“Iron Dome”: Οι συζητήσεις Ελλάδας - Ισραήλ, η χρηματοδότηση των ΗΠΑ και η… Τουρκία

Του Χάρη Καρανίκα

Το τελευταίο εξάμηνο πληθαίνουν όλο και περισσότερο οι δημόσιες δηλώσεις, τα δημοσιεύματα και οι πληροφορίες ότι η Ελλάδα σκοπεύει να αποκτήσει έναν “θόλο προστασίας”, όπως αυτόν που έχει το Ισραήλ - το γνωστό “Iron Dome”.

Ο ίδιος ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Δένδιας, από τον Απρίλιο δήλωσε ότι προτεραιότητα της Ελλάδας είναι “η εξάλειψη τυχόν υστερήσεων σε σχέση με τις γειτονικές χώρες” και ότι για αυτό θα χρειαστεί η δημιουργία ενός “θόλου” που θα προστατεύει ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. “Η διαδικασία ώστε ο εναέριος χώρος της χώρας μας να καταστεί σε διάστημα λίγων ετών από σήμερα αδιαπέραστος, έχει ήδη δρομολογηθεί”, είχε αναφέρει ο κ. Δένδιας σε συνέντευξή του.

Το πλέον πρόσφατο δημοσίευμα ήταν αυτό του ειδησεογραφικού πρακτορείου Reuters πριν από μερικές ημέρες που έκανε λόγο για συζητήσεις μεταξύ Ελλάδας και Ισραήλ όσον αφορά την ανάπτυξη ενός συστήματος “Iron Dome”, αξίας δύο δισεκατομμυρίων ευρώ. Σε αυτό, Έλληνες αξιωματούχοι υπό το καθεστώς της ανωνυμίας ανέφεραν ότι “το σχέδιο είναι να δημιουργηθεί ένα πολυεπίπεδο αντιαεροπορικό και αντι-drone σύστημα”.

Οι συζητήσεις αυτές δεν γίνονται μόνο λόγω των επιδόσεων που έχει εμφανίσει το “Iron Dome” στις επιθέσεις που δέχθηκε το Ισραήλ τον τελευταίο χρόνο. Ούτε η τεχνολογική εμπειρία του Ισραήλ στον συγκεκριμένο τομέα είναι κάτι που εμφανίστηκε από την μία ημέρα στην άλλη, ή τα τελευταία, έστω χρόνια. Είναι μία συσσωρευμένη γνώση που, στην περίπτωση του Iron Dome”, πηγαίνει πίσω δύο δεκαετίες.

Από τη δεκαετία του 2000 το Ισραήλ δεχόταν αυξανόμενες απειλές από τη Χεζμπολάχ και τη Χαμάς που είχαν συγκεντρώσει χιλιάδες πυραύλους, συμπεριλαμβανομένων και συστημάτων που θα μπορούσαν να διεισδύσουν βαθιά στο Ισραήλ. Στον πόλεμο του Λιβάνου το 2006 αυτοί οι πύραυλοι ήταν μια σημαντική πηγή απωλειών για το Ισραήλ, ιδιαίτερα όσον αφορά τους αμάχους.

Οι Ισραηλινοί ανησυχούσαν ότι χωρίς τρόπο να αντιμετωπίσουν τις πυραυλικές επιθέσεις, οι μελλοντικές συγκρούσεις θα προκαλούσαν ακόμη μεγαλύτερες απώλειες και κάπως έτσι ξεκίνησε ο σχεδιασμός του “Iron Dome”, που σημαίνει “σιδερένιος θόλος”. Αν και οι πατέντες του συστήματος θα παρέμεναν δικές τους, προσπάθησαν από την αρχή να βάλουν στο “παιχνίδι” και τις ΗΠΑ.

Το 2008, δύο χρόνια μετά τον πόλεμο του Λιβάνου, σε απόρρητο τηλεγράφημα πρεσβείας που αποκάλυψαν τα Wikileaks, φαίνεται ότι ο Εχούντ Μπάρακ, τότε υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, ζήτησε σε συνάντησή του με την τότε πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων Νάνσι Πελόσι τη βοήθεια των ΗΠΑ για τη χρηματοδότηση του “πολυεπίπεδου” “Iron Dome”. Όπως της ανέφερε τότε ο Εχούντ Μπάρακ, η ανάπτυξη της τεχνολογίας “Iron Dome” θα ήταν επωφελής για τα αμυντικά συμφέροντα των ΗΠΑ.

Έως το 2011, οπότε και κατέστη ο “σιδερένιος θόλος” του Ισραήλ επιχειρησιακός, οι Αμερικανοί δεν φαίνεται να έδωσαν κάποια κονδύλια για την ανάπτυξη του συγκεκριμένου συστήματος. Όμως, από αυτή τη χρονιά και μετά, ενώ δηλαδή υπάρχει η πρώτη έκδοση του “Iron Dome”, οι κάνουλες άνοιξαν.

Εντός του 2011 οι Αμερικανοί ενέκριναν 205 εκατομμύρια δολάρια για τη χρηματοδότησή του, ενώ το 2012 άλλα 70 εκατομμύρια δολάρια. Τότε άρχισαν να βγαίνουν και τα πρώτα αποτελέσματα επιδόσεων του “Iron Dome”:

Η πρώτη του μεγάλη δοκιμή έγινε τον Νοέμβριο του 2012 κατά τη διάρκεια μιας επταήμερης σύγκρουσης με τη Χαμάς (ονομάστηκε Επιχείρηση Νέφους/Άμυνας) και οι ισραηλινοί αξιωματούχοι ισχυρίζονταν ότι το “Iron Dome” αναχαίτισε το 85% των συνολικά 1500 ρουκετών που εκτοξεύτηκαν από τη Γάζα.

Σε αυτές τις μάχες έχασαν τη ζωή του τέσσερις ισραηλινοί πολίτες. Έκτοτε το “Iron Dome” θα καθιερώνονταν ως ένα πλέον αποτελεσματικό σύστημα αναχαίτισης πυραύλων μικρού βεληνεκούς (έως 70 χιλιομέτρων) για την προστασία του πληθυσμού και υποδομών.

Με τη χρηματοδότηση να συνεχίζει να εισρέει από τις ΗΠΑ το 2013 και το 2014, οπότε και δόθηκαν άλλα 654 εκατομμύρια δολάρια, οι Ισραηλινοί προχώρησαν στην αναβάθμιση υποσυστημάτων του “σιδερένιου θόλου” και στην αύξηση των συστοιχιών αντιπυραυλικών συστημάτων - από πέντε που είχαν το 2012 σε εννέα το 2014. Κατά τη διάρκεια σύγκρουσης εντός του 2014 οι επιδόσεις του “Iron Dome” βελτιώθηκαν περαιτέρω σε σχέση με αυτές του 2012, στο 90%.

Έχοντας ήδη εγκρίνει και δώσει πάνω από 900 εκατομμύρια δολάρια, οι ΗΠΑ... απαίτησαν από το Ισραήλ την κοινή χρήση και τη συμπαραγωγή τεχνολογίας “Iron Dome”. Έτσι, τον Μάρτιο του 2014, οι κυβερνήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ υπέγραψαν συμφωνία συμπαραγωγής για να καταστεί δυνατή η κατασκευή εξαρτημάτων του συστήματος “Iron Dome” στις Ηνωμένες Πολιτείες, παρέχοντας επίσης στην Υπηρεσία Πυραυλικής Άμυνας των ΗΠΑ πρόσβαση στις τεχνολογικές πατέντες.

Ο “σιδερένιος θόλος” είχε κατασκευαστεί από την ισραηλινή εταιρεία Rafael. Έξι μήνες μετά τις υπογραφές για τη συμφωνία συμπαραγωγής, η Rafael υπέγραψε συμβόλαιο με την αμερικανική Raytheon ύψους περίπου 150 εκατομμυρίων δολαρίων για να παρέχει η δεύτερη στην πρώτη εξοπλισμό που χρησιμοποιείται στο “Iron Dome”.

Για να βοηθήσει στην προστασία των αμερικανικών επίγειων δυνάμεων από διάφορους τύπους επιθέσεων, το Κογκρέσο αποφάσισε το 2019 την έγκριση πιστώσεων για την απόκτηση τεσσάρων συστοιχιών “Iron Dome” που έχουν κατασκευαστεί στο Ισραήλ, με δύο να παραλαμβάνονται το 2020 και άλλες δύο το 2023. Κατά τις αρχικές δοκιμές ενσωμάτωσης του συστήματος, το Σώμα των Πεζοναυτών δήλωσε ικανοποιημένο, όμως ο Στρατός Ξηράς ανέφερε σοβαρά προβλήματα σε θέματα διαλειτουργικότητας του “Iron Dome” με άλλα αντιπυραυλικά συστήματα που έχουν.

Τελικά, η παραγγελία για το 2023 ακυρώθηκε, με ισραηλινά μέσα ενημέρωσης να αναφέρουν ότι “βασικό πρόβλημα ήταν η άρνηση του Ισραήλ να παράσχει στον αμερικανικό στρατό τον προγραμματιστικό κώδικα του “Iron Dome, εμποδίζοντας την ικανότητα των Αμερικανών να ενσωματώσουν το σύστημα στην αεράμυνα τους”. Τον Νοέμβριο του 2023, έναν μήνα μετά την έναρξη των μαχών ο αμερικανικός στρατός έστειλε τις δύο συστοιχίες “Iron Dome” στο Ισραήλ προς ενίσχυσή του. Μέχρι σήμερα, τα ποσά που έχουν δοθεί και εγκριθεί από τις ΗΠΑ για τον “σιδερένιο θόλο” ξεπερνούν τα 2,6 δισεκατομμύρια δολάρια.

Εννοείται πως η ακύρωση της παραγγελίας των δύο συστοιχιών δεν ενόχλησε καμία από τις δύο πλευρές που συνεργάζονται τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες στην ανάπτυξη αντιπυραυλικών συστημάτων. Η αρχή είχε γίνει το 1988 με την από κοινού παραγωγή του Arrow για την αναχαίτιση βαλλιστικών πυραύλων μικρού βεληνεκούς. Οι ΗΠΑ σε αυτό το πρότζεκτ είχαν συνεισφέρει περίπου 50% των κονδυλίων για την ανάπτυξή του.

Το σύστημα τέθηκε σε λειτουργία το 2000 στο Ισραήλ και έχει δοκιμαστεί με επιτυχία. Μετά ήρθαν τα προγράμματα Arrow II και III για πυραύλους μεγαλύτερου βεληνεκούς, τα οποία λειτουργούν από το 2017. Η χρηματοδότηση των ΗΠΑ για όλα τα παραπάνω προγράμματα Arrow υπολογίζεται ότι ξεπερνά τα 3,7 δισεκατομμύρια δολάρια. Και έπειτα υπάρχει και η “σφεντόνα του Δαυίδ” ένα ακόμα αντιπυραυλικό σύστημα, το οποίο έχει αναπτυχθεί από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, κατόπιν συμφωνίας που υπογράφηκε το 2008. Η “σφεντόνα” στοχεύει πυραύλους με βεληνεκές και τροχιές που δεν καλύπτονται αποτελεσματικά από τα συστήματα “Iron Dome” και Arrow.

“H εξάλειψη τυχόν υστερήσεων σε σχέση με τις γειτονικές χώρες” και ότι για αυτό θα χρειαστεί η δημιουργία ενός “θόλου” για την προστασία της Ελλάδας, όπως είχε αναφέρει ο υπουργός Άμυνας Νίκος Δένδιας τον Απρίλιο, φαίνεται πως έρχεται σε μία περίοδο που οι γείτονες κλιμακώνουν τις προσπάθειές τους για την ανάπτυξη πυραυλικών συστημάτων. Η πρώτη δοκιμαστική εκτόξευση του τουρκικού πυραύλου Tayfun που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2022, ο οποίος διένυσε 560 χιλιόμετρα για να καταπέσει στη Μαύρη Θάλασσα, έδειξε ότι οι γείτονες έχουν “πιάσει” το διπλάσιο βεληνεκές απ’ ό,τι ήταν γνωστό μέχρι τότε, ενώ τον Μάιο του 2023 προχώρησαν και σε δεύτερη δοκιμή.

Πριν από μερικές εβδομάδες, στα τέλη Σεπτεμβρίου, υπήρξαν πληροφορίες για την ανάπτυξη μίας νέας, υπερηχητικής παραλλαγής του Tayfun. Και στις αρχές Οκτωβρίου δημοσίευμα τουρκικού μέσου ενημέρωσης φιλοξενούσε δηλώσεις Τούρκου αμυντικού αναλυτή για την πρόοδο του προγράμματος των πυραύλων Cenk, οι οποίοι σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του, θα έχουν εμβέλεια έως και 3.000 χιλιόμετρα.

Κι όσο για τα drones; Περιττό να αναφέρουμε ότι η Baykar, η μεγαλύτερη βιομηχανία μη επανδρωμένων αεροσκαφών στην Τουρκία, που ανήκει στον Σελτζούκ Μπαϊρακτάρ, τον γαμπρό του Ερντογάν, είχε δυνατότητα παραγωγής 200 UAVs του πλέον εξελιγμένου μοντέλου της το 2022, ενώ ο στόχος της για το 2023 ήταν τουλάχιστον η παραγωγή 500 τέτοιων αεροσκαφών.