Χρόνια Νεφρική Νόσος (ΧΝΝ): Η πρώιμη διάγνωση σώζει τους νεφρούς και αποφεύγεται η αιμοκάθαρση
Είναι πλέον εμφανές από τα βιβλιογραφικά δεδομένα ότι μια σειρά παραγόντων συσχετίζονται με νεφρική προσβολή που στη εξέλιξη της οδηγεί σε χρόνια νεφρική βλάβη/νόσο (ΧΝΝ). Στους παράγοντες αυτούς περιλαμβάνονται ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, η παχυσαρκία, η μεγάλη ηλικία (>60 ετών), η ύπαρξη καρδιοαγγειακής νόσου, η ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού νεφρικής νόσου, η γέννηση πολύ πρόωρου και λιποβαρούς παιδιού, η εμφάνιση προεκλαμψίας και εκλαμψίας στις εγκύους, η έκθεση σε νεφροτοξικούς παράγοντες (π.χ. μακροχρόνια λήψη ακόμα και ήπιων αναλγητικών φαρμάκων ή αλόγιστη λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων–δηλαδή φάρμακα που εύκολα λαμβάνοντα για ρευματικούς πόνους ή οσφυοϊσχυαλγία ή η λήψη νεφροτοξικών αντιβιοτικών φαρμάκων κ.α), η νεφρολιθίαση, οι υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις, τα αυτοάνοσα νοσήματα (π.χ. ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, κ.α), οι σπειρατονεφρίτιδες, τα κληρονομικά νοσήματα (π.χ. πολυκυστική νόσος των νεφρών κ.α), το κάπνισμα, η κλιματική αλλαγή και μόλυνση του αέρα.
Η ΧΝΝ συναντάται στο 10% περίπου του γενικού πληθυσμού παγκοσμίως, με βάση τα υπάρχοντα επιδημιολογικά δεδομένα, πράγμα που σημαίνει ότι παγκοσμίως 800.000.000 περίπου ασθενείς (στην Ελλάδα περίπου 1.000.000 ασθενείς) πάσχουν από ήπια ως σοβαρή μορφή ΧΝΝ (δηλαδή από το στάδιο που μπορεί να διαπιστωθεί και μόνο αιματουρία προερχόμενη από τους νεφρούς στη γενική ούρων έως το τελικό στάδιο αυτής, το οποίο αντιμετωπίζεται με εξωνεφρική κάθαρση, ήτοι αιμοκάθαρσή ή περιτοναική κάθαρση).
Το νόσημα αυτό αποτελεί σοβαρότατο πρόβλημα για τη δημόσια υγεία επειδή συσχετίζεται με αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα και το αξιοσημείωτο είναι ότι πολλοί από τους πάσχοντες δεν εμφανίζουν κανένα απολύτως σοβαρό σύμπτωμα ακόμα και στα προχωρημένα στάδια αυτού (ήτοι σε προχωρημένη νόσο/ νεφρική ανεπάρκεια), δηλαδή η νόσος μπορεί να παραμένει σιωπηλή ακόμα και αν ο ασθενής βρίσκεται στα πρόθυρα να ξεκινήσει εξωνεφρική κάθαρση.
Τα κυριότερα συμπτώματα της νόσου είναι μη ειδικά και περιλαμβάνουν αδυναμία, κακουχία, απώλεια όρεξης, ναυτία ή έμετο, διαταραχές του ύπνου, μειωμένη διαύγεια, κνησμό (φαγούρα), κράμπες ή αλλαγές στη σύσταση και στην ποσότητα των ούρων, ενώ πιο σοβαρά συμπτώματα που συνήθως ανησυχούν άμεσα τον ασθενή, είναι η αυξημένη πίεση, το οίδημα (πρήξιμο) στα πόδια και η δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή) που μπορεί να οφείλεται σε κατακράτηση υγρών.
Στα αρχικά στάδια της νόσου ορισμένα από τα παραπάνω συμπτώματα αρχίζουν να εμφανίζονται με πολύ αργό ρυθμό που δεν αξιολογούνται επαρκώς από τους ασθενείς και λόγω και της μη ειδικότητας των συμπτωμάτων η διάγνωση τίθεται όταν διαπιστωθεί αυξημένη τιμή της ουρίας και κυρίως της κρεατινίνης στο αίμα κατά τον εργαστηριακό έλεγχο.
Επειδή όμως η κρεατινίνη παράγεται στους μύες και η τιμή της εξαρτάται από τη μυϊκή μάζα του ατόμου, την ηλικία και το φύλο, ακριβέστερος δείκτης για τη διάγνωση της ΧΝΝ είναι με την χρησιμοποίηση της τιμής της κρεατινίνης του αίματος και του τύπου CKD-EPI, υπολογισμός του ρυθμού της σπειραματικής διήθησης (του eGFR, όπως λέγεται) από το εργαστήριο ή τον θεράποντα ιατρό. Άλλη σημαντική εξέταση για τη διάγνωση της νόσου είναι η γενική ούρων, στην οποία μπορεί να διαπιστωθεί αίμα (ερυθρά αιμοσφαίρια ή αιμοσφαιρίνη), έστω και σε μικρή ποσότητα, ή λεύκωμα (πρωτεΐνη). Η ποιο ευαίσθητη βέβαια δοκιμασία (τεστ) για την ανίχνευση του τελευταίου στα ούρα είναι ο προσδιορισμός του λόγου της λευκωματίνης/κρεατινίνη σε δείγμα πρωινών ούρων (λόγος μεγαλύτερος από 30 μιλιγραμμάρια λευκωματίνης/γραμμάριο κρεατινίνης ή και μεγαλύτερος είναι πολύ χρήσιμος δείκτης).
Με δεδομένο ότι μελέτες έδειξαν ότι το 25% και 15% περίπου των διαβητικών και των μη διαβητικών ασθενών αντίστοιχα, θα επιδεινώσουν τη νεφρική λειτουργία μέσα στη επόμενη διετία από τη διάγνωση ακόμα και της ήπιας/μέτριας νεφρικής βλάβης (μέτρια ΧΝΝ), γίνεται απολύτως ξεκάθαρο ότι η πρώιμη διάγνωση και θεραπευτική παρέμβαση από τον ειδικό νεφρολόγο μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική επιβράδυνση της εξέλιξης ή την αναστροφή της βλάβης, την αποφυγή της εξωνεφρικής κάθαρσης και ουσιαστικά τη σωτηρία των νεφρών.
Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί όμως ότι εκτός από τον προαναφερόμενο απλό εργαστηριακό έλεγχο που θα πρέπει να υποβάλλεται ο καθένας για την πρώιμη διάγνωση της ΧΝΝ, (ειδικά όταν υφίσταται κάποιος από τους αναφερόμενους παράγοντες που ενοχοποιείται για ΧΝΝ), σημαντικό ρόλο για την εξασφάλιση της υγείας των νεφρών, παίζουν η μέτρηση/παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης και η μέτρηση του σακχάρου του αίματος (η υπέρταση και ο σακχαρώδη διαβήτης είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες που ενοχοποιούνται για τη νεφρική βλάβη).
Τον σημαντικότερο όμως ρόλο στην πρώιμη διάγνωση της ΧΝΝ και τη σωτηρία των νεφρών, μπορεί να παίξει η πολιτεία με την εφαρμογή ενός προγράμματος διαγνωστικών εξετάσεων (το λεγόμενο πρόγραμμα screening), σε στοχευμένο γενικό πληθυσμό ( η στόχευση είναι αναγκαία λόγω του μεγάλου κόστους επί εφαρμογής του screening στο γενικό πληθυσμό ανεξέλεγκτα), όπως είναι οι διαβητικοί, υπερτασικοί, παχύσαρκοι και οι καρδιοαγγειακοί ασθενείς και ειδικά όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό νεφρικής νόσου.
*Αρθρο του Χρήστου Ιατρού, Δ/ντή Νεφρολογικού Κέντρου (Κέντρου Διάγνωσης, Θεραπείας & Έρευνας Νεφρικών Νοσημάτων ) ΥΓΕΙΑ & Δ/ντή Μονάδας Τεχνητού Νεφρού, ΜΗΤΕΡΑ.
