Μενδώνη: ζωντανό κύτταρο μνήμης το Ιστορικό Αρχείο της Ύδρας
Η Ύδρα, το Σάββατο, γιόρτασε τα 100 χρόνια από την ίδρυση και λειτουργία του Ιστορικού Αρχείου, ενός από τα παλαιότερα και σημαντικότερα αρχεία της Ελλάδας.
Στα γενέθλια, παρίστατο η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, κ. Λίνα Μενδώνη, ως εκπρόσωπος της κυβέρνησης, η οποία, στο λόγο που εκφώνησε, είπε τα εξής:
“Η ύπαρξη του Ιστορικού Αρχείου στην Ύδρα, αποτελεί ένα εξέχον πολιτιστικό αγαθό για το νησί, και συγχρόνως ένα σημαντικό και τουριστικό πόρο. Είναι ένας σημαντικός λόγος για να έρθει εδώ ο ειδικός επιστήμων και ο ερευνητής, αλλά και ο ποιοτικός επισκέπτης. Αποτελεί ζωντανό κύτταρο μνήμης. Όπως κάθε Αρχείο αποτελεί τη μνήμη του παρελθόντος μας.
Αντιμετωπίζοντας το αρχειακό υλικό ως ένα σημαντικό κομμάτι στη διαδικασία διατήρησης της ιστορικής μνήμης, η έκθεσή του, επιχειρεί να «φυλλομετρήσει» τους αγώνες και τις αγωνίες, τις δράσεις και τα έργα, τους κόπους και τα επιτεύγματα του νησιού και των ανθρώπων του, αλλά και της Ελλάδας, στα πρώτα δύσκολα στάδια μετά τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους, όταν αγωνιζόταν να προσδιορίσει την ταυτότητα, το χαρακτήρα, το πλαίσιο και τον τρόπο λειτουργίας του. Από τα τεκμήρια του Αρχείου ξεδιπλώνονται αφηγήσεις για τις αρχικές προκλήσεις και δυσκολίες, τους πειραματισμούς και τις αναζητήσεις των βέλτιστων λύσεων και μεθόδων. Ζωντανεύουν πρόσωπα ιστορικά, αλλά και οι διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Η ίδρυση του Αρχείου της Ύδρας υπήρξε πρωτοβουλία δύο Υδραίων: Του γιατρού και δημάρχου του νησιού Αντωνίου Λιγνού και του εφοπλιστή Γκίκα Κουλούρα. Το Αρχείο έγινε το κοινό έργο της ζωής τους. Με την αφοσίωση του Αντώνη Λιγνού, ο οποίος υπήρξε δεινός ιστοριοδίφης και ισόβιος διευθυντής του Μουσείου και τη γενναία χορηγία του Γκίκα Κουλούρα, το Ιστορικό Αρχείο και Μουσείο της Ύδρας απέκτησε στέρεες βάσεις. Αυτές αποτέλεσαν και τα θεμέλια, ώστε στη δεύτερη περίοδο της ζωής του, από το 1996, που εγκαινιάστηκε το νέο κτήριο, σε σχέδια του αείμνηστου Υδραίου αρχιτέκτονα, δημάρχου και φίλου Άγγελου Κοτρώνη, το Ιστορικό Αρχείο και Μουσείο της Ύδρας να συνεχίζει το έργο του με μεγαλύτερη ορμή.
Τα κρατικά και ιδιωτικά αρχεία που φυλάσσονται εδώ, μαζί με πλήθος μοναδικών εκθεμάτων, είναι αστείρευτος θησαυρός πληροφοριών για την ιστορία της Ύδρας. Αλλά όχι μόνο. Δεν περιορίζεται το Αρχείο στην τοπική ιστορία και μόνον. Εδώ τα τεκμήρια της μεγάλης Ιστορίας της Ελλάδας είναι πολλά και πολύτιμα.
Ανακαλύπτομε στα έγγραφά του, πρόσωπα γνώριμα από τον Αγώνα του /21. Ολοζώντανη η περιγραφή και οι μαρτυρίες της δράσης τους. Η ιστορία ξεπηδά μέσα από τα γεγονότα που είχαν θέατρο την Ύδρα και τη θάλασσα που την περιβάλλει. Η ιστορία της Ύδρας φυλάσσεται και διαφυλάσσεται με φροντίδα και επιστημοσύνη. Προβάλλει το παρελθόν της, διατηρεί την παράδοση της, εμπνέει και διδάσκει το μέλλον.
Στα εκατό χρόνια που λειτουργεί το Αρχείο, πέτυχε να συγκεντρώσει χιλιάδες έγγραφα που φωτίζουν το 18ο και 19ο αιώνα. Ιστορικά και λογοτεχνικά κείμενα, ένα σημαντικό αρχείο Τύπου, επιστολές του Κολοκοτρώνη, του Μακρυγιάννη, του Καποδίστρια, του Μιαούλη, ανεξάντλητη πηγή για τους ιστορικούς της νεότερης ιστορίας της πατρίδας μας.
Στο Αρχείο βρίσκεται, στο πρωτότυπο, η Χάρτα του Ρήγα, τα ενθυμήματα του Παύλου Κουντουριώτη, η διαθήκη και η καρδιά του Ανδρέα Μιαούλη. Συγκινητικό, συμβολικό κειμήλιο της δράσης και της προσφοράς του Υδραίου μπουρλοτιέρη στην πατρίδα του.
Στον αιώνα που πέρασε, το Ιστορικό Αρχείο και Μουσείο της Ύδρας επέτυχε κάτι μοναδικό: Να είναι χώρος ανοιχτός στους ερευνητές και ταυτόχρονα φιλικός στους πολυπληθείς επισκέπτες του. Χάρη στην αφοσίωση της διευθύντριάς του, κ. Ντίνας Αδαμοπούλου, η οποία το υπηρετεί, ως σκοπό της ζωής της.
Με προσήλωση, η κ. Αδαμοπούλου και οι συνεργάτες της, φρόντισαν, ώστε το Ιστορικό Αρχείο και Μουσείο της Ύδρας να είναι από τους πρώτους φορείς στη χώρα που έκαναν πράξη την αφιλοκερδή προσφορά στην τοπική κοινωνία, μέσω της αυτοχρηματοδότησης.
Το Ιστορικό Αρχείο αναπτύσσεται, εξελίσσεται, και εμπλουτίζεται, παρακολουθώντας τη ζωή της Ύδρας. Το νησί ξεκίνησε ως τόπος γενέθλιος ηγετικών μορφών της νεότερης ελληνικής ιστορίας, για να εξελιχθεί, από τον 20ό αιώνα, σε υψηλό τουριστικό προορισμό και πολιτιστικό κέντρο διεθνούς απήχησης και αναγνώρισης.
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως η έκθεση με τα έργα του Κωνσταντίνου Βολανάκη, του “πατέρα της ελληνικής θαλασσογραφίας” και η αποψινή συναυλία-αφιέρωμα στη Μαρία Κάλλας με τη μέτζο σοπράνο Varduhi Khachatryan, είναι ενδεικτικά της συνεπούς πορείας, που ακολουθεί το Μουσείο, αποκτώντας ισχυρούς δεσμούς με το κοινό.
Είναι επίτευγμα ότι εξοικείωσε τους πολίτες με τα ιστορικά αρχεία, τα οποία συνήθως θεωρούνται απρόσιτα και ίσως ενδιαφέροντα μόνο για τους ιστορικούς και τους ερευνητές. Εδώ, έχουμε ένα επιτυχημένο παράδειγμα προστασίας, συντήρησης, ανάδειξης και αξιοποίησης των χαρτώων και όχι μόνον τεκμηρίων, του αρχειακού υλικού που συνδυάζει την ιστορική τεκμηρίωση με την ελκυστική παρουσίαση.
Ωστόσο, το Ιστορικό Αρχείο της Ύδρας δεν θα σημείωνε αυτή την εξέλιξη, χωρίς τη συμβολή και τη γενναιοδωρία των υδραίικων οικογενειών, οι οποίες πρόσφεραν τα πολύτιμα ιδιωτικά τους αρχεία και τις συλλογές τους.
Θα ήταν ευκταίο το παράδειγμα των Υδραίων- που νοιάζονται πραγματικά και αποδεδειγμένα για την Ιστορία του νησιού τους, και δεν διστάζουν να αποχωριστούν προσωπικά και οικογενειακά ενθύμια και ενθυμήματα, που ανοίγουν τα σεντούκια τους, προσφέροντας οικογενειακούς θησαυρούς τους-, να βρει μιμητές στη χώρα μας.
Είθε το πρότυπο έργο της καταγραφής και τεκμηρίωσης της ιστορίας της Ύδρας να συνεχιστεί με την ίδια συνέπεια, και με ακόμη μεγαλύτερη επιτυχία, για τις γενιές που έρχονται, ώστε να γνωρίζουν τον τόπο τους, την ιδιαίτερη πατρίδα τους, την καταγωγή τους και να είναι περήφανες γι’ αυτήν”.
«Τα Παιχνίδια της Ζωής μας. Το Μυστικό Εργαστήρι του Νίκου Στεφάνου»
Πριν από τη γενέθλια γιορτή του Ιστορικού Αρχείου και Μουσείου της Ύδρας, η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού εγκαινίασε την αναδρομική έκθεση του ζωγράφου Νίκου Στεφάνου, παλαιού αγαπημένου φίλου της, από την εποχή που η ίδια πρωτοξεκίνησε την αρχαιολογική της δραστηριότητα στη Τζιά.
Η έκθεση έχει τίτλο «Τα Παιχνίδια της Ζωής μας. Το Μυστικό Εργαστήρι του Νίκου Στεφάνου», καθώς περιέχει πολλά από τα ζωγραφικά του σύνεργα, μεταφέροντας στην Ύδρα ένα τμήμα του ατελιέ του από την Αθήνα. Το αφιέρωμα περιλαμβάνει περίπου 40 ζωγραφικά έργα, ισάριθμες μακέτες σκηνογραφιών, ένα μεγάλο σύνολο κατασκευών, παιχνιδιών και μικρών γλυπτών. Τη φροντίδα και την επιμέλεια είχε ο ζωγράφος Αλέξης Βερούκας, φίλος του καλλιτέχνη. Τόσο στη ζωγραφική όσο και στη σκηνογραφία, ο Νίκος Στεφάνου φτιάχνει, με τα χέρια του και με απλά υλικά, έναν μαγικό κόσμο για το θεατή. Δεν έχασε ποτέ την παιδική χαρά της χειροτεχνικής κατασκευής, τη διάθεση να μοιραστεί τα «παιχνίδια» που φτιάχνει.
Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, κ. Λίνα Μενδώνη, δήλωσε ότι «η καλλιτεχνική δημιουργία του Νίκου Στεφάνου μας μεταφέρει στο όνειρο και το μύθο, στη συναισθηματική ατμόσφαιρα των παιδικών μας χρόνων, γλυκιά και μελαγχολική συνάμα. Τα παιδικά χρόνια του Στεφάνου ανακαλούν ο καπνός και οι καμινάδες στα έργα του, παραπέμποντας συγχρόνως στο μεταφυσικό στοιχείο του Ντε Κίρικο. Ο Στεφάνου μας θέλει να μετέχομε στα παιχνίδια που εκθέτει στη μυστική αυλή του. Στα εβδομήντα σχεδόν χρόνια που ο Νίκος δημιουργεί, ο ρεαλισμός και ο μύθος σοφά ισορροπούν στα έργα του, κτίζοντας για μας κόσμους μαγικούς. Τον ευχαριστούμε”.
Την Κυριακή, στην Ύδρα, η κ. Υπουργός, παρίστατο ως εκπρόσωπος της κυβέρνησης στις εκδηλώσεις για την 84η επέτειο από το θάνατο του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη.
