκε το όγδοο πακέτο κυρώσεων της ΕΕ κατά της Ρωσίας, στο οποίο θεσπιζόταν και το ανώτατο όριο τιμών σχετικά με τη θαλάσσια μεταφορά ρωσικού πετρελαίου για τρίτες χώρες. Αυτό το μέτρο στόχευε στον μηχανισμό των πωλήσεων πετρελαίου σε τρίτες χώρες, επιτρέποντας συναλλαγές μόνο εάν το πετρέλαιο διακινούνταν σε καθορισμένη τιμή ή κάτω από αυτήν, με σκοπό τον περιορισμό των εσόδων της Ρωσίας. Το όριο ορίστηκε στα 60 δολάρια ανά βαρέλι και θα ίσχυε από τον Δεκέμβριο του 2022. Τον Νοέμβριο, πριν από την επιβολή του ανώτατου ορίου, οι εισαγωγές της Τουρκίας σε ρωσικά ορυκτά καύσιμα ανήλθαν σε 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ τον μήνα που εφαρμόστηκε το μέτρο αυξήθηκαν στα 2,75 δισεκατομμύρια. Σημειώνεται ότι και οι ΗΠΑ συμμετείχαν στις συγκεκριμένες κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
-Στα μέσα Δεκεμβρίου 2023 ανακοινώθηκε το δωδέκατο πακέτο κυρώσεων της ΕΕ, το οποίο περιελάμβανε και την απαγόρευση εισαγωγών από τη Ρωσία υγροποιημένου αερίου πετρελαίου (LPG). Τον Νοέμβριο του 2023 η αξία εισαγωγών ρωσικών ορυκτών καυσίμων από την Τουρκία ήταν 2,75 δισ. ενώ τον μήνα που ανακοινώθηκαν οι κυρώσεις ξεπέρασε τα 3,3 δισ.
-Στα τέλη Ιουνίου 2024, κατά το δέκατο τέταρτο πακέτο κυρώσεων της ΕΕ απαγορεύθηκαν οι επανεξεγωγές ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και οι νέες επενδύσεις σε ρωσικά έργα LNG. Από 3 δισ. που ήταν η αξία των εισαγωγών ρωσικών ορυκτών καυσίμων τον Μάιο του 2024, έπεσε στα 2,4 δισ. κατά τη διάρκεια του Ιουνίου και μετά την ανακοίνωση των κυρώσεων στα τέλη του μήνα αυξήθηκαν στα 2,8 δισ.
-Στις 20 Μαϊου 2025 ήρθε το δέκατο έβδομο ευρωπαϊκό πακέτο, με στόχο 189 πλοία του σκιώδους στόλου της Ρωσίας που χρησιμοποιείται για την παράκαμψη των κυρώσεων και την πώληση ρωσικού αργού πετρελαίου. Τον Απρίλιο του 2025 οι εισαγωγές της Τουρκίας σε ρωσικά ορυκτά καύσιμα ανήλθαν σε 2,2 δισεκατομμύρια, όπως και τον Μάιο, ενώ τον Ιούνιο μετά τις κυρώσεις “τσίμπησαν” στα 2,3 δισεκατομμύρια.
-Τον Ιούλιο του 2025, στο δέκατο όγδοο πακέτο ευρωπαϊκών κυρώσεων αποφασίστηκε η μείωση του ανώτατου ορίου ρωσικού αργού πετρελαίου από 60 δολάρια το βαρέλι σε 47,6. Επίσης απαγορεύθηκε η εισαγωγή προϊόντων διύλισης πετρελαίου που παράγονται από ρωσικό αργό πετρέλαιο και προέρχονται από οποιαδήποτε τρίτη χώρα - κάτι που επηρεάζει σημαντικά και την Τουρκία. Τον προηγούμενο μήνα από την ανακοίνωση των κυρώσεων, η αξία εισαγωγών της γείτονος σε ρωσικά ορυκτά καύσιμα ήταν 2,2 δισ. Τον Ιούλιο ξεπέρασαν τα 2,9 δισ. Και τον Αύγουστο ξεπέρασαν τα 3 δισ.
Από τα παραπάνω φαίνεται ότι είναι εντελώς ξεκάθαρο πως όσο τραβούσε η Δύση από τη μία το σκοινί των κυρώσεων κατά των ρωσικών ορυκτών καυσίμων, τόσο “έβαζε πλάτη” η Τουρκία από την άλλη αυξάνοντας τις παραγγελίες (και φυσικά τα κέρδη που απολάμβανε από τις μειωμένες ρωσικές τιμές), με αποτέλεσμα να φτάσει το σημείο να έχει με τις αγορές της καλύψει το 1/5 των δαπανών της Ρωσίας για τον πόλεμο.
