Το δημοσιονομικό εργαλείο Next Generation EU: Μέσο ισχυροποίησης της Ε.Ε ή “σωσίβιο” από τις συνέπειες της ύφεσης;

Η πανδημία του Covid19 είχε ως αποτέλεσμα σημαντικές επιπτώσεις στις οικονομίες της ευρώπης. Η ανάγκη για την εύρεση μιας ευρωπαϊκής λύσης για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων αυτών ήταν πιο επίκαιρη από ποτέ. Σε αυτό το πλαίσιο επινοήθηκε το δημοσιονομικό εργαλείο του NextGenerationEU. Η πρωτοβουλία αυτή που αγγίζει πληθώρα ζητημάτων υψηλής σημασίας για τα ευρωπαϊκά κράτη όπως το κλίμα, η ψηφιακή μετάβαση και η οικονομική ανάπτυξη ήρθε για να βοηθήσει την ενωσιακή κοινότητα να κάνει το επόμενο βήμα. Πως μπορούμε όμως να αξιολογήσουμε το πρόγραμμα αυτό και τι μπορούμε να περιμένουμε στο μέλλον;

Λίγα λόγια για το NGEU

To NextGenerationEU(NGEU) αποτελεί ένα σχέδιο οικονομικής ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης του Covid-19. Πρόκειται για ένα δημοσιονομικό εργαλείο που επινοήθηκε το 2020 και σχεδιάστηκε με στόχο την αντιμετώπιση του οικονομικού και κοινωνικού αντίκτυπου της πανδημίας στα κράτη-μέλη της Ένωσης. Το σχέδιο NextGenerationEU είναι μια πρωτοφανής πρωτοβουλία η οποία αφενός συνεισφέρει σημαντικά στην πολιτική και οικονομική ενοποίηση της Ένωσης ενώ αφετέρου εστιάζει σε τομείς όπως η ψηφιακή και πράσινη μετάβαση και η κοινωνική συνοχή. Είναι δόκιμο να πούμε πως πρόκειται για μια «χαμιλτονιανή» στιγμή της Ευρώπης καθώς για πρώτη φορά συνδυάζεται η προσπάθεια οικονομικής ανάκαμψης της Ευρώπης με την ατζέντα κοινής προόδου της Ένωσης.

Το ξέσπασμα της πανδημίας του Covid19 προκάλεσε σημαντική μείωση του ευρωπαϊκού ΑΕΕ κατά 7.4% πλήττοντας κατα κύριο λόγο χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία. (1) Ως λύση για την αντιμετώπιση της κρίσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο προτάθηκε, αρχικά, ως λύση, η έκδοση ομολόγων και η δημιουργία κοινού δημοσίου χρέους σε επίπεδο Ευρωζώνης (2) . Ως εκ τουτου θα δημιουργόνταν ένας μηχανισμός αλληλεγγύης για την ανακατανομή του χρέουςμεταξύ των κρατών-μελών. Η πρόταση αυτή γνώρισε σημαντικές αντιδράσεις από αρκετά κράτη με κυριότερο εκφραστή την Γερμανία υπό τον φόβο ότι θα έπρεπε να αποπληρώσουν το χρέος σε περίπτωση αδυναμίας των υπολοίπων. Κατα τον τρόπο αυτο, έπειτα από συζητήσεις, επικράτησε η Γαλλο-Γερμανική πρωτοβουλία για τη δημιουργία του NextGenerationEU ως μεσου ανάκαμψης από τη κρίση (3) . Η Γαλλία και Γερμανία πρότειναν το σχέδιο αυτό θεωρωντας πως θα συμβάλλει σημαντικά στην ενίσχυση της ενότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. (4,5)

Το ύψος του προγράμματος αγγίζει τα 750. δισεκατομμυρια ευρώ(σε τιμές του 2018), χρήματα τα οποία θα προέλθουν από δάνεια και επιχορηγήσεις με τη Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λειτουργεί ως δανειζόμενος για όλα τα κράτη μέλη. Στη συνέχεια τα ποσα του ταμείου ανάκαμψης θα εκταμιεύονται στα κράτη μέλη σύμφωνα με κριτήρια πολιτικης συνοχής και ανάλογα τις ανάγκες τους. Η πρωτοβουλία αυτή παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς αφενός «σπάει» το ύψος του προϋπολογισμού, φτάνοντας το 2% του ενωσιακού ΑΕΕ και αφετέρου της αμοιβαίας ανάληψης χρέους.

Ιστορικό υπόβαθρο

Το πρόγραμμα NextGenerationEU και η λειτουργία του παρουσιάζουν σημαντικές ομοιότητες με το Σχέδιο Μάρσαλ που εφαρμόστηκε μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο Αμφότερα τα δύο σχέδια παρουσιάζουν σημαντικές ομοιότητες όσον αφορά το στόχο και τη λειτουργία τους. Παρόλα αυτά όμως είναι ασφαλές να πούμε πως το NextGenerationEU εστιάζει σε ένα μεγαλύτερο εύρος τομέων σε αντίθεση με το Σχέδιο Μάρσαλ όπου επικεντρώνονταν στο τομέα των υποδομών. Τη ίδια στιγμή, το ταμείο ανάκαμψης είναι ένα δημοσιονομικό εργαλείο το οποίο έχει αποκλειστικά ευρωπαϊκό χαρακτήρα ενώ το σχέδιο Μάρσαλ βασίζονταν στη χρηματοδότηση των Η.Π.Α.

Ταυτόχρονα, όπως και το σχέδιο Μάρσαλ ανέκυψε μετα τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, κατα τον ίδιο τρόπο το NextGenerationEU έπεται της διετούς κρίσης του Covid-19 για την Ευρωπαϊκή ήπειρο, κλονιζοντας σημαντικά τις οικονομίες των κρατών - μελών. Η συζήτηση για την εύρεση μιας πανευρωπαϊκής λύσης για την αντιμετώπιση του προβλήματος ήταν πιο επίκαιρη από ποτέ. Η επινόηση ενός σχεδίου στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελούσε μονόδρομο για τα ευρωπαϊκά κράτη. Σε αυτό το πλαίσιο επινοήθηκε το εργαλείο του NextGenerationEU το οποίο έχει διττό στόχο: Αφενός να αποτελέσει ενα καταλύτη για επανεκκίνηση των ευρωπαϊκών οικονομιών και αφετέρου να συμβάλλει στη καινοτομία και τη πολιτική συνοχή της ένωσης.

Μια νέα προοπτική

Η πανδημία του Covid19 αποτελεί μια χρυσή ευκαιρία για την Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολο της. Η εφαρμογή ενός εργαλείου όπως το NextGenerationEU αποτελεί ένα ορόσημο για την Ένωση. Για πρώτη φορά αντιμετωπίζεται σε ενωσιακό επίπεδο ένα πρόβλημα τέτοιου βεληνεκούς. Η Ευρώπη στάθηκε ενωμένη και επιθυμεί να αντιμετωπίσει σε βαθος χρόνου τις επιπτώσεις της πανδημίας ενώ ταυτόχρονα να πορευτεί με γνώμονα τη ανάπτυξη σε πληθώρα διαφορετικών τομέων.

Σε συνάρτηση των παραπάνω το ΝextGenerationEU αποτελεί μια ευκαιρία σύγκλισης και ενοποίησης της ένωσης. Σε ένα διεθνές σύστημα όπως αυτό έχει διαμορφωθεί μια ενωμένη και ισχυρή ένωση αποτελεί μια προτεραιότητα για τα ευρωπαϊκά κράτη. Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου το 2020 αποτελεί ένα γεγονός που αποδυνάμωσε την Ένωση μειώνοντας αισθητά την οικονομική και γεωπολιτική ισχύ της. Ταυτόχρονα, η άνοδος της Κίνας αλλά και ο αναθεωρητισμός της Ρωσίας, κράτη με ατζέντα που στοχεύει στην περιφερειακή ηγεμονία τους καλεί της ένωση να ενισχύσει τη συνοχή της και να ισχυροποιηθεί. Το NextGenerationEU συμβάλλει καθοριστικά σε αυτόν ακριβώς το στόχο.

Τι αλλάζει τεχνικά στον προϋπολογισμό

Με το “Next Generation EU” να αποτελεί σωσίβιο για την μετα-covid Ευρώπη αξίζει να αναλυθεί ο τρόπος με τον οποίο αυτή έχει επιλέξει να χρηματοδοτήσει την πολιτική ανάκαμψης. Με το συνολικό ποσό να ανέρχεται έως 750 δισ. ευρώ, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενσωμάτωσε στο δημοσιονομικό της πλαίσιο το παραπάνω πρόγραμμα, ώστε να στηριχθούν οι στόχοι της μέχρι το 2030. Η δημοσιονομική πολιτική της Ένωσης απαιτεί την ισορροπία των εσόδων και των δαπανών, κάτι που αποτελεί αληθινή πρόκληση για την τελευταία με τους βασικούς πόρους της να προέρχονται “παραδοσιακά” από τους τελωνειακούς και γεωργικούς δασμούς καθώς και τις συνεισφορές των κρατών μελών (ΦΠΑ), την εισφορά του ενιαίου ποσοστού των κρατών μελών επί του Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα (AEE) και τη θεσμοθέτηση φόρου πλαστικού. Οι παραπάνω χαρακτηρίστηκαν ως “ίδιοι πόροι” και προκειμένου η Ένωση να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της αυτοί αυξήθηκαν 0.6%. Ωστόσο αυτή η αύξηση θα είναι εξαιρετικά προσωρινή και δημιουργείται αποκλειστικά για λόγους ανάκαμψης στην εποχή μετά τον κορονοϊό, αργότερα πρόκειται να επιστρέψει σε προγενέστερα επίπεδα.

Προκειμένου ωστόσο η αποπληρωμή να καταστεί εφικτή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε εναλλακτικούς τρόπους ενίσχυσης των εισοδημάτων, οι οποίοι θα λειτουργήσουν σε μεταγενέστερο χρόνο. Παραδείγματα αυτών είναι, ο ψηφιακός φόρος ο οποίος πρόκειται να επιβληθεί σε εταιρείες με κύκλο εργασιών άνω των 750 δισ. ευρώ με απόδοση 1.3 δις. Ο μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα αποτελεί ένα, ακόμη, μέσο αποπληρωμής των δανείων με τα ποσά που αποφέρει να ανέρχονται σε 5-14 δισ. Ετησίως.

Η Επιτροπή δανείστηκε από τις διεθνείς χρηματαγορές ποσά μέχρι και 750 δισ. τα οποία σκοπεύουν να αξιοποιηθούν κατά το διάστημα 2021-2024. Η Ένωση σκοπεύει να επενδύσει τα τεράστια αυτά κεφάλαια σε νέα και ήδη υπάρχοντα προγράμματα ή να διοχετεύσει τα ποσά στα κράτη μέλη που τα έχουν ανάγκη με βάσει τους όρους αρχικής έκδοσης. Η δυνατότητα έτσι των κρατών να δανείζονται ευνοϊκότερα, επωφελούμενα από την υψηλή αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας της ΕΕ και τα σχετικά χαμηλά επιτόκια δανεισμού σε σύγκριση με αρκετά κράτη μέλη, θα επιτρέψει την καλύτερη και ταχύτερη αποκατάσταση των οικονομιών. Το χρονοδιάγραμμα των κρατών καθώς και τα ποσά που το καθένα πρόκειται να λάβει εξαρτώνται πρωτίστως από τις ανάγκες τόσο των ίδιων των κρατών μελών όσο και από της Ένωσης, τονίζεται ωστόσο πως η ληκτότητα των δανείων κυμαίνεται από 3-30 χρόνια. Αξίζει να αναφερθεί πως δεδομένης της αυστηρής θέσπισης κανόνων για την διεκπεραίωση των προϋποθέσεων του προγράμματος, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν την δυνατότητα να διακόψουν την χρηματοδότηση σε ένα κράτος μέλος με αμφίβολης αποτελεσματικότητας σχεδιασμούς (Rule of law conditionality).

Τομείς πολιτικής

Το πρόγραμμα Next Generation EU διαρθρώνεται σε υποπρογράμματα. Αρχικά είναι το RescEU με διαθέσιμα κεφάλαια 1,9 δισεκατομμύρια. Το πρόγραμμα έχει ως στόχο την αναβάθμιση του μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία των πολιτών σε έκτακτη ανάγκης. Επακολουθεί το Horizon Europe με 5 δισεκατομμύρια το πρόγραμμα, με στόχο την προαγωγή της έρευνας και της καινοτομίας. Επίσης το πρόγραμμα invest EU το οποίο θα λάβει συνολικά 5,6 εκατομμύρια έχει ως στόχο την προώθηση των επενδύσεων που σχετίζονται με το Green deal και το μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα. Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνονται οι τομείς του αγροτικής ανάπτυξης (rural development) έχοντας 7,5 δισεκατομμύρια ευρώ για την κοινή Αγροτική πολιτική (ΚΑΠ), την οικονομικά βιώσιμη αγροτική ανάπτυξη, και το just transition fund 10 δισεκατομμυρίων με σκοπό μία δικαιότερη μετάβαση για όλα τα κράτη στην κλιματική ουδετερότητα. (6)

Τέλος, τα δύο μεγαλύτερα προγράμματα που περιλαμβάνονται στο δημοσιονομικό εργαλείο Next generation είναι το ReactEU 47,5 δισεκατομμυρίων, καθώς και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης (Resistance and Resilience Fund) με 672 δισεκατομμύρια σύνολο εκ των οποίων τα 312 δισεκατομμύρια διανεμήθηκαν σε επιχορηγήσεις και 360 δισεκατομμύρια σε δανεισμούς. Το εν λόγω ταμείο ανάκαμψης διανέμει τα ποσά κατά προτεραιότητα στα κράτη μέλη κατόπιν αιτήματος των δεύτερων.

Τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης (National Resistance and Resilience plans) με την σειρά τους αποτελούν τα αιτήματα των κρατών για την δέσμευση των ποσών του υπέρογκου δανεισμού, βάσει των οικονομικών αναγκών και των τομέων πολιτικής που έχουν αναλάβει από κοινού να μεταρρυθμίσουν με την Ε.Ε. Αξίζει να αναφερθεί στο πλαίσιο αυτό πως τα κράτη μέλη έχουν την δυνατότητα να προσδιορίσουν την ακριβή ημερομηνία ανάληψης των χρημάτων κατά την περασμένη περίοδο 2021- 2022, χωρίς αυτό να σημαίνει πως αποκλείονται τυχόν μακροπρόθεσμες οικονομικές πολιτικές.

Η περιβαλλοντική πολιτική της ένωσης αποτελεί σημαντική αναδιανεμητική πολιτική της ένωσης, και αντικείμενο διαρκούς μεταρρύθμισης. Ιδίως μετά την επικήρυξη της κλιματικής αλλαγής ως κρίσεως και κατόπιν της υπογραφής της συμφωνίας των Παρισίων του 2015, αλλά και του EU Green Deal.(7) Έκτοτε, έχουν κατατεθεί ποικίλες προτάσεις διευθέτησης του ζητήματος όπως οι κυρώσεις του ρυπαίνοντος κράτους, η διασφάλιση της θαλάσσιας πανίδας και η βιωσιμη διαχειριση των αποβλήτων. Επιπλέον, κεντρική σημασία διαδραματίζει ο περιορισμός των ρύπων του διοξειδίου του άνθρακα στον τομέα των μεταφορών όπως αυτός προβλέπεται από τους 17 στόχους βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ και το πρόγραμμα βιώσιμης ανάπτυξης μέχρι το 2050. Ειδικότερα, στο πλαίσιο του Next Generation EU, οι στόχοι της περιβαλλοντικής πολιτικής της ένωσης εκσυγχρονίζονται και προσαρμόζονται στις μετα-covid ανάγκες των κρατών όπως άλλωστε παρατηρείται με το πρόγραμμα “Fit for 55 package” το οποίο αποσκοπεί στην επιβολή φόρων σε συνάρτηση με την ρύπανση των δρώντων (“ο ρυπαίνων πληρώνει”) και βρίσκεται ακόμη σε διαδικασία διαβούλευσης. Στο πλαίσιο του Next Generation EU, τρεις είναι οι τομείς πολιτικής που προτάσσονται. (8)

Περιβαλλοντική πολιτική

Η κλιματική πολιτική εν προκειμένω, διαρθρώνεται στους τομείς της βιώσιμης αγροτικής παραγωγής σε συνάρτηση με τους στόχους της Κοινής Αγροτικής πολιτικής (ΚΑΠ). Να σημειωθεί ωστόσο πως η ΚΑΠ δεν έλαβε σημαντική χρηματοδότηση απο τον πρωτοφανή δανεισμό όπως και οι πιο παραδοσιακές πολιτικές της ΕΕ όπως η Πολιτική Αλιείας. Αντίθετα σημαντικό βάρος και ως εκ τούτου όγκος εσόδων δόθηκε στις πολιτικές που βρίσκονται υπό ανάπτυξη όπως εκείνες που αφορούν την ψηφιακή μετάβαση και το περιβάλλον που εξετάζεται. (9) Ο λόγος που συμβαίνει αυτό οφείλεται στο φαινόμενο της “Κλιματικής στοχοθεσίας” (Climate targeting, climate mainstreaming) που δεσμεύει σημαντικά ποσά των πολυετών δημοσιονομικών προγραμμάτων. Επιπλέον, το δημοσιονομικό εργαλείο που εξετάζουμε δύναται να συμβάλλει στην ενθάρρυνση και ενίσχυση των επενδύσεων σε περιβαλλοντική τεχνολογία και σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ενδεικτικά, η εκτενής βιβλιογραφία αναφέρει συχνά πως τα κράτη θα πρέπει ιδανικά να κατανείμουν τουλάχιστον το 37% των επενδύσεων τους ως προς την στοχοθεσία της περιβαλλοντικής πολιτικής αποφεύγοντας όσο αυτό είναι δυνατό να πληγεί η βιοποικιλότητα. Σε κάθε περίπτωση, η επενδυτική ικανότητα συνάμα με την μεταρρυθμιστική δράση του Ευρωπαϊκού ταμείου ανάκαμψης (RRF) παρουσιάζει θετικές προοπτικές για την βελτίωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και επίτευξης των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης που έχουν τεθεί τόσο σε κεντρικό επίπεδο όσο και περιφερειακό.

Ψηφιακή μετάβαση

Η πολιτική της ψηφιακής μετάβασης εγκαινιάστηκε επισήμως το 2021 με την απόφαση 2021e του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το οποίο επικαλέστηκε την ανάγκη της ένωσης να προσαρμοστεί πολιτικά και οικονομικά σε μία επικείμενη “Ψηφιακή δεκαετία” η οποία χαρακτηρίζεται από την μαζική ένταξη των υψηλών τεχνολογιών στις δημόσιες και ιδιωτικές δομές. Αξίζει να αναφερθεί πως η ψηφιακή μετάβαση αποτελεί υψηλό στόχο στην Ατζέντα της Ε.Ε και προτάσσει τους τομείς της εκπαίδευσης, της ψηφιακής οικονομίας και τον περιορισμό της γραφειοκρατίας. Αναφορικά με την ψηφιακή μετάβαση στην εκπαίδευση ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην τεχνική της εξάσκησης των ικανοτήτων των πολιτών και εν δυνάμει εργαζομένων (Upskilling and reskilling). (10) Συγκεκριμένα, έχει υποστηριχθεί πως η ψηφιακές τεχνολογίες συμβάλλουν στην διαδραστικότητα της εκπαίδευσης, και παρέχουν υπηρεσίες που διευκολύνουν και αναβαθμίζουν την ακαδημαϊκή διαδικασία στο σύνολό της.

Ως εκ τούτου, ένα κράτος που έχει προσαρμόσει επιτυχώς τις ψηφιακές τεχνολογίες στην μαθησιακή διαδικασία έχει συγκριτικό πλεονέκτημα με τα υπόλοιπα κράτη ως προς την ανταγωνιστικότητα των πολιτών της, αλλά και στην παραγωγικότητα αφού στην “Κοινωνία της πληροφορίας” η γνώση αποτελεί σημαντικό εφόδιο για την εύρεση εργασίας αλλά και των τρόπων διεκπαιρέωσης αυτής. Για τα κράτη τα οποία δεν έχουν ακόμη προσαρμοστεί στην λογική αυτή, το Next Generation EU χρηματοδοτεί αυτήν ακριβώς την μετάβαση, πόσο μάλλον το 2023 που χαρακτηρίζεται ως Ευρωπαϊκό έτος ικανοτητων. Επιπλέον, στο πλαίσιο της ψηφιακής μετάβασης δίνεται μεγάλη σημασία στην ψηφιακή οικονομία, όπως για παράδειγμα την ασφάλεια των τραπεζικών συστημάτων. (11). Συγκεκριμένα, οι συναλλαγές τόσο μεταξύ ιδιωτών όσο και μεταξύ των κρατών πρέπει να προστατεύονται από κυβερνοεπιθέσεις και αμφιβόλου αξιοπιστίας λογισμικών. Το εν λόγω πρόγραμμα αναδεικνύει προφανείς προοπτικές για την ασφάλεια των συναλλαγών και την θωράκιση του τραπεζικού τομέα μέσω επενδύσεων στον τομέα της ψηφιακής ασφάλειας των δικτύων. Τέλος, ο δανεισμός παρουσιάζεται ως παράγοντας περιορισμού της γραφειοκρατίας μέσω της ενθάρρυνσης της ψηφιακής διακυβέρνησης και εκσυγχρονισμού των επίσημων δικτύων, που γεφυρώνουν το χάσμα κυβέρνησης-πολιτών για την παροχή κρατικών υπηρεσιών.

Πολιτική συνοχής

Η πολιτική συνοχής παραμένει διαρκώς παρούσα ιδιαίτερα σε κάθε συζήτηση που άπτεται των Πολυετών Δημοσιονομικών Πλαισίων. Οι στόχοι της κατα βάση αφορούν την χρηματοδότηση υποδομών και πρωτοβουλιών του δημοσίου τομέα των κρατών μελών. Στο πλαίσιο του Next Generation EU ωστόσο, οι στόχοι που τίθενται περιλαμβάνουν την ανάδειξη της Ευρώπης ως πιο ανταγωνιστικής αγοράς, βιώσιμης ως προς τις επιχειρήσεις, και πιο προσβάσιμη στις ανάγκες των πολιτών. Ως αναδιανεμητική πολιτική, ρυθμίζει κατά κόρον την αναδιανομή του πλούτου και της φορολογίας, και εν προκειμένω τα έσοδα του δημοσιονομικού προγράμματος που εξετάζεται. Ωστόσο, τα έσοδα θα κατανεμηθούν σε κράτη με κριτήριο τις ανάγκες της οικονομίας σε επίπεδο εθνικό και όχι περιφέρειας, ιδίως εκείνα που επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία. Ασφαλώς, η διανομή των εσόδων αυτή καθαυτή δεν αποτελεί πανάκεια, καθώς η ορθή εφαρμογή της πολιτικής που υποβοηθάται από τον δανεισμό επαφίεται στις πολιτικές αποφάσεις των εθνικών κυβερνήσεων. (12, 13)

Δανεισμός από κεφαλαιαγορές

Σπάζοντας το “ταμπού” του δανεισμού ως Ευρωπαϊκή Ένωση και όχι ως μεμονωμένα και ξεχωριστά κράτη μέλη προσδίδονται στο εγχείρημα αυτό κάποια πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα σε σχέση με την εναλλακτική. Ένα κύριο πλεονέκτημα είναι η διαπραγματευτική ισχύς που έχει μια συσπειρωμένη Ευρώπη με στόχο να διεκδικησει ένα πολύ χαμηλότερο επιτόκιο. Οι πιο ευνοϊκοί όροι του δανεισμού αυτού εννοείται πως συμφέρουν κάθε χώρα, αλλά για χώρες σε δυσχερέστερη οικονομική κατάσταση που εξ’ορισμού χρειάζονται οικονομική ενίσχυση για να ανακάμψουν, το πρόγραμμα αυτό τους παρέχει μια συγκριτικα ουσιαστικότερη βοήθεια. Πιο συγκεκριμενα, βοηθάει τις χώρες της περιφέρειας (periphery), οι οποίες επηρεάστηκαν σε αρκετά μεγαλύτερο βαθμό από την ύφεση που προκληθηκε απο την υγειονομική κρίση του covid-19 να επανεκκινήσουν την διαδικασια ανάπτυξης τους και τους εξασφαλίζει καποιο πολυτιμο χρονο για να οχυρώσουν την οικονομία τους και να την καθιστούν ανθεκτική σε επερχόμενες κρίσεις. Οι λόγοι που οδήγησαν στην διστακτική στάση πολλών κρατών και οφείλονται στην πρόθεση της ευρωπαϊκής ένωσης να δημιουργήσει έλλειμμα στον προϋπολογισμό μέσω δανεισμού είναι κυριως στρατηγικό-οικονομικοί.

Πρώτον, η μακροχρόνια και όχι μόνο, δημοσιονομική πολιτική των κρατών μελών της ΕΕ και η χρηματοδότηση προγραμμάτων που έχουν ως στόχο την διασφάλιση του μέλλοντος, εμπεριέχει αθέμιτο ρίσκο. Δηλαδή, η έκθεση των οικονομικών πυλώνων και της ανάπτυξης τους στις ασταθείς και απρόβλεπτες κεφαλαιαγορές είναι ένα ρίσκο που δεν ήθελαν πολλές χώρες,κυρίως αυτές που δεν είχαν ιδιαίτερη ανάγκη για ένα πρόγραμμα τέτοιου μεγέθους, να πάρουν. Βεβαίως, υπάρχει η δυνατότητα, λόγω του μεγέθους του εγχειρήματος και της πολυετής του φύσης, να πραγματοποιηθεί στρατηγικός δανεισμός σε ιδανικές στιγμές για την βελτιστοποίηση των επιλογών αλλά ακόμη υπόκειται σε γενικές μεταβολές της κατάστασης του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Δεύτερον, πολλοί στόχοι της ΕΕ έρχονται σε σύγκρουση με τα συμφέροντα των δανειστών, δίνοντας τους την δύναμη να επηρεάσουν τις πολιτικές της ΕΕ. Ένα ενδεικτικό παράδειγμα είναι το κεφάλαιο που προέρχεται από την αγοραπωλησία αργού πετρελαίου και όλα τα παράγωγα του όπως το πλαστικό, που η ΕΕ σκοπεύει να επιβάλει φόρο για την μείωση χρήσης του. (14) Αυτό θα δημιουργήσει μια σύγκρουση τον στόχων του δανειολήπτη, την ΕΕ, και του δανειστή, το διεθνές κεφάλαιο. (15)

Αντί επιλόγου

Συμπερασματικά, το NGEU αποτελεί μια πρωτοβουλία που ακολουθεί μια προσαυξητική λογική με σκοπό την οικονομική ανάκαμψη των κρατών μελών της ΕΕ. Αυτή η απόπειρα μπορεί να δράσει ως καταλύτης στην διαχείριση των επιπτώσεων της υγειονομικής κρίσης. Ωστόσο, η διεκπεραίωση του προγράμματος θα αποκαλύψει τους κινδύνους που ελλοχεύουν και θα αναδείξει το Next Generation EU ως μία πάγια ή ad hoc πρακτική αντιστοίχως.

Παραπομπές

1. Covid-19, situation in Italy, Ministero Della Salute. Διαθέσιμο σε: https://www.salute.gov.it/portale/nuovocoronavirus/dettaglioContenutiNuovoCoronavirus.jsp?lingua=english&id=5367&are a=nuovoCoronavirus&menu=vuoto (Ανακτήθηκε 30 Ιανουαρίου, 2023).
2. Bankowski, Krzysztof and Ferdinandusse, M. and Hauptmeier, Sebastian and Jacquinot, Pascal and Valenta, Vilem, The Macroeconomic Impact of the Next Generation EU Instrument on the Euro Area (January, 2021). ECB Occasional Paper No. 2021/255, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3797126 or https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3797126 1 Covid-19, situation in Italy, Ministero Della Salute. Διαθέσιμο σε: https://www.salute.gov.it/portale/nuovocoronavirus/dettaglioContenutiNuovoCoronavirus.jsp?lingua=english&id=5367&are a=nuovoCoronavirus&menu=vuoto (Ανακτήθηκε 30 Ιανουαρίου, 2023). μεταξύ των κρατών
3. European Union – French-German initiative for the European recovery from the coronavirus crisis (Paris, 18 May 20), France Diplomacy. Διαθέσιμο σε: https://www.diplomatie.gouv.fr/en/coming-to-france/coming-to-france-your-covid-19-questions-answered/coronavirus-state ments/article/european-union-french-german-initiative-for-the-european-recovery-from-the (Ανακτήθηκε 30 Μαρτίου, 2023).
4. The Recovery and Resilience Facility. Διαθέσιμο σε: https://commission.europa.eu/business-economy-euro/economic-recovery/recovery-and-resilience -facility_en (Ανακτήθηκε 30 Μαρτίου, 2023). 
5. Pandemic emergency purchase programme (PEPP). Διαθέσιμο σε: https://www.ecb.europa.eu/mopo/implement/pepp/html/index.en.html (Ανακτήθηκε 30 Μαρτίου, 2023).
6. Creel, J., M. Holzner, F. Saraceno, A. Watt and J. Wittwer (2020), How to Spend it: A Proposal for a European Covid-19 Recovery Programme, WIIW Policy Notes and Reports, 38.
7. Burns, C., & Tobin, P. (2018). The limits of ambitious environmental policy in terms of crisis. In C. Adelle, K. Biedenkopf, & D. Torney (Eds.), European Union external environmental policy: Rules, regulation and governance beyond borders (pp. 319–336). London, U.K.: Palgrave Macmillan.
8. European Commission. (2018, November 28). Communication from the Commission to the European Parliament, the European Council, the Council, the European Economic and Social Committee, the Committee of the Regions and the European Investment Bank. A Clean Planet for all: A European strategic long-term vision for a prosperous, modern, competitive and climate neutral economy, COM (2018) 773 final.
9. Dupont, C., Oberthur, S., & Biedenkopf, K. (2018). Climate change: Adapting to evolving internal and external dynamics. In Adelle, C., Biedenkopf, K., & Torney, D. (Eds.), European Union external environmental policy: Rules, regulation and governance beyond borders (pp. 105–124). London, U.K.: Palgrave Macmillan.
10. DIVAI 2022 – The 14 th international scientific conference on Distance Learning in Applied Informatics. 236 ISBN 978-80-7676-410-1 ISSN 2464-7470 (Print) ISSN 2464-7489 (On-line)
11. Carsten Schmidt & Robert Krimmer (2022) How to implement the European digital single market: identifying the catalyst for digital transformation, Journal of European Integration, 44:1, 59-80, DOI: 10.1080/07036337.2021.2011267
12. Cohesion Policy in the European Union: Growth, Geography, Institutions. Διαθέσιμο σε: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/j.1468-5965.2010.02161.x (Ανακτήθηκε 30 Μαρτίου, 2023).
13. Molle, W. (2007). European Cohesion Policy. [χ.τ.]: Routledge.
14. Weekly Oil Bulletin. Διαθέσιμο σε: https://energy.ec.europa.eu/data-and-analysis/weekly-oil-bulletin_en (Ανακτήθηκε 30 Μαρτίου, 2023).
15. The EU as a borrower – investor relations. Διαθέσιμο σε: https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/eu-budget/eu-borrower-investor-relations_en (Ανακτήθηκε 30 Μαρτίου, 2023).

Βιβλιογραφία

• Afman, E., Engels, S., Langedijk, S., Pfeiffer, P. and in ’t Veld, J. (2021), “An overview of the economics of the Recovery and Resilience Facility”, Quarterly Report on the Euro Area, Vol. 20, No 3, European Commission.
• Albrizio, S. and Geli, J.F. (2021), “AN EMPIRICAL ANALYSIS OF THE DETERMINANTS THAT CAN BOOST NEXT GENERATION EU ?S EFFECTIVENESS”, Economic Bulletin, No 4, Banco de Espana.
• Bisciari, P., Butzen, P., Gelade, W., Melyn, W. and Van Parys, S. (2021), “The EU budget and the Next Generation EU Recovery Plan: a game changer?”, NBB Economic Review, Nationale Bank van Belgie/Banque Nationale de Belgique, September, pp. 29-67.
• Cimadomo, J., Gordo Mora, E. and Palazzo, A.A. (2022): “Enhancing private and public risk-sharing: Lessons from the literature and reflections on the Covid-19 crisis”, Occasional Paper Series, ECB, forthcoming.
• Next Generation EU: Pandemic Recovery Plan to build a greener, more innovative, stronger Europe. Διαθέσιμο σε: https://www2.deloitte.com/uk/en/pages/about-deloitte-uk/articles/next-generation-eu.html?gc lid=Cj0KCQjwiZqhBhCJARIsACHHEH8OwDPIpSLyIpu48dviGFhLF83CdqWAqAPQ52iU lpzd65muctLZ9uMaAsZMEALw_wcB (Ανακτήθηκε 30 Μαρτίου, 2023).
• EU funding programmes A list of the funding programmes implemented through the 2021-2027 multiannual financial framework, divided by heading and cluster.. Διαθέσιμο σε: https://commission.europa.eu/funding-tenders/find-funding/eu-funding-programmes_en (Ανακτήθηκε 30 Μαρτίου, 2023).
• Digital Education Action Plan (2021-2027). Διαθέσιμο σε: https://education.ec.europa.eu/focus-topics/digital-education/action-plan (Ανακτήθηκε 30 Μαρτίου, 2023).
• EU recovery fund explained. Διαθέσιμο σε: https://www.ayming.com/next-generation-eu-explained/ (Ανακτήθηκε 30 Μαρτίου, 2023).
• Fact Sheets on the European Union European ParliamentEconomic, social and territorial cohesion. Διαθέσιμο σε: https://www.europarl.europa.eu/factsheets/en/sheet/93/economic-social-and-territorial-cohesi on (Ανακτήθηκε 30 Μαρτίου, 2023).
• Recovery assistance for cohesion and the territories of Europe (REACT-EU). Διαθέσιμο σε: https://www.europarl.europa.eu/factsheets/en/sheet/215/recovery-assistance-for-cohesion-and -the-territories-of-europe-react-eu- (Ανακτήθηκε 30 Μαρτίου, 2023)
• COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE EUROPEAN COUNCIL, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS The EU budget powering the recovery plan for Europe COM/2020/442 final. Διαθέσιμο σε: COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE EUROPEAN COUNCIL, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS, COM(2020) 442 final, Brussels, 27 May 2020. (Ανακτήθηκε 30 Μαρτίου, 2023).
• Financial transaction tax (FTT) In “An Economy that Works for People”. Διαθέσιμο σε: https://www.europarl.europa.eu/legislative-train/theme-an-economy-that-works-for-people/fil e-financial-transaction-tax (Ανακτήθηκε 30 Μαρτίου, 2023).
• Codogno, Lorenzo and van den Noord, Paul, Assessing Next Generation EU (December 15, 2020). Amsterdam Centre for European Studies Research Paper No. 2020/09, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3749255 or https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3749255

Βουλευτές:

• Μπούκη Αλίκη, Τμήμα Διεθνών Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών σπουδών, Πάντειο Πανεπιστήμιο
• Νούσιας Ιωάννης, Τμήμα Οικονομικών επιστημών, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
• Παπανικολάου Δημήτρης, Τμήμα Ηλεκτρολόγων μηχανικών και μηχανικών υπολογιστών, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
• Σπυριδάκης Δημήτρης, Τμήμα Διεθνών Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών σπουδών, Πάντειο Πανεπιστήμιο
• Σιμάκου Εμιλιάνο, Τμήμα Διεθνών Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών σπουδών, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Συντονιστής

• Γανέλης Ηλίας - Εφραίμ, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Επιστημονικός σύμβουλος

• Λαδή Στέλλα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ευρωπαϊκών σπουδών και Δημόσιας Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Reader in public management at Queen Mary University of London

*H SAFIA (Student Association For International Affairs) δεν υιοθετεί ως Οργανισμός πολιτικές θέσεις. Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο The SAFIA Blog αποδίδονται αποκλειστικά στους συγγραφείς  και δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις του Σωματείου, του Διοικητικού Συμβουλίου ή των κατά περίπτωση και καθ’ οιονδήποτε τρόπο συνεργαζόμενων φορέων.