Η ελεύθερη πρόσβαση στις ακτές, οι αλλαγές του νόμου και η αδικαιολόγητη σιωπή του πολίτη για τις αυθαιρεσίες
ΤΣΙΠΤΣΕ ΣΟΦΙΑΒρισκόμαστε ήδη στην κορύφωση του καλοκαιριού κι εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες και τουρίστες έχουν κατακλύσει τις ελληνικές παραλίες. Ξενοδοχειακές μονάδες, πολύφημα beach bars με τις περίφημες “reserve” ξαπλώστρες , πελώριες περιφραγμένες βίλες εμποδίζουν τους πολίτες από την εύκολη πρόσβαση στις ακτές.
Ο τίτλος «αυτή η παραλία είναι ιδιωτική» χρησιμοποιείται κατά κόρον από όσους επιζητούν να νέμονται αποκλειστικά και καταχρηστικά την παραλία. Ίσως κάποιοι να βρίσκονται σε πλάνη για το τι πραγματικά ισχύει. Ίσως κάποιοι άλλοι απλά να απολαμβάνουν την ικανότητά τους να παρανομούν και να εκμεταλλεύονται αγαθά που δεν τους ανήκουν. Υπάρχουν άραγε ιδιωτικές παραλίες; Τι διαστάσεις μπορεί να πάει η παρεμπόδιση άσκησης του δικαιώματος του καθένα να έχει ελευθερία πρόσβασης στην ακτή;
Βάσει του Συντάγματος ο αιγιαλός και οι παραλίες είναι δημόσια αγαθά (δεν δύνανται να μεταπαποιηθούν εμπραγμάτως) και κοινόχρηστα (ανήκουν σε κοινή και δημόσια χρήση). Η συνταγματική μάλιστα κατοχύρωση αυτού του δικαιώματος γεννά και αξιώσεις σε περίπτωση καταπάτησης του, σύμφωνα με τις διατάξεις περί αδικοπραξίας και τις διατάξεις περί προσβολής προσωπικότητας. Κατά συνέπεια γεννά αξιώσεις παράλειψης μιας τέτοιας πράξης στο μέλλον , αλλά και αξίωσης χρηματικής αποζημίωσης λόγω ηθικής βλάβης.
Η ελευθερία πρόσβασης δεν κατοχυρώνεται μόνο συνταγματικά, αλλά και νομοθετικά , όπως με τον νόμο 2971/2001 , αλλά και με τον προγενέστερό του νόμο 2344/1940. Επιπλέον δε προβλέπεται και στο άρθρο 967 ΑΚ- του Αστικού Κώδικα- ότι μεταξύ άλλων και ο αιγιαλός ορίζεται ως κοινόχρηστο αγαθό.
Ο νόμος 4607/2019 ψηφίστηκε από την ελληνική βουλή πρόσφατα ( τον περασμένο Απρίλιο) με σκοπό να αντικαταστήσει τον προηγούμενο του , ήτοι τον 2971/2001 και να συγκεκριμενοποιήσει κάποιες διατάξεις του , ταυτοχρόνως μάλιστα θέτοντας ένα πιο αυστηρό πλαίσιο στην εκμετάλλευση των ακτών από ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Πιο συγκεκριμένα ο καινούριος νόμος που αναμένεται να ισχύσει εν όλω από το επόμενο καλοκαίρι , και εν μέρει από φέτος αναφέρει:
Η παραχώρηση της «απλής» χρήσης της παραλίας από μία επιχείρηση είναι συμβατή με το νόμο, αλλά χωρίς να λαμβάνει χώρα η κατασκευή μονίμων εγκαταστάσεων. Σε κάθε περίπτωση, η παραχώρηση δεν πρέπει να αλλάζει την κοινόχρηστη έννοια των παραλιών. Μια τέτοια παραχώρηση απλής χρήσης δύναται να πραγματοποιείται είτε απευθείας από το υπουργείο Οικονομικών ή από τον δήμο.
Από το καλοκαίρι του 2020 , ήτοι σε ένα έτος από σήμερα έρχονται οι περιορισμοί της απλής χρήσης και εκμετάλλευσης της παραλίας από ιδιωτικές επιχειρήσεις. Πιο συγκεκριμένα: Το εμβαδόν των παραχωρήσεων περιορίζεται στα 300 τ.μ. ( από 500 τ.μ. που ήταν μέχρι σήμερα) , ενώ δεν θα επιτρέπεται να ξεπερνά το 60% της παραλίας. Επίσης αναγκαίο είναι να τοποθετείται δίπλα σε κάθε επιχείρηση που εκμεταλλεύται το κοινόχρηστο χώρο, πινακίδα με το σχέδιο του παραχωρούμενου χώρου, ώστε ο καθένας να έχει επίγνωση του παραχωρούμενου σύμφωνα με το νόμο χώρου και κατά συνέπεια να γίνεται εύκολα αντιληπτή τυχόν αυθαιρεσία. Οι ξαπλώστρες μεταξύ τους πρέπει να απέχουν ένα μέτρο, έτσι ώστε να μην εμποδίζεται η πρόσβαση στη θάλασσα. Οι πυκνοκατοικημένες λοιπόν ξαπλώστρες στα δυσπρόσιτα beach bars που παίζουν στη διαπασόν μουσική, θα αποτελέσουν παρελθόν, αν γίνει εφαρμογή του νόμου στην πράξη και δεν τεθεί ο νόμος στην πράξη ανεφάρμοστος. Η διαπασόν μουσική και ο ανεξέλεγκτος φωτισμός περιορίζονται με τον καινούριο νόμο, όπου προβλέπονται στις διατάξεις τους αυστηροί όροι για τη μουσική και το φωτισμό.
Από φέτος δε οι καταγγελίες για τυχόν παράβαση δεν θα αφορούν την Αστυνομία, αλλά την κατά τόπους αρμόδια Αρχή του Λιμενικού.
Άξιο μνείας είναι ότι πέρα από τους ανωτέρω νόμους και διατάξεις που αναφέρθηκαν συνοπτικώς , έχει αποφανθεί και το Συμβούλιο της Επικρατείας, το Ανώτατο Ακυρωτικό, με σωρεία νομολογιακών αποφάσεων υπέρ της ελεύθερης πρόσβασης στις ακτές που έχει ο κάθε άνθρωπος. Επίσης άξιο μνείας είναι ένας νόμος ξεχασμένος από πολλούς που ήδη μετρά περί τα 36 χρόνια «ισχύς». Είναι Ο νόμος Τρίτση , ο υπ’ αριθμ. 1337/1983. Σύμφωνα με αυτόν απαγορεύεται η περίφραξη οικοπέδων εντός ζώνης 500μ από την όχθη, εκτός αν πρόκειται για προστασία ειδικών καλλιεργειών ή αν πρόκειται για ειδικές χρήσεις. Σύμφωνα μάλιστα με τον ίδιο νόμο κάθε 300μ κατά μήκος του αιγιαλού πρέπει να υπάρχει για τους πολίτες ελεύθερη πρόσβαση στη θάλασσα.
Αν γίνει προσέγγιση του όρου «ειδικές χρήσεις» με διασταλτική ερμηνεία , τότε δυνάμεθα να εντάξουμε την κάθε χρήση στην έννοια αυτή, δημιουργώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο μία δυσκολία εφαρμογής και περιφρούρησης του επισκοπούμενου δικαιώματος της ελευθερίας και ανεμπόδιστης πρόσβασης στις ακτές.
Όλα τα ανωτέρω αποτελούν σκόρπιες σκέψεις που αν ενωθούν καταλήγουμε στο εξής ενιαίο συμπέρασμα: Νόμοι υπάρχουν . Δεν εφαρμόζονται. Η έλλειψη καταγγελιών , ή σε κάποιες φορές η καταγγελίες που οδηγούνται όμως στον κάλαθο των αχρήστων γιατί δεν υπάρχει η κατάλληλη εποπτική αρχή που τις ελέγχει, οδηγούν αβίαστα σε κάποιους να θεωρούν ότι «έχουν ιδιωτική παραλία» και να καταπατούν το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα της απόλαυσης του αιγιαλού από τον κάθε άνθρωπο, και της ελεύθερης πρόσβασης στις ακτές. Και η καταπάτηση αυτή μπορεί να αποτελεί απλά περιορισμό ή δυσκολία στο να χαρεί ο καθένας μας αβίαστα μια βόλτα στην παραλία , μπορεί όμως να αποτελέσει και συντελεστη μιας ανείπωτης τραγωδίας , όπως ζήσαμε τον περασμένο Ιούλιο.
Καιρός είναι να μάθουμε τα δικαιώματα μας και κατ’ επέκταση τις υποχρεώσεις μας. Εμείς όλοι, ο καθένας από μας , είμαστε κομμάτια της κοινωνίας και του Κράτους ειδικότερα. Έχουμε μερίδιο ευθύνης για το «μηδέν πράττειν» και για την έλειψη συνειδητοποίησης, η οποία κάποτε ξεσπάει και μετουσιώνεται σε τραγωδία, με θύματα αθώες ψυχές. Όταν συμβεί η τραγωδία , αναζητούνται ακολούθως οι υπαίτιοι , μέχρι μετά από λίγο καιρό να ξεχαστεί το ζήτημα και να κουκουλωθεί από άλλες εξελίξεις. Οι πραγματικοί όμως υπεύθυνοι είμαστε όλοι εμείς . Οι απλοί πολίτες. Που σιωπούμε στην αυθαιρεσία και που δεν την καταγγέλλουμε.