“Σπάργανα του Χριστού” και “αναμμένο πουρνάρι” – Έθιμα που άντεξαν στον χρόνο

Παλιές παραδόσεις και έθιμα, με επιρροές από τη θρησκεία, αλλά και τον αγώνα για την καθημερινότητα έρχονται από το βάθος του χρόνου, στην Ήπειρο και τηρούνται έως σήμερα.

Η προετοιμασία για τα Χριστούγεννα στην Ήπειρο, άρχιζε στο τέλος Νοέμβριου, από τη γιορτή του Αγίου Ανδρέα. Τότε, οι Ηπειρώτισσες έβραζαν τα παραδοσιακά μπόλια, με καλαμπόκι και άλλα όσπρια.

Τα σπάργανα του Χριστού

Τηγανίτες ψημένες πάνω σε πυρωμένη πέτρα και μέσα στο τζάκι, που στην συνέχεια τις μελώνουν σε ζαχαρόνερο, με καρύδια και κανέλα, είναι το γλύκισμα που τρώγεται το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων. Είναι τα «σπάργανα το Χριστού», που οι νοικοκυρές σε κάθε ηπειρώτικο σπίτι ετοιμάζουν για το τραπέζι της παραμονής. Το έθιμο συμβολίζει τα σπάργανα του Ιησού στην φάτνη και έρχεται από το βάθος του χρόνου. Είναι ίσως, το πλέον παραδοσιακό στην Ήπειρο, μάλιστα, έχει επηρεάσει άμεσα και τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα που λένε τα παιδιά την παραμονή της Γέννησης του Χριστού.

«Ελάτε εδώ γειτόνισσες,

και εσείς γειτονοπούλες,

τα σπάργανα να φτιάξουμε,

και το Χριστό ν' αλλάξουμε...».

Τα παραδοσιακά έθιμα τα συναντάμε και στην γαστρονομία του τόπου.

Βασικό πιάτο για το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι, ήταν τα γιαπράκια, κοινώς λαχανοντολμάδες και συμβόλιζε το φάσκιωμα, του νεογέννητου Χριστού. Η ονομασία «γιαπράκια» προέρχεται από την τούρκικη λέξη Yaprak που σημαίνει «φύλλο».

Καθώς η περιοχή είναι φημισμένη για τις πίτες, δεν θα μπορούσαν να λείψουν από το γιορτινό τραπέζι. Ειδικότερα την Πρωτοχρονιά, το φλουρί ακόμη και σήμερα, σε πολλά χωριά μπαίνει στην κρεατόπιτα, που γίνεται με χειροποίητο φύλλο.

Το αναμμένο πουρνάρι

Τους βοσκούς που πήγαν να προσκυνήσουν το θείο βρέφος και είχαν ανάψει ένα ξερό κλαδί για να βλέπουν μέσα στην νύχτα, συμβολίζει «το αναμμένο πουρνάρι». Πρόκειται για ένα πολύ παλιό έθιμο στην Ήπειρο ,που συναντάται με μικρές παραλλαγές στις διάφορες περιοχές της.

Το έθιμο τηρείται κυρίως, στα χωριά της Άρτας. Ανήμερα Χριστούγεννα, όποιος επισκεφτεί φιλικό η συγγενικό σπίτι, για να ευχηθεί χρόνια πολλά, καθώς και οι παντρεμένοι, που θα πάνε στο πατρικό τους , κρατούν ένα κλαρί από πουρνάρι που το ανάβουν στον δρόμο. Τα φύλλα του καθώς καίγονται τρίζουν και η ευχή στον κάθε οικοδεσπότη είναι να μεγαλώνει η φαμίλια και να προκόβουν τα κοπάδια.

Στα Γιάννενα, δεν κρατούν το πουρνάρι αναμμένο στο χέρι τους, αλλά στη χούφτα τους, έχουν δαφνόφυλλα και πουρναρόφυλλα. Όταν μπουν στο σπίτι, τα πετούν μέσα στο τζάκι και καθώς τα φύλλα καίγονται, πετάνε σπίθες. Τότε δίνεται η καλύτερη ευχή στον νοικοκύρη: "Αρνιά, κατσίκια, νύφες και γαμπρούς!". Δηλαδή, να προκόβουν τα κοπάδια του, να πληθαίνει η φαμελιά του, να μεγαλώνουν τα κορίτσια και τα παλικάρια του, να του φέρνουν στο σπίτι νύφες και γαμπρούς, να του δώσουν εγγόνια που δε θ' αφήσουν τ' όνομα το πατρικό να σβήσει.