Δημογραφικό: δραματική μείωση του πληθυσμού την περίοδο της κρίσης

Το δημογραφικό αναδεικνύεται σε μέγα εθνικό θέμα, εξαιτίας της μείωσης των γεννήσεων, της αύξησης των θανάτων και της αρνητικής μετανάστευσης.

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της ΕΛΣΤΑΤ, μόνο το διάστημα 2011-2017 ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώθηκε κατά 355.000 ανθρώπους και αν το πρόβλημα δεν αντιμετωπισθεί με την υπευθυνότητα που απαιτείται για το «νούμερο 1» εθνικό πρόβλημα, ο πληθυσμός της Ελλάδας, το 2050, μόλις που θα αγγίζει τα 10 εκατομμύρια ανθρώπων. Κι ακόμη χειρότερα, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Eurostat, το 2080, με 7,2 εκατ. ανθρώπους, η Ελλάδα θα αποτελεί το μικρότερο τμήμα της ΕΕ.

«Ο πληθυσμός της Ελλάδας υπό διωγμόν»

Η έρευνα με τίτλο «Ο πληθυσμός της Ελλάδας υπό διωγμόν», που υπογράφει η νομικός Ήρα Έμκε- Πουλοπούλου, διδάκτορας του πανεπιστημίου του Παρισιού, μέλος της Ακαδημίας Επιστημόνων της Νέας Υόρκης και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Δημογραφικών Μελετών, υπό την αιγίδα της οποίας, άλλωστε, τελεί η έκδοση, είναι «κραυγή αγωνίας».

«Στόχος του βιβλίου είναι να αποδείξει ότι κατά τη διάρκεια της κρίσης μεγάλα τμήματα του ελληνικού πληθυσμού βρίσκονται "υπό διωγμόν", υφίστανται, δηλαδή, συστηματική υποβολή σε ταλαιπωρίες, που έχουν οδηγήσει ή θα καταλήξουν στο μέλλον στην απομάκρυνσή τους από την Ελλάδα, από την οικογένειά τους, από τη δουλειά τους, από τους φίλους τους, ακόμη και από τη ζωή» σημειώνει χαρακτηριστικά η ίδια στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και συμπυκνώνει το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας ως εξής: «Οι δημογραφικοί δείκτες εξελίσσονται με βραδύ ρυθμό και βελτιώνονται με ακόμη βραδύτερο. Αν, όμως, η στρατηγική που έχει ως στόχο την αύξηση των γεννήσεων, την επιβράδυνση του ρυθμού γήρανσης, τον περιορισμό της αποδημίας, δεν εφαρμοστεί τώρα, τα προβλήματα του πληθυσμού θα εκδικηθούν εκείνους που τα αγνοούν!».

Στην έκδοση των 734 σελίδων, «προϊόν έρευνας τριών χρόνων», που φιλοξενεί αποκωδικοποιώντας δεκάδες στατιστικούς πίνακες της ΕΛΣΤΑΤ και της EUROSTAT και εικονογραφείται από το σκωπτικό πενάκι του Σπύρου Ορνεράκη, παρατίθεται λεπτομερειακή χαρτογράφηση του ελληνικού πληθυσμού, όπως αυτή διαμορφώθηκε μέσα από τις κατά καιρούς οικονομικο-πολιτικο-κοινωνικές συνθήκες από το 1828 έως σήμερα, αλλά κυρίως την περίοδο της οικονομικής κρίσης.

Ο ελληνικός πληθυσμός γερνά πιο γρήγορα

Η κ. Έμκε - Πουλοπούλου εξηγεί ότι το δημογραφικό εμφανίστηκε στη δεκαετία του ΄80, επομένως προϋπήρχε της κρίσης, αλλά επιδεινώθηκε κατά τη διάρκειά της, με αποτέλεσμα ο πληθυσμός της Ελλάδας να μειώνεται, να αλλοιώνεται και να γερνάει με ταχύτερο από τον αναμενόμενο ρυθμό.

«Οι απογραφές αποκάλυψαν ότι έως και τις αρχές του 21ου αι. ο πληθυσμός της χώρας αυξανόταν διαρκώς, ακόμα και στις ανώμαλες περιόδους, που γνώρισε το ελληνικό έθνος» λέει και συνεχίζει: «Για παράδειγμα, το 1828, πριν από την ίδρυση του ελληνικού κράτους, η Ελλάδα “μετρούσε” 753.000 ανθρώπους, οι οποίοι το 2011 έφτασαν τους 10,9 εκατομμύρια. Το 2011 αντιστοιχούσαν 104 γυναίκες σε 100 άνδρες και στην περίοδο 1951-2011 μειώθηκε στο μισό ο πληθυσμός των νέων 0-14 χρόνων (από 28,8% σε 14,5%) και σχεδόν τριπλασιάστηκε η αναλογία των ηλικιωμένων στον πληθυσμό (από 6,7% σε 19,5%). Αλλά, στην περίοδο της κρίσης, ο ρυθμός γήρανσης επιταχύνεται. Η μέση ηλικία του πληθυσμού από 30 έτη το 1951 φτάνει τα 43,5 το 2014!».

Επιπλέον, την περίοδο 2001-2011 καταγράφεται μικρή μείωση στους άγαμους και στους έγγαμους, αυξάνεται σημαντικά ο αριθμός των διαζευγμένων και λιγότερων των χήρων/χηρών, ενώ παρατηρείται μεγάλη αύξηση των μονοπρόσωπων νοικοκυριών, μικρότερη αύξηση των νοικοκυριών 2-3 ατόμων και μείωση των νοικοκυριών 4 ατόμων. Είναι, δε, εντυπωσιακή η μείωση των πολύτεκνων οικογενειών.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, την περίοδο 2011-2016, οι θάνατοι ξεπέρασαν τις γεννήσεις κατά 115.479 άτομα (γεννήσεις 692.592 / θάνατοι 808.071). Η μικρή αύξηση των γεννήσεων (κατά 1.051 παιδιά), που καταγράφηκε το 2016 οφείλεται κατά 77% σε γεννήσεις από γυναίκες πρόσφυγες, που δεν θα μείνουν στην Ελλάδα. Σε έξι χρόνια, δε, χάθηκαν πολύ περισσότερα άτομα από τις γεννήσεις ενός έτους (π.χ. το 2016, 93.698 γεννήσεις). Έως το 2010, οι άνθρωποι που έρχονταν στην Ελλάδα ήταν περισσότεροι από εκείνους που την εγκατέλειπαν. Η εικόνα που παρουσιάζει σήμερα (2018) η χώρα, εκτός από την υπεροχή των θανάτων έναντι των γεννήσεων, οφείλεται στο φαινόμενο της «αρνητικής μετανάστευσης», γεγονός που έχει ως συνέπεια τη μείωση του ελληνικού πληθυσμού, κάθε χρόνο, σε απόλυτο αριθμό.

Τα στοιχεία που παρατίθενται στην ογκώδη έκδοση οδηγούν στο σχεδόν αδιαπραγμάτευτο συμπέρασμα πως ό,τι κατάφερε με κόπο η Ελλάδα να κερδίσει στα χρόνια της «ευμάρειας», όταν -έτσι κι αλλιώς- τα νέα ζευγάρια δύσκολα έπαιρναν την απόφαση για 2ο και 3ο παιδί, το έχασε μέσα στα οκτώ χρόνια της κρίσης! Το δημογραφικό από εθνικό θέμα εξελίχθηκε σε εφιάλτη.

Όπως αναφέρει η ερευνήτρια, για το θέμα των αιτίων και των επιπτώσεων των δημογραφικών εξελίξεων, οι παράγοντες για τη δυσμενή εικόνα του πληθυσμού είναι πολλοί, αλλά «πρωταρχική θέση κατά τη διάρκεια της κρίσης κατέχει η ανεργία, η επισφαλής απασχόληση και η μείωση του οικογενειακού εισοδήματος. Μετά το 2013 παρατηρείται μείωση της ανεργίας με ταυτόχρονη μείωση της πλήρους απασχόλησης και αύξηση της μερικής. Η εξέλιξη αυτή σημαίνει ότι καταργούνται οι "καλές" θέσεις εργασίας με ικανοποιητικό μισθό, εξασφάλιση και εργασιακά δικαιώματα, ενώ αυξάνονται οι "ευέλικτες μορφές απασχόλησης", ανασφάλιστες με πολύ χαμηλούς μισθούς και ενίοτε απαράδεκτες συνθήκες εργασίας». Ως εκ τούτου, η αύξηση της ανεργίας των νέων ανδρών και γυναικών και η απασχόληση σε δυσβάστακτο περιβάλλον αποτελούν αιτία μείωσης της γαμηλιότητας και της γεννητικότητας και αύξηση της αποδημίας, γιατί όσοι της υφίστανται, κυρίως όσοι έχασαν τη δουλειά τους, δεν αποφασίζουν να παντρευτούν και να κάνουν παιδιά και όσοι έχουν προσόντα επιλέγουν τη μετανάστευση».

Θα επιδεινωθεί το πρόβλημα

Η κ. Έμκε - Πουλοπούλου κρούει τον κώδωνα κινδύνου. «Το δημογραφικό πρόβλημα θα επιδεινωθεί» τονίζει και εξηγεί, «Η εντυπωσιακή μείωση των γεννήσεων, η γήρανση του πληθυσμού και η εκτόξευση της αποδημίας θα καταλήξουν σε μεγάλη συρρίκνωση του πληθυσμού της χώρας μας και σε αύξηση της αναλογίας των ηλικιωμένων. Θα αυξάνεται ο πληθυσμός άνω των 65 ετών σε βάρος των ηλικιών 0-14».

Στο ερώτημα αν μπορεί να υπάρξει αντιστροφή της δημογραφικής... κατρακύλας της χώρας, η ερευνήτρια απαντά, «Πρόκειται για μία εν μέρει μη αναστρέψιμη πραγματικότητα. Η επί 40 χρόνια χαμηλή γονιμότητα έχει δημιουργήσει μια μικρότερη αριθμητικά γενιά γυναικών. Ακόμα κι αν οι γυναίκες αυτές αποκτήσουν περισσότερα παιδιά, θα είναι δύσκολο ο αριθμός των γεννήσεων να ξεπεράσει τον αριθμό των θανάτων. Εξάλλου, θα πρέπει να περάσουν 25-30 χρόνια, ώστε η αύξηση των γεννήσεων να δημιουργήσει τη γενιά, που θα ενταχθεί στην αγορά εργασίας και με την απασχόληση και τις εισφορές της στο ασφαλιστικό σύστημα να συμβάλει στη στήριξή του. Μέχρι ν΄ αρχίσει να εργάζεται αυτή η γενιά, θα χρειαστούν επιπλέον δαπάνες ιδιωτικές και δημόσιες για την ανατροφή και την εκπαίδευσή της».

Σημειώνει πάντως ότι μπορεί να επιβραδυνθεί το ρυθμός γήρανσης, με την παροχή γενναίων κινήτρων για την ενίσχυση της γονιμότητας και τον περιορισμό της αποδημίας.