Ο έλεγχος γονιμότητας στη γυναίκα και τον άνδρα

Οι αιτίες υπογονιμότητας στη γυναίκα είναι πολλές. Για να διερευνηθούν πλήρως, πρέπει η γυναίκα να υποβληθεί σε ένα συνδυασμό εξετάσεων:

Ορμονικές εξετάσεις:

• FSH – LH – Ε2: Την 1η-4η ημέρα της περιόδου. Δείχνουν το απόθεμα και την ποιότητα των ωαρίων στις ωοθήκες,
• Προγεστερόνη: 7 μέρες μετά την ωορρηξία. Αποδεικνύει αν υπήρξε ωοθυλακιορρηξία.
• Προλακτίνη, ανδρογόνα και ορμόνες θυρεοειδούς.
• AMH – Αντιμυλέριος ορμόνη, ανεξάρτητα από τις μέρες του κύκλου. Πρόκειται για μια καινούργια και πολύ αξιόπιστη εξέταση αίματος, που παρέχει πολύ καλή εκτίμηση του αριθμού και της ποιότητας των ωαρίων.

Απεικονιστικές εξετάσεις:

• Ενδοκολπικό υπερηχογράφημα μήτρας – ωοθηκών: Μπορεί να μας δείξει αν υπάρχουν ινομυώματα ή πολύποδες, υδροσάλπιγγα, κύστεις στις ωοθήκες ή πολυκυστικές ωοθήκες. Παρέχει επίσης πολύ αξιόπιστες πληροφορίες για το απόθεμα των ωαρίων που έχει η γυναίκα στις ωοθήκες της.
• Υστεροσαλπιγγογραφία: Πρόκειται για μια ακτινολογική εξέταση με την οποία διαπιστώνεται αφενός αν η κοιλότητα της μήτρας είναι φυσιολογική, αφετέρου αν οι σάλπιγγες είναι διαβατές ή αν είναι παθολογικά διογκωμένες. 

Επεμβάσεις:

• Λαπαροσκόπηση: Η λαπαροσκόπηση γίνεται με γενική αναισθησία και μπορεί να είναι διαγνωστική ή και επεμβατική. Όταν είναι διαγνωστική, αποτελεί μία ελαφρά χειρουργική επέμβαση κατά την οποία ένα τηλεσκόπιο (λαπαροσκόπιο) διέρχεται μέσω μιας μικρής τομής στον ομφαλό και μας επιτρέπει την άμεση εξέταση των εσωτερικών γεννητικών οργάνων της γυναίκες (ωοθήκες, μήτρα, σάλπιγγες), αλλά και άλλων ενδοκοιλιακών οργάνων. Με τη λαπαροσκόπηση μπορεί να γίνει διάγνωση καταστάσεων που σχετίζονται με υπογονιμότητα, όπως η ενδομητρίωση, οι πυελικές συμφύσεις, οι κύστες των ωοθηκών, τα ινομυώματα κ.ά. Η συνήθης νοσηλεία στο νοσοκομείο είναι ένα βράδυ.
• Υστεροσκόπηση: Πρόκειται για μία ελαφρά χειρουργική επέμβαση κατά την οποία ένα τηλεσκόπιο (υστεροσκόπιο) διέρχεται, χωρίς τομές, δια του τραχήλου, στο εσωτερικό της μήτρας και ελέγχει την κοιλότητα αυτής για πολύποδες, ινομυώματα, συμφύσεις και παθολογική ανατομία (διαφράγματα). Εφόσον κριθεί απαραίτητο κατά τη διάρκεια της υστεροσκόπησης, μπορεί να γίνει θεραπεία και αφαίρεση-διόρθωση των παθολογικών καταστάσεων. Η επέμβαση διαρκεί 10-30 λεπτά και η γυναίκα δε χρειάζεται να νοσηλευθεί. 

Οι εξετάσεις για το σύζυγο

Στο ένα τρίτο των ζευγαριών με υπογονιμότητα η αιτία βρίσκεται στον άνδρα. Είναι πιθανό ο άνδρας να είναι και να νιώθει απόλυτα υγιής, αλλά η ποιότητα του σπέρματός του να είναι χαμηλή.

Οι ανάλογες εξετάσεις είναι οι εξής:

• Σπερμοδιάγραμμα: Η ανάλυση σπέρματος λέγεται σπερμοδιάγραμμα και είναι η πιο σημαντική εξέταση για τον έλεγχο της γονιμότητας του άνδρα. Στο σπερμοδιάγραμμα μετράται με ακρίβεια ο αριθμός των σπερματοζωαρίων, η κινητικότητά και η μορφολογία τους. Το σπερμοδιάγραμμα είναι ένα απλό τεστ κατά το οποίο το σπέρμα λαμβάνεται με αυνανισμό, αφού έχει προηγηθεί αποχή από εκσπερμάτιση για 3-7 ημέρες. Είναι καλύτερα η λήψη του σπέρματος να γίνεται στους ειδικούς χώρους της μονάδας ΜΗΤΕΡΑ IVF, γιατί το σπέρμα θα εξεταστεί άμεσα από τους βιολόγους, χωρίς να έχει επηρεαστεί από εξωτερικούς παράγοντες (π.χ. θερμοκρασία περιβάλλοντος, χρόνος μεταφοράς στη μονάδα).
• Αντισπερματικά αντισώματα: Κατά την εξέταση του σπερμοδιαγράμματος ελέγχεται και η ύπαρξη ή όχι αντισπερματικών αντισωμάτων. Αν υπάρχουν αντισπερματικά αντισώματα σημαίνει ότι ο άνδρας έχει αναπτύξει αντισώματα κατά του ίδιου του σπέρματος, κάτι που επηρεάζει σημαντικά τη διείσδυσή του στην τραχηλική βλέννα και το ωάριο και μειώνει τη γονιμότητα.
• Έλεγχος κατακερματισμού DNA σπέρματος: Πρόκειται για μια πιο εξειδικευμένη εξέταση του σπέρματος, που ελέγχει το ποσοστό του κατακερματισμένου DNA στην κεφαλή των σπερματοζωαρίων και πρέπει να γίνεται όταν υπάρχει πολύ μεγάλου βαθμού ολιγο-ασθενο-τερατοσπερμία, ιστορικό επαναλαμβανόμενων αποτυχιών εξωσωματικής ή αποβολών, αποτυχία σχηματισμού βλαστοκύστεων ή χαμηλή ποιότητα εμβρύων στην εξωσωματική. Όταν το ποσοστό των σπερματοζωαρίων με κατακερματισμένο DNA υπερβαίνει το 25%, η αναπαραγωγική πρόγνωση δεν είναι καλή.
• Υπερηχογράφημα οσχέου: Με το υπερηχογράφημα αυτό ελέγχεται τυχόν παθολογία στους όρχεις ή η ύπαρξη κιρσοκήλης.

 *Άρθρο του Δρ Γεώργιος Ιωαννίδης, Μαιευτήρα Γυναικολόγου Αναπαραγωγής, Επιστημονικού Υπεύθυνου Μονάδας Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής ΜΗΤΕΡΑ IVF & Επιστημονικού Συνεργάτη Μονάδας ΥΓΕΙΑ IVF Athens.