Ο κορονοϊός “βάζει τέλος” στην χειραψία

Ξεκίνησε πριν από αιώνες ως σύμβολο ειρήνης, ως κίνηση που αποδεικνύει ότι δεν κρατάς όπλο και με την πάροδο του χρόνου κυριάρχησε σε σχεδόν κάθε κοινωνική, θρησκευτική, επαγγελματική, επιχειρηματική και αθλητική συνάντηση.

 Ομως ο νέος κορονοϊός μας αναγκάζει να ξανασκεφτούμε την χειραψία. Οσο φιλική και αν είναι από πλευράς προθέσεων, αποτελεί κίνηση ανταλλαγής μολυσματικών μικροοργανισμών.

 «Τα χέρια είναι σαν πολυσύχναστη διασταύρωση, που συνδέει την δική μας μικροβιακή χλωρίδα με την μικροβιακή χλωρίδα άλλων ανθρώπων, τόπων και αντικειμένων», έγραψε ομάδα επιστημόνων στην Journal of Dermatological Science. Τα χέρια, έγραφαν, είναι «ο κρίσιμος πομπός» για την μετάδοση μικροοργανισμών, περιλαμβανομένων των ιών.

 Αλλά, αν δεν είναι πλέον αυτομάτως και αυτονοήτως αποδεκτή, τι είναι αυτό που θα αντικαταστήσει την χειραψία ως σύμβολο της μετά τον κορονοϊό κοινωνικής συμπεριφοράς; Ο χαιρετισμός γροθιά με γροθιά ή ώμο με ώμο; Μήπως η παραδοσιακή ιαπωνική υπόκλιση ή το άγγιγμα του ...καπέλου; Ή μήπως ο χαιρετισμός Vulkan του Spock από το Star Trek;

 Είμαστε κοινωνικά όντα. Οταν συναντάμε ο ένας τον άλλο, σφίγγουμε τα χέρια. Παίρνουμε το μεγαλύτερό μας όργανο, το δέρμα, και το φέρνουμε σε επαφή με το δέρμα του άλλου - γυμνό. Την ώρα της κρίσης του κορονοϊού αντιλαμβανόμαστε πλέον πόση οικειότητα υπάρχει στην κίνηση αυτή.

 Το ανθρώπινο χέρι είναι γόνιμο. Στις παλάμες μας φιλοξενούμε εκατοντάδες είδη βακτηρίων και ιών.

 «Για σκεφτείτε το», λέει ο Charles Gerba, μικροβιολόγος και ερευνητής δημόσιας υγείας στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, ο αποκαλούμενος επίσης δρ. Germ (βακτήριο). «Κάθε φορά που αγγίζετε μία επιφάνεια μπορεί να μαζεύετε και το 50% των μικροοργανισμών που υπάρχουν στην επιφάνεια αυτή».

 Τα χέρια μας μπορεί να μεταφέρουν Salmonella, E. coli, κορονοϊούς, αδενοϊούς, εντεροϊούς... Και με δεδομένη την συχνότητα με την οποία οι επιστήμονες βρίσκουν ίχνη κοπράνων στα δάκτυλα και τις παλάμες μας, οι συνήθειες υγιεινής που έχουμε είναι πολύ λιγότερο επιμελείς από όσο πιστεύουμε.

 Βακτηριακός αναβρασμός

Τίποτε απ΄όλα αυτά δεν μπορούμε να το δούμε δια γυμνού οφθαλμού.

Στηριζόμαστε λοιπόν στους επιστήμονες και τα μικροσκόπιά τους για να κάνουν ορατές τις κινήσεις του βακτηριακού αναβρασμού που μας δείχνουν σε τεχνικολόρ τους κινδύνους που ελλοχεύουν στο απλό άγγιγμα των δακτύλων μας, σε κάτι τόσο απλό όσο η χειραψία.

Οι επιστήμονες μπορούν επίσης να μας δείξουν ιούς. Αυτοί μπορεί να μελετηθούν σε ζωικά κύτταρα, σε ένα μωσαϊκό απειροελάχιστων ημικυκλίων που οι επιστήμονες συχνά βάφουν μωβ ή κόκκινα.

Τα κύτταρα είναι υπέροχα, λέει ο Gerba, κι΄έπειτα, όταν πεθάνουν, γίνονται άχρωμα.

Μελετά τις κινήσεις των ιών. Μπορεί να βάλει έναν ιό στο πόμολο γραφείου ή σε δωμάτιο ξενοδοχείου ή στο σπίτι κάποιου.

Λέει ότι παίρνει μόλις τέσσερις ώρες σε έναν ιό που βρίσκεται επάνω σε ένα πόμολο γραφείου για να φθάσει στα χέρια και στο ήμισυ των επιφανειών ενός κτιρίου γραφείων ή το 90% των επιφανειών ενός σπιτιού. Ενας ιός σε χώρο ξενοδοχείου συχνά κινείται από δωμάτιο σε δωμάτιο και μερικές φορές στις κοντινές αίθουσες συνεδρίων.

Ο Gerba λέει ότι ο ίδιος σταμάτησε να σφίγγει χέρια κατά την διάρκεια της πρώτης φάσης της επιδημίας SARS το 2003. «Πάντα λέω ότι έχω ένα κρύωμα. Ετσι δεν είμαι υποχρεωμένος να ανταλλάσσω χειραψίες».

Ο κορυφαίος επιδημιολόγος των ΗΠΑ δρ Αντονι Φάουτσι έχει την ίδια γνώμη από τότε που ενέσκηψε η πανδημία. «Δεν κάνουμε χειραψία με κανέναν. Είναι ξεκάθαρο».

 Μακρές, στριφτές, σφικτές, χλιαρές...

Οι χειραψίες υπήρξαν ένας τρόπος για τους ανθρώπους να χαιρετούν ο ένας τον άλλον και μέρος ενός τελετουργικού αναζήτησης κοινού τόπου.

 «Η χειραψία είναι το στιγμιότυπο που φωτογραφίζεται την ώρα μίας συμφωνίας», λέει η Dorothy Noyes, καθηγήτρια Λαογραφίας στο Ohio State University.

 Η μακρά, σκληρή, στριφτή χειραψία του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ με τον πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν το 2018 ήταν μία κλασική επίδειξη δύο αρσενικών που επιδιώκουν κυριαρχία. Ορισμένες χειραψίες, όπως η σφικτή, παλινδρομική χειραψία ανάμεσα στον κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ και τον ιάπωνα πρωθυπουργό Σίνζο Αμπε είναι το επιστέγασμα μακρών διαπραγματεύσεων. Οι αμήχανες χλιαρές χειραψίες είναι μια συνήθεια δύσκολο να κοπεί, όσο και να το θέλουμε.

 Λίγες στιγμές αφού ανακοίνωσε την απαγόρευση της χειραψίας για την αντιμετώπιση της επιδημίας Covid-19, ο ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε έσφιξε με μεγάλο ενθουσιασμό το χέρι του Γιααπ βαν Ντίσελ, του επικεφαλής του Ολλανδικού Κέντρου Ελέγχου Λοιμωδών Νόσων. «Συγγνώμη, συγγνώμη! Οχι, δεν επιτρέπεται...».