Πρόσφυγες - Μετανάστες: “παιδιά ενός κατώτερου Θεού”;

Αδιαμφισβήτητα ένα θέμα που απασχολεί κατά κύριο λόγο την επικαιρότητα στη χώρα μας είναι το Προσφυγικό. Ιδιαίτερα μετά το τραγικό συμβάν την πυρκαγιάς στις εγκαταστάσεις προσφύγων στο νησί της Λέσβου και τον χαμό αθώων ψυχών, το ζήτημα πήρε τις διαστάσεις που ίσως να έπρεπε να πάρει καιρό πριν. Πριν αναλυθεί ένα ζήτημα, είναι χρήσιμο να γίνει σαφής διάκριση των βασικών όρων “πρόσφυγας” και “μετανάστης”.

Πρόσφυγας είναι το άτομο που βρίσκεται εκτός της xώρας του, εξαιτίας κάποιου φόβου για τη ζωή του, φόβου διώξεων, πολέμου, βίας και δικαιούται διεθνούς προστασίας. Ο ορισμός του Πρόσφυγα αποδίδεται στην Σύμβαση του 1951, καθώς και στην Ύπατη Αρμοστεία Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες.

Μετανάστης είναι το άτομο που αφήνει τη χώρα της διαμονής του και αναζητά άλλη χώρα να διαμείνει, χωρίς να υπάρχει το στοιχείο του φόβου και της επιβίωσης από έναν κίνδυνο ζωής. Συνήθως τα κίνητρα για έναν μετανάστη είναι οικονομικά και η διεκδίκηση μιας αξιοπρεπούς ζωής-εργασίας σε μία πιο ανεπτυγμένη χώρα.

Το φαινόμενο της προσφυγιάς και της μετανάστευσης δεν είναι σημερινό. Αν ανατρέξει κανείς στην Ιστορία (κοντινή και μακρινή) , θα διαπιστώσει πως σε κάθε «εποχή» υπήρχαν φαινόμενα μεταναστευτικών και προσφυγικών κυμάτων. Ένα ιστορικό παράδειγμα μάλιστα που είναι πιο «οικείο» σαν ιστορικότητα στην Ελλάδα, είναι η αθρόα προσέλευση μικρασιατών προσφύγων στην ελληνική επικράτεια, μετά την Μικρασιατική Καταστροφή. Πρόσφυγες ελληνικής καταγωγής, από τον Πόντο και την Μικρά Ασία , κατέκλυσαν την ελληνική επικράτεια την περίοδο εκείνη.

Καθότι η μικρασιατική προσφυγιά εντάσσεται στην πρόσφατη ελληνική ιστορία , το “dna” της προσφυγιάς κυλάει στο αίμα του Έλληνα και περνάει από γενιά σε γενιά, ιδίως σε ανθρώπους που έχουν καταγωγή από τα μέρη της Μ. Ασίας και του Πόντου. Οι Έλληνες είναι λαός και η Ελλάδα είναι χώρα της προσφυγιάς, αλλά και της μετανάστευσης, καθότι σε πολλές περιόδους που υπήρχε οικονομική κρίση, έφευγαν χιλιάδες Έλληνες σε ξένες χώρες για να επιβιώσουν και να διεκδικήσουν μία καλύτερη ζωή.

Σήμερα βρισκόμαστε ενώπιον ενός νέου προσφυγικού ζητήματος , όπου η χώρα υποδοχής, λόγω της γεωφυσικής θέσης της χώρας μας, ίσως και κάποιων συμφωνιών και αποφάσεων σε διεθνές επίπεδο, είναι η Ελλάδα. Εκατοντάδες πρόσφυγες κατακλύζουν το Αιγαίο και εισρέουν στα νησιά μας. Συρία, Αφγανιστάν, Σουδάν  είναι μερικές από τις χώρες προέλευσης τους. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, πρόκειται για τη μεγαλύτερη εισροή προσφύγων τα τελευταία χρόνια. Μιλούμε, λοιπόν, για ένα τεράστιο πρόβλημα, το οποίο έχει πολλές πτυχές:

• ανθρωπιστικές: οι πρόσφυγες είναι άνθρωποι και είναι αναγκαίο να αντιμετωπίζονται με αξιοπρέπεια, όχι μόνο γιατί αυτό επιβάλλεται από διεθνείς κανόνες, αλλά πρωτίστως γιατί αυτό επιβάλλεται από την κοινή λογική, την λογική της βοήθειας του συνανθρώπου μας. Σύμφωνα με τη Σύμβαση του 1951 υπάρχει η αρχή της μη επαναπροώθησης, σύμφωνα με την οποία, εν προκειμένω η Ελλάδα, που είναι η χώρα υποδοχής, οφείλει να προστατεύει τους αιτούντες προστασία. Συνάμα έχει ευθύνη η Ευρώπη γενικότερα να συνδράμει προς τις συνθήκες και τις προϋποθέσεις για την παροχή μιας τέτοιας βοήθειας και προστασίας. Βέβαια, αν διαπιστώσει κανείς ό,τι στους χώρους υποδοχής ζουν «τσουβαλιασμένοι» χιλιάδες πρόσφυγες, σε εγκαταστάσεις που είναι ικανές να φιλοξενούν το 1/10 αυτών, τότε θα καταλήξουμε στο εύλογο συμπέρασμα πως όλα τα ανωτέρω είναι απλά το «τι θα πρέπει να συμβαίνει» και όχι το «τι πραγματικά συμβαίνει». 
• πολιτικές- κοινωνικές: Η Ελλάδα, με κάθε στοιχείο ρεαλισμού, δεν μπορεί να αφομοιώσει τόσο μεγάλα κύματα προσφύγων ούτε να τους εντάξει στην κοινωνία, καθότι δεν έχει υγιή οικονομία και δεν έχει υγιή και σταθερή πολιτική σε κανένα τομέα (οικονομία, μεταναστευτική πολιτική, προσφυγικό). Θα πρέπει επομένως το ζήτημα αυτό να απασχολήσει την Ευρώπη συνολικά, αλλιώς θα μετατοπίζεται χρονικά το πρόβλημα, με τάσεις διόγκωσής του με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου. Η Ευρώπη οφείλει να συνειδητοποιήσει ότι αν δεν το αντιμετωπίσει η Ελλάδα, σύντομα θα υπάρξουν πανευρωπαϊκές επιπτώσεις. 

Το προσφυγικό είναι ένα καζάνι που βράζει. Η Ευρώπη και οι εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις δεν επέλεξαν να σβήσουν τη φωτιά. Επέλεξαν να κλείσουν το καπάκι. Κάποια στιγμή θα ξεσπάσει το πρόβλημα, με άσχημες επιπτώσεις. Η επίσπευση στη διαδικασία του ασύλου είναι μία ρύθμιση που μπορεί να λειτουργήσει ενθαρρυντικά στην εν μέρει αντιμετώπιση του ζητήματος, καθότι θα υπάρχει σε σύντομο χρόνο αποχαρακτηρισμός των αιτούντων για το αν είναι πρόσφυγες και αν θα πρέπει να διεκδικήσουν μία διεθνή ασφάλεια ή αν είναι μετανάστες παράνομοι, οπότε θα πρέπει να επιστρέψουν στις χώρες προέλευσής τους.

Οι εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες που βρίσκονται αυτή τη στιγμή «στον αέρα» και σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης δεν είναι απλά «νούμερα εισροών». Είναι άνθρωποι.. όχι «ενός κατώτερου Θεού». Ίσως μιας άδικης πολιτείας, μίας άδικης μοίρας, ενός αφιλόξενου κόσμου που τους έκανε πρόσφυγες. Πολλοί από αυτούς είναι παιδιά. 

Αυτά τα παιδιά, γνώρισαν την λάσπη των εγκαταστάσεων όχι ως βρωμιά, αλλά για παιχνίδι.. Γνώρισαν την θάλασσα, όχι για διακοπές, αλλά για επιβίωση και διαφυγή.. γνώρισαν την φωτιά, όχι για να ζεσταίνονται, αλλά για να καίγονται. Αυτοί οι άνθρωποι, λέγονται πρόσφυγες. Εμείς οι υπόλοιποι λεγόμαστε… Ευρωπαίοι!