Τουρκία: Προσέλαβε πρώην πρόεδρο της αμερικανικής επιτροπής των F-35 για λόμπινγκ
Του Χάρη Καρανίκα
Στις 16 Μαρτίου το γραφείο του Τούρκου προέδρου ανακοίνωσε ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνομίλησε τηλεφωνικά με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και συζήτησαν τις προσπάθειες για τον τερματισμό του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας και την αποκατάσταση της σταθερότητας στη Συρία. Επιπλέον, όπως ανακοινώθηκε, ο Ερντογάν είπε στον Τραμπ ότι είναι απαραίτητο να τερματιστούν οι κυρώσεις κατά της Τουρκίας, να οριστικοποιηθεί η διαδικασία προμήθειας F-16 της Άγκυρας και η εκ νέου συμμετοχή της στο πρόγραμμα των F-35 προκειμένου να αναπτυχθεί η συνεργασία της αμυντικής βιομηχανίας μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτές οι κυρώσεις των ΗΠΑ κατά της Τουρκίας είχαν επιβληθεί το 2019 και αφορούσαν την προμήθεια από την Άγκυρα των ρωσικών συστημάτων αεράμυνας S-400 με αποτέλεσμα την απομάκρυνσή της από το πρόγραμμα των F-35. Σημειώνεται ότι η Ελλάδα υπέγραψε το καλοκαίρι του 2024 επιστολή αποδοχής που σηματοδοτούσε την έναρξη της διαδικασίας για την προμήθεια 20 μαχητικών πέμπτης γενιάς F-35. Τα αεροσκάφη, των οποίων η παραλαβή τους θα ξεκινήσει στα τέλη της δεκαετίας, αποτελούν κεντρικό στοιχείο του αμυντικού σχεδιασμού, δεδομένου ότι δίνουν στην Αθήνα τεχνολογικό προβάδισμα σε σχέση με τα τουρκικά μαχητικά.
Επί διακυβέρνησης Μπάιντεν, η Τουρκία είχε επιχειρήσει μέσω εταιρείας λόμπινγκ να ασκήσει επιρροή έτσι ώστε να επανενταχθεί στο εν λόγω πρόγραμμα. Λίγες ημέρες μετά την ορκωμοσία του προηγούμενου Αμερικανού προέδρου και την πρόσληψη της εγγονής του Ναόμι Μπάιντεν στο δικηγορικό γραφείο Arnold & Porter Kaye Scholer που παρέχει υπηρεσίες lobbying, o Οργανισμός Αμυντικής Βιομηχανίας της Τουρκίας, ο οποίος υπάγεται στην Προεδρία της Τουρκικής Δημοκρατίας, σύνηψε συμβόλαιο μαζί τους τον Φεβρουάριο του 2021. Αντικείμενο των υπηρεσιών που θα παρείχε το εν λόγω γραφείο της Ουάσινγκτον θα ήταν η άσκηση επιρροής για την επανένταξη των τουρκικών αμυντικών εταιρειών της χώρας στο πρόγραμμα των F-35. Στο συμβόλαιο που υπογράφηκε τότε αναφερόταν ότι η Arnold & Porter θα παρείχε συμβουλές στις τουρκικές εταιρείες για να παραμείνουν στο πρόγραμμα Joint Strike Fighter (των F-35) λαμβάνοντας υπόψη και αντιμετωπίζοντας τους περίπλοκους γεωπολιτικούς και εμπορικούς παράγοντες που διαδραματίζονται. Επιπλέον ότι “θα αναλάβει μια στοχευμένη προσέγγιση των εμπορικών εταίρων και των ενδιαφερομένων από τις ΗΠΑ για να εκφράσει και να κατανοήσει τα συμφέροντά τους σε σχέση με τη συνεχιζόμενη συμμετοχή του Οργανισμού Αμυντικής Βιομηχανίας της Τουρκίας ως στρατηγικού συμμάχου και πολύτιμου εταίρου στο πρόγραμμα JSF”. Για τις υπηρεσίες lobbying τον επόμενο ενάμιση χρόνο, έως τον Αύγουστο του 2022, το δικηγορικό γραφείο φέρεται να έλαβε 2,25 εκατομμύρια δολάρια. Όμως, το θέμα των κυρώσεων και της πρόσβασης της Τουρκίας στα F-35 δεν λύθηκε επί της ουσίας.
Τον Σεπτέμβριο του 2024, ενώ οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ελάχιστη διαφορά μεταξύ των τότε υποψηφίων προέδρων Τραμπ και Χάρις άρχισαν να δείχνουν μικρή διαφορά υπέρ του πρώτου, η Τουρκία προχώρησε σε συμφωνία με ένα νέο γραφείο lobbying, με την επωνυμία Skyline Capitol, το οποίο είχε ξεκινήσει τη λειτουργία του το 2023. Η αρχική σύμβαση ήταν για λίγους μήνες, έως τα τέλη του 2024, και οι υπηρεσίες όπως περιγράφονταν στο σχετικό συμβόλαιο ήταν κάπως γενικές και αόριστες. Ανάμεσα σε άλλα η Skyline Capitol θα πρότεινε και θα επεδίωκε την ψήφιση νομοθεσίας και άλλων ενεργειών της αμερικανικής κυβέρνησης για την ενίσχυση των σχέσεων των δύο χωρών, ενώ θα ενημέρωνε μέλη του Κογκρέσου και της κυβέρνησης για θέματα που έχουν σημασία για την Τουρκία. Επιπλέον, θα ειδοποιούσε άμεσα τους εντολείς της για οποιαδήποτε ενέργεια στο Κογκρέσο ή στο Εκτελεστικό Τμήμα για θέματα σημαντικά για την Τουρκία, καθώς θα διευκόλυνε θέματα εμπορικών και οικονομικών δεσμεύσεων μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας στοχεύοντας στην ανάληψη πρωτοβουλιών για την προώθηση της διεθνούς συνεργασίας και της οικονομικής ανάπτυξης. Για αυτές και κάποιες ακόμα υπηρεσίες η Skyline Capitol θα ελάμβανε 200.000 δολάρια έως τα τέλη του 2024 που διαρκούσε το συμβόλαιο.
Όπως προκύπτει από ανάλυση συμβολαίων στην οποία προχώρησε η μη κυβερνητική οργάνωση Open Secrets που εδρεύει στην Ουάσινγκτον και εξειδικεύεται σε θέματα lobbying, από την αρχή της λειτουργίας της έως και τον Δεκέμβριο του 2024 η Skyline Capitol φαίνεται να έχει ρίξει το βάρος των υπηρεσιών της σε θέματα άμυνας. Συγκεκριμένα, όπως φαίνεται από την ανάλυση των στοιχείων, η εταιρεία lobbying έχει ασκήσει επιρροή για αμυντικά ζητήματα δέκα φορές και ακολουθούν τα κυβερνητικά ζητήματα (επτά φορές) και τα θέματα τεχνολογίας υπολογιστών και πληροφορικής (έξι φορές).
Στη σύμβαση του Σεπτεμβρίου του 2024, από την πλευρά της Τουρκίας υπέγραφε ο πρεσβευτής στην Ουάσινγκτον Σεντάτ Ονάλ, ενώ από την πλευρά της Skyline Capitol ο Κρις Στιούαρτ, ο οποίος δεν είναι άγνωστος στον Ντόναλντ Τραμπ. Συγκεκριμένα, ο πρώην αξιωματικός της πολεμικής αεροπορίας και πιλότος βομβαρδιστικού ήταν βουλευτής των Ρεπουμπλικανών στην πολιτεία της Γιούτα και σημαντικό μέλος της Επιτροπής Πληροφοριών του Κογκρέσου. Επίσης, ήταν -μαζί με έναν ακόμα Ρεπουμπλικανό και δύο Δημοκρατικούς βουλευτές- συμπρόεδρος της Επιτροπής του Κογκρέσου για τα F-35 (“JSF Caucus”).
“"Με απλά λόγια, το F-35 δίνει στην Αμερική ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Είναι το πιο προηγμένο μαχητικό αεροσκάφος στον κόσμο. Ελπίζω ότι οι συνάδελφοί μου στην Επιτροπή Πιστώσεων, Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι, αναγνωρίζουν την αξία του προγράμματος και συνεχίζουν να υποστηρίζουν αυτήν την επένδυση για την εθνική ασφάλεια της Αμερικής”, είχε δηλώσει το 2021. Τον επόμενο χρόνο, μαζί με τα υπόλοιπα υψηλόβαθμα μέλη της Eπιτροπής για τα F-35, συνυπέγραψε επιστολή στην οποία προέτρεπαν τον τότε πρόεδρο Μπάιντεν να μην προχωρήσει σε περικοπές αγορών του συγκεκριμένου τύπου μαχητικών, καθώς είχαν κυκλοφορήσει πληροφορίες ότι από 94 αεροσκάφη οι ΗΠΑ θα προμηθεύονταν τελικά 61 εντός του 2023. “Με την εισβολή του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία, είναι πιο κρίσιμο από ποτέ να συνεχίσουμε να επενδύουμε στις αποτρεπτικές και αμυντικές μας ικανότητες”, αναφερόταν στην επιστολή.
Σύμφωνα με δηλώσεις του ίδιου του Στιούαρτ, παραιτήθηκε το 2023 από το πολιτικό του αξίωμα λόγω προβλημάτων υγείας της συζύγου του. Λίγες ημέρες μετά την παραίτησή του, στο μητρώο επιχειρήσεων του Ντέλαγουερ εμφανίστηκε η εγγραφή για τη σύσταση της Skyline Capitol. Βάσει του κανονισμού δεοντολογίας ο Στιούαρτ απαγορευόταν να επικοινωνήσει με τους πρώην συναδέλφους του στο Κογκρέσο για έναν χρόνο, αλλά μπορούσε να συμβουλεύει τους πελάτες για το πώς να ασκήσουν πίεση και να συνεργαστούν απευθείας με την τότε κυβέρνηση Μπάιντεν. Από το καλοκαίρι του 2024, οπότε και συμπληρώθηκε το ένα έτος σύμφωνα με τον κανονισμό δεοντολογίας, επιτρέπεται να συνομιλεί και με τα μέλη του Κογκρέσου.
Ενόσω “έτρεχε” η σύμβαση με την Τουρκία από τον Σεπτέμβριο έως και τον Δεκέμβριο του 2024, το όνομα του Στιούαρτ εμφανίστηκε στη λίστα υποψηφίων του εκλεγμένου προέδρου Τραμπ για Διευθυντής Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (DNI) - πρόκειται για θέση σε επίπεδο υπουργικού συμβουλίου και επί της ουσίας ο κάτοχός της υπηρετεί ως επικεφαλής της Κοινότητας Πληροφοριών των ΗΠΑ, επιβλέποντας και κατευθύνοντας την εφαρμογή του Εθνικού Προγράμματος Πληροφοριών και ενεργώντας ως βασικός σύμβουλος του Προέδρου, του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας και του Συμβουλίου Εσωτερικής Ασφάλειας για θέματα πληροφοριών. Ο Στιούαρτ, ως υψηλόβαθμο μέλος της Επιτροπής Πληροφοριών κατά τη θητεία του ως βουλευτής των Ρεπουμπλικάνων, ήταν ένθερμος υπερασπιστής του Τραμπ, ιδίως κατά την πρώτη παραπομπή του προέδρου το 2019 για κατάχρηση εξουσίας και παρεμπόδιση του Κογκρέσου. Μάλιστα, πριν αποχωρήσει από το Κογκρέσο για να δημιουργήσει την Skyline, στη λίστα υποχρεώσεών του ήταν η μεταρρύθμιση ενός νόμου περί πληροφοριών (Foreign Intelligence Surveillance Act), τον οποίον, όπως υποστήριζε ο Στιούαρτ, οι υπηρεσίες χρησιμοποίησαν καταχρηστικά ώστε να δικαιολογήσουν την κατασκοπεία της καμπάνιας του Ντόναλντ Τραμπ. “Αυτός και εγώ βρεθήκαμε αρκετά κοντά. Κυρίως λόγω της δουλειάς που κάναμε στον τομέα πληροφοριών, στην έρευνα για τη Ρωσία. Περάσαμε πολύ χρόνο μαζί. Το κάνουμε ακόμα περιστασιακά, όχι όσο παλιά. Εξακολουθούμε να μιλάμε και να επικοινωνούμε”, είχε δηλώσει ο Στιούαρτ τον Αύγουστο του 2023.
Ένα ακόμα όνομα που εμφανίστηκε στη λίστα υποψηφίων του Τραμπ για τη θέση του Διευθυντή της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών ήταν αυτό του Ρόμπερτ Ο’ Μπράιαν, του συμβούλου εθνικής ασφάλειας κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ. Ο Ο’Μπράιαν, που είναι επίσης από την Γιούτα, είναι συνιδρυτής της Skyline Capitol μαζί με τον Κρις Στιούαρτ. Ένα ακόμα σενάριο που είχε ακουστεί τον Δεκέμβριο του 2024 ήταν ο Στιούαρτ να διοριστεί επικεφαλής της CIA. Σύμφωνα με πληροφορίες, λόγω των προβλημάτων υγείας της συζύγου του κανένα από τα δύο σενάρια για τοποθέτηση του Στιούαρτ σε κυβερνητικές θέσεις δεν ευδοκίμησε.
Λίγες ημέρες μετά την ορκωμοσία του προέδρου Τραμπ, στα τέλη Ιανουαρίου, η σύμβαση της Τουρκίας με τη Skyline Capitol, που κατά κύριο λόγο έχει αναλάβει μέχρι σήμερα δουλειές που αφορούν αμυντικά ζητήματα, ανανεώθηκε μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2025. Το τίμημα αυτή τη φορά ανήλθε σε 600.000 δολάρια, ενώ οι υπηρεσίες που περιγράφονται στο ιδιωτικό συμφωνητικό μεταξύ των δύο πλευρών είναι το ίδιο γενικόλογες όπως και στο προηγούμενο.
