"Ταράζει" τα νερά το χρηστικό λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών

Η Ακαδημία Αθηνών με το Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας ήρθε να ταράξει τα λιμνάζοντα νερά της νεοελληνικής λεξικογραφίας, με μια σειρά καινοτομιών που δεν θα περίμενε κανείς από το ανώτατο πνευματικό ίδρυμα της χώρας, το οποίο ορισμένοι, κακώς λένε οι ειδικοί, το συνδέουν με τον συντηρητισμό και την οπισθοδρόμηση.

Μεγάλη αρετή του Λεξικού, σύμφωνα με τους γνωρίζοντες, είναι ότι περιγράφει και δεν ρυθμίζει την γλώσσα. Η πρακτική αυτή είναι αυτονόητη στη δυτικοευρωπαϊκή λεξικογραφική παράδοση, όχι όμως στην Ελλάδα, όπου υπάρχει μια γενικότερη ρυθμιστική τάση.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση δημοσιογράφου ο οποίος σε ζωντανή εκπομπή επέπληξε τον επιστημονικό συντονιστή του Λεξικού, καθηγητή Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Χριστόφορο Χαραλαμπάκη, για το πλήθος των ξένων λέξεων που υπάρχουν στο Λεξικό. Δεν κατάλαβε όμως, όπως και άλλοι επικριτές του, ότι καθοριστικός παράγοντας για την λημματοποίηση μιας λέξης είναι η χρήση της από μεγάλο μέρος των μητρικών ομιλητών.

Ο ρεπόρτερ προτάθηκε να λέγεται «πευθήν» ή «νεολόγος», τελικά επικράτησε η ξένη λέξη, όπως και το ρεπορτάζ, το οποίο στο νέο Λεξικό εμφανίζεται με τις ακόλουθες συνδυαστικές δυνατότητες: αθλητικό, αναλυτικό, αποκλειστικό, αστυνομικό, διαδικτυακό, διεθνές, δικαστικό, έκτακτο, ελεύθερο (: για οποιοδήποτε θέμα), επίκαιρο, επιτόπιο, ζωντανό, ηλεκτρονικό, οικονομικό, πλήρες, πολιτικό, πολιτιστικό, ραδιοφωνικό, τηλεοπτικό, φωτογραφικό (= φωτορεπορτάζ).

Αυτός ο εκπληκτικός λεξιλογικός πλούτος εμφανίζεται σε σχεδόν κάθε λήμμα και ας υπάρχουν κάποιοι που "θρηνούν" για την παρακμή ή ακόμα και τον θάνατο της γλώσσας μας.

Η εφαρμογή του κριτηρίου της «χαλαρής νόρμας» στο Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας, θεωρείται απο τους γλωσσολόγους ιδιαίτερα σημαντικη,  αφού η έννοια του «ορθού» και του «λάθους» έχει σχετική αξία σε κάθε γλώσσα.

Έτσι, το «σωστό» αγγελιαφόρος εκτοπίστηκε από το «εσφαλμένο» αγγελιοφόρος, το οποίο σήμερα είναι το μόνο σωστό.

Στον προφορικό λόγο λέμε «Το θέατρο ήταν φίσκα». Ποιος θα τολμούσε σήμερα να γράψει το «ορθό» φύσκα;

Το δίλημμα «ποιό είναι σωστό, αυτό ή εκείνο;» το αντιμετωπίζει το Χρηστικό Λεξικό με εύστοχο τρόπο: «και αυτό και εκείνο», αποενοχοποιώντας έτσι τον μητρικό ομιλητή στον οποίον φορτώνονται ένα σωρό γλωσσικές ενοχές.

Ισότιμες κρίνονται αρκετές ορθογραφήσεις, όπως εταιρεία και εταιρία.

Πέντε χιλιάδες νεολογισμοί, οι οποίοι δεν υπάρχουν σε κανένα άλλο νεοελληνικό λεξικό, δείχνουν τη ζωντάνια και την εκφραστική ικανότητα της γλώσσας μας. Πρόκειται για λέξεις που κινούνται από την αυστηρή επιστημονική ορολογία ως τη νεανική αργκό, από το "μποζόνιο" ως τις "φιλούρες".

Μπορεί να διέρχεται η Ελλάδα κρίση σε πολλά επίπεδα, γλωσσική κρίση, πάντως, δεν περνά. Σ’ αυτή την ευχάριστη διαπίστωση καταλήγει όποιος ξεφυλλίσει απλώς το καινοτόμο και εντυπωσιακό από πολλές απόψεις αυτό Λεξικό.