Ιδανικός γονέας: ο ρόλος του γονέα στην ψυχική ανάπτυξη του παιδιού
«Είμαι καλός γονιός; Μεγαλώνω ένα ευτυχισμένο παιδί; Παρέχω στο παιδί μου αυτά που πραγματικά χρειάζεται; Κάνω το σωστό;» Συχνές ερωτήσεις και συνήθεις προβληματισμοί που τίθενται σε συναντήσεις συμβουλευτικής με γονείς.
Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερο οι νέοι γονείς προβληματίζονται για το πόσο και πώς επηρεάζει η συμπεριφορά τους την ψυχική ανάπτυξη των παιδιών τους. Η έρευνα έχει δείξει ότι καθοριστικός παράγοντας στην αλληλεπίδραση με τα παιδιά μας είναι «όχι τόσο το ΤΙ κάνουμε, αλλά κυρίως ΠΩΣ το κάνουμε ή δεν το κάνουμε», το ψυχολογικό κλίμα της αλληλεπίδρασης.
Οι τέσσερις τύποι γονέων
Οι δύο αυτές διαστάσεις διαμορφώνουν τέσσερις τύπους γονέων:
Στοργικοί – ανεκτικοί γονείς
Συνδυάζουν την έκδηλη στοργή με την ενθάρρυνση για αυτονομία. Είναι οι γονείς που δείχνουν την αγάπη στο παιδί τους απλόχερα, έκδηλα και ελεύθερα. Χαίρονται να είναι με το παιδί τους στο παιχνίδι και στις ασχολίες του. Παρέχουν ηθική στήριξη σε δυσκολίες και συμπαράσταση στα σφάλματά του. Αναζητούν ευκαιρίες να επαινέσουν το παιδί. Σέβονται την ατομικότητά του, τα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις του. Είναι άνθρωποι πράοι, ήρεμοι, ήπιοι και «χαμηλών τόνων». Τα παιδιά των στοργικών – ανεκτικών γονέων αποκτούν συναισθηματική σταθερότητα, κοινωνικότητα, φιλική διάθεση, έφεση για υψηλή επίδοση, ενισχυμένο αυτοσυναίσθημα, δημιουργικότητα και συνεργατικότητα.
Υπερπροστατευτικοί γονείς
Συνδυάζουν την υπερβολικά έκδηλη στοργή και τον καταπιεστικό έλεγχο. Οι γονείς αυτοί ασκούν υπέρμετρη προστασία στο παιδί, ανησυχούν υπερβολικά για την υγεία του, αποφασίζουν για λογαριασμό του και το αποθαρρύνουν να παίρνει πρωτοβουλίες. Παρέχουν στο παιδί «την αγάπη που πνίγει». Είναι άνθρωποι που άλλοτε υποτάσσουν το παιδί στις δικές τους θελήσεις και άλλοτε υποτάσσονται οι ίδιοι στις επιθυμίες του παιδιού. Τα παιδιά των υπερπροστατευτικών γονέων συχνά παρουσιάζουν εγωιστική στάση, εγωκεντρική-ναρκισσιστική συμπεριφορά, περιορισμένες κοινωνικές επαφές, εξάρτηση και εσωτερική ανασφάλεια. Είναι τα παιδιά που κινδυνεύουν να εμφανίσουν «σχολική φοβία».
Απορριπτικοί – αδιάφοροι γονείς
Χαρακτηρίζονται από απαξιωτική – απορριπτική διάθεση και αδιαφορία. Είναι γονείς φειδωλοί στις εκδηλώσεις συμπάθειας προς το παιδί, το θεωρούν ανεπιθύμητο και παρείσακτο. Συχνή είναι η αποδοκιμασία και η αρνητική κριτική και η επιλεκτική τους προσοχή στις ατέλειες του παιδιού. Είναι άνθρωποι άπονοι, τραχείς, σφοδροί και οξύθυμοι. Τα παιδιά των απορριπτικών – αδιάφορων γονέων προσανατολίζονται και ταυτίζονται με ομάδες συνομηλίκων και η πορεία τους κρίνεται από το είδος των ομάδων στις οποίες θα ενταχθούν. Αν ενταχθούν σε ομάδες δημιουργικής εργασίας, γίνονται αυτόνομοι, παίρνουν πρωτοβουλίες και επιτυγχάνουν υψηλές επιδόσεις. Αν ενταχθούν σε συμμορίες, γίνονται αντικοινωνικά – παραπτωματικά άτομα.
Εχθρικοί – καταπιεστικοί γονείς
Εκδηλώνουν έντονη εχθρότητα και αυταρχικό έλεγχο. Οι γονείς αυτοί παίρνουν αποφάσεις για το παιδί χωρίς να υπολογίζουν τις επιθυμίες του και τα δικαιώματά του. Απαιτούν άμεση και απόλυτη υπακοή και συμμόρφωση, δείχνοντας αδιαλλαξία και εμμονή στην εκτέλεση αποφάσεων. Χρησιμοποιούν τη δύναμη της αυθεντίας και την απειλή τιμωρίας. Είναι άνθρωποι σκληροί, βίαιοι και αυταρχικοί. Τα παιδιά των εχθρικών – καταπιεστικών γονέων κινδυνεύουν να γίνουν αυταρχικοί τυπολάτρες με έντονα αρνητικά συναισθήματα και συμπεριφορά υποταγής προς τους ανώτερους και σκληρότητας προς τους κατώτερους. Σε ακραίες περιπτώσεις, τα παιδιά αυτά ενεργούν μόνα τους και μπορεί να γίνουν σκληροί εγκληματίες με «ψυχοπαθητική προσωπικότητα».
Ποιος είναι τελικά ο «ιδανικός γονέας»;
Ο «αυθεντικός – ιδανικός γονέας» είναι εκείνος που δείχνει με κάθε τρόπο, απλόχερα, την αγάπη του προς το παιδί, ενθαρρύνει την αυτονομία του (σε λογικά και σαφή όρια) και παροτρύνει το παιδί κάθε μέρα να γίνεται καλύτερο με μεγαλύτερη υπεύθυνη και ώριμη συμπεριφορά. Είναι σημαντικό να γίνεται ολοένα και πιο συνειδητή η προσπάθεια και των δύο γονέων να δημιουργούν κατάλληλες συνθήκες για μια ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή για όλα τα μέλη της οικογένειας.
«Να γίνεις γονέας είναι εύκολο, να είσαι όμως γονέας είναι δύσκολο»
Οι γονείς θα πρέπει να φροντίζουν συνεχώς να ενημερώνονται και να εξελίσσονται γύρω από τις τεχνικές και τις μεθόδους που μπορούν να ενσωματώσουν και να εφαρμόζουν στην καθημερινότητά τους, προκειμένου να συμβάλλουν στην ομαλή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών τους.
Άλλωστε, η συμπεριφορά των γονέων προς τα παιδιά τους προσδιορίζει όχι μόνο το είδος των ενηλίκων που θα γίνουν τα παιδιά τους, αλλά κυρίως το είδος των γονέων που θα έχει η επόμενη γενιά.
*Άρθρο της Ξένιας Παρασκευοπούλου, Ψυχολόγου, Συνεργάτιδας Τμήματος Ψυχολογίας Παιδιού και Εφήβου Παίδων ΜΗΤΕΡΑ.
