Η “καταιγίδα” αμερικανικών κυρώσεων κατά τουρκικών εταιρειών μετά τη συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν

Στα τέλη Σεπτεμβρίου, κατά τη συνάντηση στο Λευκό Οίκο, φέρεται να προτάθηκε από την τουρκική πλευρά συμβιβασμός ύψους 100 εκατομμυρίων δολαρίων για την υπόθεση της Halkbank, της τουρκικής κρατικής τράπεζας που διώκεται στις ΗΠΑ επειδή βοήθησε το Ιράν να παρακάμψει τις αμερικανικές κυρώσεις ξεπλένοντας 20 δισεκατομμύρια δολάρια.

Έρευνα του ant1news.gr αποκαλύπτει ότι στις επόμενες δύο εβδομάδες από την πρόταση συμβιβασμού πρστέθηκαν στις αμερικανικές λίστες κυρώσεών τους άλλες 14 τουρκικές εταιρείες για τη συμμετοχή τους σε δίκτυα που βοηθούν το Ιράν, δείχνοντας με σαφήνεια τις διαθέσεις των ΗΠΑ.

του Χάρη Καρανίκα

Στις 25 Σεπτεμβρίου ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ καλωσόρισε τον Τούρκο ομόλογό του στο Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου με ένα μείγμα σχολίων, το οποίο παρέπεμπε σε “σκωτσέζικο ντους”. Από τους επαίνους για την ισχυρή ηγεσία του Ερντογάν στο εσωτερικό της χώρας του και στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένης της Συρίας, πέρασε σε ένα επικριτικό αστείο για τη δεινότητά του στο “στήσιμο εκλογών”, από εκεί σε συζήτηση για συμφωνίες μεταξύ ΗΠΑ-Τουρκίας για προμήθειες αεροσκαφών, υγροποιημένου φυσικού αερίου και κατασκευή πυρηνικών σταθμών, αλλά και στην ενόχληση της Ουάσινγκτον για τις αγορές ρωσικού πετρελαίου από την πλευρά της Άγκυρας.

Όπως φαίνεται μέχρι στιγμής, κανένα από τα δύσκολα ζητήματα μεταξύ των δύο προέδρων δεν έχει επιλυθεί. Οι περισσότερες από αυτές τις συμφωνίες πρέπει να συζητηθούν περαιτέρω και ορισμένες είναι αμφίβολο αν θα προχωρήσουν. Για παράδειγμα, η Τουρκία μόλις ανακάλυψε ένα τεράστιο κοίτασμα φυσικού αερίου κάτω από τη Μαύρη Θάλασσα, οπότε γιατί να χρειάζεται να εισάγει υγροποιημένο φυσικό αέριο από τις ΗΠΑ; Επίσης, το Πεντάγωνο θεωρεί το ρωσικό αντιπυραυλικό σύστημα S-400 που απέκτησε η Τουρκία ως το πλέον σημαντικό εμπόδιο για την προμήθεια των μαχητικών αεροσκαφών F-35 - για αυτό τον λόγο άλλωστε αποβλήθηκε προ πενταετίας από το πρόγραμμα επί της πρώτης θητείας Τραμπ.

Ο κύριος παράγοντας που εμποδίζει την εξομάλυνση της Άγκυρας με την Ουάσινγκτον απαιτεί την εξουδετέρωση των S-400 με τον έναν ή τον άλλον τρόπο: αποστολή ή πώληση σε τρίτη χώρα ή αποθήκευση στην Τουρκία υπό την επίβλεψη των ΗΠΑ. Και οι δύο επιλογές μάλλον δεν θα ενθουσιάσουν το Κρεμλίνο και θα αποτελέσουν σημείο ρήξης του Πούτιν με τον Ερντογάν.

Τα πράγματα γίνονται ακόμα χειρότερα για τις σχέσεις Τουρκίας - Ρωσίας εάν στην παραπάνω εξίσωση προστεθεί η επιθυμία που εξέφρασε ο Αμερικανός Πρόεδρος στον Τούρκο ομόλογό του να “κόψει” το ρωσικό πετρέλαιο. Η Τουρκία εισάγει μεγάλους όγκους ρωσικού αργού και πετρελαϊκών προϊόντων, οι οποίοι έχουν αυξηθεί κατακόρυφα από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 και μετά. Το πετρέλαιο το επεξεργάζεται σε τουρκικά διυλιστήρια και το επανεξάγει ως τουρκικό προϊόν - μία μέθοδος αποφυγής κυρώσεων που ωφελεί τόσο τη Ρωσία όσο και την Τουρκία.

Το να αναγκαστεί λοιπόν η Τουρκία να σταματήσει να αγοράζει ρωσικό αργό πετρέλαιο θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο δεδομένης της σχέσης της Άγκυρας με τη Μόσχα.

Στο τραπέζι των συζητήσεων της 25ης Σεπτεμβρίου τέθηκε και το μεγάλο θέμα της Hakbank, της τουρκικής κρατικής τράπεζας που κατηγορείται στις ΗΠΑ ότι ξέπλυνε για λογαριασμό του Ιράν 20 δισεκατομμύρια δολάρια. Πώς; Μεταφέροντας κεφάλαια τα οποία υπόκεινται σε αμερικανικές κυρώσεις, μετατρέποντας έσοδα από πετρέλαιο σε χρυσό και μετρητά προς όφελος των ιρανικών συμφερόντων και χρησιμοποιώντας πλαστά στοιχεία αποστολών τροφίμων για να δικαιολογήσει χρήματα που προέρχονταν από την πώληση ιρανικού πετρελαίου την περίοδο 2012-2016. Η υπόθεση επικεντρώνεται στο ότι η Halkbank δημιούργησε ένα σχέδιο για να ξεπλύνει χρήμα για το Ιράν, παρακάμπτοντας τις κυρώσεις των ΗΠΑ που αποσκοπούσαν στην παρεμπόδιση του πυρηνικού προγράμματός του.

Οι αμερικανικές διώξεις κατά της Halkbank ασκήθηκαν το 2019, ωστόσο, κατόπιν σειράς εφέσεων και προσφυγών, η υπόθεση παραμένει έως και σήμερα ανοιχτή, αποτελώντας ένα μεγάλο αγκάθι στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας. Όπως ανέφερε το πρακτορείο Reuters κατά την πρόσφατη συνάντηση Τραμπ - Ερντογάν προτάθηκε για την υπόθεση Halkbank από την τουρκική πλευρά συμβιβασμός ύψους 100 εκατομμυρίων δολαρίων, υπό την προϋπόθεση ότι η τράπεζα δεν θα παραδεχόταν την ενοχή της.

Σε γενικές γραμμές, το “παζάρι” της 25ης Σεπτεμβρίου στο σύνολό του δεν φαίνεται να πήγε και πολύ καλά, ιδίως αν κρίνει κανείς από την αντίδραση του Τούρκου δημοσιογράφου έξω από τον Λευκό Οίκο που πιάστηκε on camera να λέει “πήραμε τ' @ρχ&%ια μας”. Συγκεκριμένα δε για το θέμα της Halkbank, η αντίδραση της αμερικανικής πλευράς στην πρόταση των 100 εκατομμυρίων δολαρίων δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα γνωστή. Αυτό που φαίνεται όμως να γίνεται γνωστό είναι το μήνυμα της αμερικανικής κυβέρνησης και των αρχών ότι όσον αφορά τις σχέσεις της Τουρκίας με το Ιράν δεν πρόκειται να ανεχτούν “μύγα στο σπαθί τους”.

Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι μετά τη συνάντηση της 25ης Σεπτεμβρίου υπήρξε μια σειρά αποφάσεων που τοποθέτησαν την Τουρκία στο μάτι του κυκλώνα, κυρίως όσον αφορά τη βοήθεια που προσφέρουν τουρκικές εταιρείες στο Ιράν, καθιστώντας εντελώς ξεκάθαρο ότι οι ΗΠΑ δεν σκοπεύουν να “χαριστούν” στον Ερντογάν για θέματα ασφαλείας.

Την 1η Οκτωβρίου 2025 το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων (OFAC) του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ υπέβαλε κυρώσεις σε εταιρείες και φυσικά πρόσωπα συνδεόμενα με δίκτυα που διευκολύνουν την απόκτηση ευαίσθητων υλικών και τεχνολογίας από  το Υπουργείο Άμυνας (MODAFL) του Ιράν.

“Η υποστήριξη του ιρανικού καθεστώτος σε τρομοκρατικές οργανώσεις και η επιδίωξή του να αποκτήσει πυρηνικά όπλα απειλεί την ασφάλεια της Μέσης Ανατολής, των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων μας σε όλο τον κόσμο”, δήλωσε ο αρμόδιος υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ. “Υπό την ηγεσία του Προέδρου Τραμπ, θα αρνηθούμε στο καθεστώς τα όπλα που θα χρησιμοποιούσε για να προωθήσει τους κακόβουλους στόχους του”, προσέθεσε.

Συγκεκριμένα οι κυρώσεις στόχευσαν στα δίκτυα που εμπλέκονται με τις προμήθειες εξοπλισμού για την ανάπτυξη ιρανικών πυραύλων εδάφους - αέρος και στρατιωτικών αεροσκαφών, συμπεριλαμβανομένης και μίας περίπτωσης προμήθειας ελικοπτέρου αμερικανικής κατασκευής. Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών, τα δίκτυα αυτά “αποτελούν σημαντική απειλή για τα μέλη των αμερικανικών υπηρεσιών στη Μέση Ανατολή, τα αμερικανικά εμπορικά πλοία που διέρχονται από διεθνή ύδατα και τους πολίτες”.

Ανάμεσα σε άλλα, οι αμερικανοί εντόπισαν και ένα δίκτυο που καθοδηγείται από Ιρανούς παράγοντες και τα πλοκάμια του απλώνονταν σε Τουρκία, Γερμανία, Πορτογαλία και Ουρουγουάη.

Όπως προέκυπτε από τα στοιχεία που συνέλεξαν οι αμερικανικές υπηρεσίες, το δίκτυο αυτό προμηθευόταν εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένου και του ελικόπτερου αμερικανικής κατασκευής, για λογαριασμό μίας συνδεόμενης εταιρείας με το ιρανικό υπουργείο Άμυνας, τη PANHA (Εταιρεία Υποστήριξης και Ανακαίνισης Ελικοπτέρων του Ιράν) - τελευταία έχει ενταχθεί στις αμερικανικές λίστες κυρώσεων επειδή κατασκευάζει και επισκευάζει ελικόπτερα για τους Φρουρούς της Επανάστασης. Σύμφωνα με τις έρευνες των αμερικανικών αρχών, με την ιρανική PANHA βρέθηκε να συνδέεται η τουρκική εταιρεία Cabuk με αντικείμενο την προμήθεια ανταλλακτικών, εργαλείων, αναλώσιμων υλικών, η οποία επίσης εντάχθηκε στη λίστα κυρώσεων.

Μία εβδομάδα μετά τη συγκεκριμένη απόφαση, στις 8 Οκτωβρίου, το Γραφείο Βιομηχανίας και Ασφάλειας του Υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ πρόσθεσε εννέα τουρκικές εταιρείες στον “Κατάλογο Νομικών Προσώπων” που διατηρεί, κατηγορώντας τες ότι βοήθησαν το Ιράν να αποκτήσει αγαθά και τεχνολογίες αμερικανικής προέλευσης, κατά παράβαση των ελέγχων εξαγωγών. Ο συγκεκριμένος “Κατάλογος Νομικών Προσώπων” περιλαμβάνει εταιρείες για τις οποίες οι αμερικανικές αρχές έχουν εύλογες ενδείξεις, με βάση συγκεκριμένα γεγονότα, ότι έχουν εμπλακεί, εμπλέκονται ή ότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για συμμετοχή τους σε δραστηριότητες αντίθετες με την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ.

Σε αυτή την απόφαση γίνεται σαφές ότι η αμερικανική κυβέρνηση θεωρεί ότι οι εννέα τουρκικές εταιρείες λειτούργησαν ως μεσάζοντες, μεσίτες ή εταιρείες-βιτρίνα εκτρέποντας ελεγχόμενα είδη -πολλά από τα οποία σχετίζονταν με την αεροπορία, τα είδη διπλής χρήσης και τις βιομηχανικές τεχνολογίες- σε ιρανικά χέρια. Σημειώνεται ότι πρόκειται για τη δεύτερη “μαζικότερη” ένταξη τουρκικών εταιρειών στη λίστα του αμερικανικού υπουργείου Εμπορίου, γεγονός που, αν μη τι άλλο, σηματοδοτεί ότι η υπομονή της Ουάσινγκτον με την κυβέρνηση Ερντογάν και τα δίκτυα παράκαμψης κυρώσεων εξαντλείται και ότι η τουρκική βιομηχανία έχει τεθεί υπό το μικροσκόπιο.

Ανάμεσα στις τουρκικές εταιρείες που εντάχθηκαν στον κατάλογο, υπάρχουν και κάποιες με ιδιαίτερο ενδιαφέρον: Πρώτη είναι η Atadoruk Havacilik, με έδρα την Άγκυρα, που διαφημίζεται ως παγκόσμιος προμηθευτής ανταλλακτικών αεροσκαφών και ελικοπτέρων “για πλατφόρμες των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ”. Με την ένταξή της στη “απαγορευμένη” λίστα του αμερικανικού υπουργείου για λόγους μεταφοράς εξαρτημάτων σε Ιρανούς τελικούς χρήστες, η Ουάσινγκτον φαίνεται να ξεκαθαρίζει μερικές ημέρες μετά τη συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν ότι τέτοιου είδους συναλλαγές δεν είναι σε καμία περίπτωση αποδεκτές.

Μία ακόμα τουρκική εταιρεία που εμφανίζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι η Tugberk Havac?l?k, που ανήκει στον ίδιο κλάδο με την Atadoruk, αλλά εδρεύει στην Κωνσταντινούπολη. Σύμφωνα με το αμερικανικό Γραφείο Βιομηχανίας και Ασφάλειας του υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ, η Tugberk συνδέεται με δίκτυο που προμήθευε την ιρανική κρατική βιομηχανία αεροσκαφών (HESA) - συγκεκριμένα, η εταιρεία φέρεται να προμήθευε το δίκτυο με εξαρτήματα αμερικανικής προέλευσης. Επίσης ενδιαφέρουσα είναι και η περίπτωση της Sisdoz Aritma, που εντάχθηκε στη λίστα επειδή προμήθευε στο Ιράν είδη χημικού και βιολογικού εξοπλισμού.

Και δεν είναι μόνο αυτά: από τον Σεπτέμβριο του 2025, σύμφωνα με νέο κανονισμό του υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ, οι περιορισμοί ισχύουν αυτόματα και για τις θυγατρικές των εταιρειών που ήδη βρίσκονται στη λίστα, στις οποίες μετέχουν με ποσοστό από 50% και πάνω. Το οποίο σημαίνει ότι οι τουρκικές εταιρείες υπό περιορισμό ενδέχεται να είναι περισσότερες από εννέα, βάσει του νέου κανονισμού.

Στις 9 Οκτωβρίου, ακριβώς την επόμενη ημέρα από την ένταξη των τουρκικών εταιρειών στη λίστα του αμερικανικού υπουργείου Εμπορίου, ήρθαν και άλλες κυρώσεις, και πάλι από το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ.

Αυτή τη φορά τα μέτρα στόχευσαν στις εξαγωγές πετρελαίου και πετροχημικών προϊόντων του Ιράν, με την επιβολή κυρώσεων σε περισσότερες από 50 οντότητες και δεξαμενόπλοια που διευκολύνουν τις πωλήσεις και τις αποστολές. Ανάμεσά τους και τέσσερις εταιρείες με έδρα στην Τουρκία, καθώς ένας Τούρκος υπήκοος.

“Αυτοί οι παράγοντες έχουν συλλογικά επιτρέψει την εξαγωγή πετρελαίου και προϊόντων πετρελαίου αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων, παρέχοντας κρίσιμα έσοδα στο ιρανικό καθεστώς και την υποστήριξή του σε τρομοκρατικές ομάδες που απειλούν τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Αυτή η ενέργεια στοχεύει ένα δίκτυο που διακινεί ιρανικό υγραέριο αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων”, αναφερόταν στην ανακοίνωση του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών.

Στο σύνολο, από την ημέρα που πραγματοποιήθηκε η συνάντηση Τραμπ - Ερντογάν, η οποία περιελάμβανε στο μενού και την Halkbank που φέρεται να ξέπλυνε 20 δισεκατομμύρια δολάρια για λογαριασμό ιρανικών συμφερόντων, η αμερικανική κυβέρνηση έλαβε μέτρα κατά ενός προσώπου και 14 τουρκικών εταιρειών επειδή διευκόλυναν το Ιράν. Προφανώς πρόκειται για ένα μήνυμα από την αμερικανική πλευρά, που δεν μπορεί να γίνει πιο ξεκάθαρο.