Ο “μεγάλος μύθος” για την προστασία της πρώτης κατοικίας

Καθημερινά ακούμε για την ανάγκη να υπάρξει παράταση στην προστασία της πρώτης κατοικίας,  προκειμένου οι “κόκκινοι” δανειολήπτες να μην χάσουν τα σπίτια τους. Πράγματι, ενώ η υφιστάμενη προστασία έληγε την 30η Απριλίου 2020, δόθηκε, κατόπιν διαπραγματεύσεων Κυβέρνησης και Θεσμών, τρίμηνη παράταση στην προστασία μέχρι το τέλος του Ιουλίου.

Κατά πόσο υφίσταται αυτή η προστασία και έως ποιο βαθμό;

O νόμος, που παρέχει τη δυνατότητα για την προστασία της πρώτης κατοικίας, είναι ο 4605/2019, περί προγράμματος επιδότησης αποπληρωμής στεγαστικών και επιχειρηματικών δανείων με υποθήκη στην κύρια κατοικία. Σύμφωνα με αυτόν το νόμο, ο οποίος ξεκίνησε να ισχύει τον Ιούλιο του 2019 και θα παύσει να ισχύει στα τέλη Ιουλίου, μετά το πέρας την τρίμηνης παράτασης που δόθηκε, δίνει τη δυνατότητα να προστατευθεί η κύρια κατοικία των αιτούντων,  εφόσον:

1. υπάρχουν οι προϋποθέσεις (εισοδηματικές και λοιπές σύμφωνα με τα κριτήρια επιλεξιμότητας που τίθενται ρητά στο νόμο),
2. εσυμμετέχουν οι πιστωτές στη διαδικασία και βρεθεί μία ρύθμιση. 

ΔΕΝ παρέχεται ουδεμία προστασία της κύριας κατοικίας για τους υπόλοιπους, δηλαδή για όσους:

1. δεν εντάσσονται στις εισοδηματικές προϋποθέσεις και δεν πληρούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας του ως άνω νόμου και
2. έχει απορριφθεί ή δεν έχει προχωρήσει θετικά η αίτηση τους. 

Κατά συνέπεια, είναι εν πολλοίς μύθος η προστασία της κύριας κατοικίας, γιατί στην πραγματικότητα δεν υπάρχει οριζόντια προστασία για όλους τους δανειολήπτες, αλλά για μία συγκεκριμένη κατηγορία οφειλετών, που συγκεντρώνει τα χαρακτηριστικά των κριτηρίων που θέτει ο Νόμος. Για τους υπόλοιπους, ΔΕΝ προστατεύεται ουδόλως η κύρια κατοικία τους! Το μόνο «παρήγορο», με πολλά εισαγωγικά στην έκφραση, είναι το γεγονός ότι η αναστολή λειτουργίας των δικαστηρίων λόγω του Covid-19,  έχει επιφέρει και την αναστολή των πλειστηριασμών και εν γένει των διαδικασιών της αναγκαστικής εκτέλεσης μέχρι τουλάχιστον τις 31 Μαΐου, σύμφωνα με την πρόσφατη κοινή υπουργική απόφαση περί αναστολής λειτουργίας των δικαστηρίων. 

Οι υπόλοιποι δανειολήπτες δεν προστατεύονται από κάποιο νομοθετικό πλαίσιο ούτε δύνανται να υπαχθούν σε κάποιο άλλο νομοθετικό πλαίσιο, προκειμένου να ρυθμίσουν τις οφειλές τους (πέραν από τον εξωδικαστικό μηχανισμό, εάν είναι επιχειρήσεις ενεργές). Η μόνη διέξοδός τους είναι η απευθείας διαπραγμάτευση και προσπάθεια ρύθμισης με την Τράπεζα ή με το fund ή εταιρία διαχείρισης,  σε περίπτωση που το χαρτοφυλάκιο έχει περάσει στα χέρια τους. 

Η πραγματικότητα είναι μία και δυστυχώς πολύ ζοφερή και τρομακτική: Δεν υπάρχει οριζόντια προστασία πρώτης κατοικίας και δεν υπάρχει κάποιο αποτελεσματικό νομοθετικό πλαίσιο για τη ρύθμιση των “κόκκινων” δανείων, τα οποία παραμένουν σε λιμνάζοντα ύδατα. Τα “κόκκινα” δάνεια, όπως έχουμε ονοματίσει με “χρωματισμό” το ιδιωτικό χρέος, δεν έχουν κοινά χαρακτηριστικά. Υπάρχουν πολλά είδη “κόκκινων” δανείων, που καθένα από αυτά έχει τα δικά του χαρακτηριστικά γνωρίσματα και με βάση αυτά θα πρέπει να αναζητηθεί το “φάρμακο” (μιας και είναι στην επικαιρότητα οι ορισμοί αυτοί), προκειμένου να σταματήσει η διασπορά των “κόκκινων” δανείων και να επιλυθεί το μέγα ζήτημα. Υπάρχουν δάνεια με εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου, δάνεια στεγαστικά, δάνεια με εξασφάλιση, δάνεια άνευ εξασφάλισης,  δάνεια επιχειρηματικά, δάνεια εγγυητών, δάνεια σε ελβετικό φράγκο και πλήθος άλλων ειδών. Δεν είναι δυνατόν όλα αυτά τα δάνεια να επιλυθούν και να ρυθμιστούν με ένα τρίμηνης παράτασης νομοθετικό πλαίσιο,  το οποίο μάλιστα έχει περιορισμένα κριτήρια για ορισμένη κατηγορία οφειλετών. Οι υπόλοιποι; Τί θα γίνουν; 

Ακούγεται για νέες ρυθμίσεις από τον Ιούλιο και μετά, μέσα από το σχέδιο “γέφυρα” και μέσα από τον νέο πτωχευτικό νόμο για φυσικά πρόσωπα. Δεν είναι αξιόπιστο να σχολιαστούν τα σχέδια αυτά την παρούσα στιγμή, μιας και δεν έχουν παρουσιαστεί δομημένα και στο πλαίσιο ενός νομοσχεδίου. Είναι όμως σίγουρο πως δεν θα επιλύσουν το μέγα ζήτημα, αν δεν καλύψουν όλη την γκάμα των ειδών των “κόκκινων” δανείων και δεν “προσφέρουν” την λύση για κάθε ένα είδος από αυτά, με βάση τα χαρακτηριστικά των κατηγοριών. 

Είναι παρήγορο το γεγονός ό,τι το τελευταίο διάστημα αναζητούνται -για την επίλυση των “κόκκινων” δανείων- εξωδικαστικοί τρόποι και όχι δικαστηριακοί (εν αρχή). Βέβαια, οι εξωδικαστικοί τρόποι παρέχουν δύο μεγάλα οφέλη:

1. ταχύτητα,
2. οικονομία στο κόστος. 

Μέχρι στιγμής,  τα νομοθετήματα που παρέχουν τη δυνατότητα προστασίας των δανειοληπτών (εξωδικαστικός μηχανισμός για επιχειρήσεις και νόμος 4605/2019 για φυσικά πρόσωπα, μέσω πλατφόρμας), από τα στατιστικά τους στοιχεία, φαίνεται να μην επέτυχαν στο ακέραιο τα δύο μεγάλα οφέλη, γιατί και καθυστερούν υπερβολικά πολύ και αρκετά κοστοβόρες διαδικασίες είναι.

Τα ανωτέρω αποτελούν αποκρυπτογραφημένες σκέψεις, μέσα από την παρατήρηση της εμπειρίας που μας δίδαξε η μέχρι σήμερα νομοθετική εξέλιξη, στο πεδίο της ρύθμισης των “κόκκινων” δανείων. 

Και επειδή, εκτός των άλλων, βρισκόμαστε ενόψει μιας νέας κρίσης, λόγω του κορονοϊού, της οποίας το βάθος-πλάτος-ύψος δεν έχει ακόμα γίνει γνωστό, καθιστά επιτακτική, πέρα και πάνω από κάθε άλλη φορά, την άμεση επίλυση των “παλιών κόκκινων δανείων”, καθότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να υπάρξουν και “νέα”.