FT: Το απόρρητο «Σχέδιο Ζ» για το Grexit

«Ποτέ στη διάρκεια της κρίσης το ενιαίο νόμισμα της Ευρώπης δεν βρισκόταν σε μεγαλύτερο κίνδυνο διάλυσης απ΄ό,τι τις εβδομάδες πριν και μετά τις ελληνικές βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου (2012)» αναφέρει, μεταξύ άλλων, δημοσίευμα της εφημερίδας «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» (FT) με τίτλο «Πώς σώθηκε το Ευρώ».  

Πρόκειται για το δεύτερο μέρος της έρευνας του επικεφαλής του γραφείου της εφημερίδας στις Βρυξέλες, Πίτερ Σπίγκελ, η οποία βασίζεται σε μαρτυρίες αξιωματούχων που πρωταγωνιστούσαν στα ευρωπαϊκά δρώμενα από τα τέλη του 2011 μέχρι το 2012. Όπως υπογραμμίζει ο Σπίγκελ, η περίοδος αυτή θα μείνει στην ιστορία ως «οι μήνες που άλλαξαν για πάντα το ευρωπαϊκό όραμα». 

Σύμφωνα με την εφημερίδα, αξιωματούχοι κλήθηκαν την εποχή εκείνη να σχεδιάσουν μια «μυστική στρατηγική» με την ονομασία «Σχέδιο Ζ», στο πλαίσιο της οποίας από τη μια θα εξετάζονταν οι επιπτώσεις μιας πιθανής εξόδου της Ελλάδος από το ευρώ και από την άλλη θα προετοιμαζόταν ένα πρόγραμμα δράσης.  

Το «Σχέδιο Ζ» καταρτίστηκε από 24 αξιωματούχους, οι οποίοι είχαν δημιουργήσει τρεις μικρές ομάδες εργασίας: μία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στις Βρυξέλες, μία στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στην Φρανκφούρτη και μία στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην Ουάσιγκτον. Σύμφωνα με την εφημερίδα, τέσσερις ήταν οι πρωταγωνιστές του σχεδίου: ο Γεργκ Άσμουσεν, μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ο Τόμας Βίζερ, ο επικεφαλής της Ομάδας Εργασίας του ευρώ, ο Μάρκο Μπούτι, γενικός διευθυντής Οικονομικών της ΕΕ, και ο Πολ Τόμσεν, ο επικεφαλής του κλιμακίου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στην Ελλάδα.  

Στόχος του σχεδίου δεν ήταν να ερευνηθούν οι τρόποι που θα ανάγκαζαν την Ελλάδα να φύγει από το ευρώ, αλλά ακριβώς το αντίθετο. Όσοι το επεξεργάστηκαν, ήθελαν να αποδείξουν στους υπέρμαχους της άποψης για «έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ» πως αυτή δεν θα ήταν μια απλή υπόθεση άλλα ένας «Ηράκλειος άθλος», τονίζεται στο ρεπορτάζ. 

Αυτό θα συνέβαινε, διότι τόσο οι τεχνικές δυσκολίες εφαρμογής μιας τέτοιας επιλογής, όσο και οι δραματικές επιπτώσεις στην κοινωνία θα δημιουργούσαν περισσότερα προβλήματα από όσα θα έλυναν. Είναι χαρακτηριστικό πως, αν η Ελλάδα έβγαινε από το ευρώ, θα έπρεπε, μεταξύ άλλων, να κλείσουν όλες οι αυτόματες μηχανές ανάληψης χρημάτων (ΑΤΜ) και να επιβληθούν έλεγχοι στα σύνορα για να αποφευχθεί η μαζική φυγή κεφαλαίων. Πολύ σοβαρά θα ήταν και τα νομικά προβλήματα που θα δημιουργούνταν μέσα στην ΕΕ, καθώς θα ήταν πολύ δύσκολο για την Ελλάδα να εξακολουθήσει να είναι πλήρες μέλος της εσωτερικής αγορά της ΕΕ. Στο πλαίσιο του «Σχεδίου Ζ» όμως είχε γίνει επίσης λεπτομερής επεξεργασία και του τρόπου με τον οποίο θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα νέο χρηματοπιστωτικό σύστημα από το μηδέν.  

Ένα από τα χαρακτηριστικά του εν λόγω σχεδίου ήταν πως κατά την διάρκεια της σύνταξής του τηρήθηκε απόλυτη μυστικότητα, ώστε να αποφευχθεί οποιαδήποτε «διαρροή» που, όπως υπογραμμίζει η FT, θα δημιουργούσε πανικό στις αγορές. Σύμφωνα με την μαρτυρία ενός αξιωματούχου, ουδέποτε συντάχθηκε κάποιο έγγραφο του «Σχεδίου Ζ», ενώ όσοι το επεξεργάστηκαν δεν αντάλλαξαν ποτέ τους ούτε ένα email. «Ήταν απολύτως προστατευμένο ακόμη και μέσα στους θεσμούς» δήλωσε ο αξιωματούχος.  

Το δημοσίευμα αναφέρεται, επίσης, στις διαφορετικές απόψεις που υπήρχαν στην Ευρώπη για το πρόβλημα της Ελλάδας, υπογραμμίζοντας πως ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ήταν υπέρ της εξόδου της Ελλάδας από το Ευρώ, καθώς εκτιμούσε ότι «έτσι θα μπορούσε να σωθεί η υπόλοιπη Ευρώπη». 

Ουσιαστικά η συζήτηση για την έξοδο της Ελλάδας από το Ευρώ, υποχώρησε μετά την «υψηλού συμβολισμού επίσκεψη» της Γερμανίδας Καγκελάριου στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 2012. Η Άγγελα Μέρκελ φαίνεται πως πήρε την απόφασή της, αφού επέστρεψε από τις καλοκαιρινές της διακοπές και αφού κανένας από τους συμβούλους της δεν μπορούσε να της εγγυηθεί τι θα συνέβαινε έπειτα από μια ενδεχόμενη έξοδο της Ελλάδας. Όπως υποστηρίζει στην εφημερίδα ένας αξιωματούχος, η Μέρκελ άρχισε να αισθάνεται το «βάρος της ιστορίας που έπεφτε στους ώμους της» και σε καμία περίπτωση δεν θα ήθελε να της καταλογιστεί ότι ήταν αυτή, που διέλυσε πολιτικά την Ευρώπη.  

Έναν μήνα αργότερα, τον Νοέμβριο του 2012, η συμφωνία για την αποδέσμευση των 34,3 δισεκ. ευρώ της δόσης στην Σύνοδο Κορυφής, φαίνεται να έκλεισε οριστικά την κουβέντα για την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ.