Μιχάλης Γκανάς: Έφυγε από τη ζωή ο ποιητής και στιχουργός
Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 80 ετών, ο Μιχάλης Γκανάς, ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας και σπουδαίος στιχουργός.
Γεννήθηκε στον Τσαμαντά Θεσπρωτίας το 1944, από το 1962 έζησε και εργάστηκε στην Αθήνα. Σπούδασε νομικά χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του.
Βιβλιοπώλης για μια δεκαπενταετία, συνεργάστηκε αργότερα με την κρατική τηλεόραση ως επιμελητής λογοτεχνικών εκπομπών και σεναριογράφος. Από το 1989 έως το 2005 εργάστηκε ως κειμενογράφος σε διαφημιστική εταιρία.
Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες, ενώ στίχοι του έχουν μελοποιηθεί από γνωστούς Έλληνες συνθέτες. Μετέφρασε τις Νεφέλες του Αριστοφάνη για το Θέατρο Τέχνης – Κάρολος Κουν και τους Επτά επί Θήβας του Αισχύλου για το ΔΗΠΕΘΕ Πατρών.
Πολλά ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί από σημαντικούς Έλληνες και ξένους μουσικοσυνθέτες όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, ο Νίκος Ξυδάκης, o Ara Dinkjian, κ.ά.
Το 1994 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για το βιβλίο του Παραλογή, το 2009 με το βραβείο Καβάφη, το 2011 με το βραβείο Ακαδημίας Αθηνών (Ίδρυμα Πέτρου Χάρη) για το σύνολο του έργου του, τo 2021 με το Μεγάλο Βραβείο Jean Moreas για το έργο και την προσφορά στα Ελληνικά Γράμματα. Επίσης το 2021 ήταν ανάμεσα στους finalists του The Anglo-Hellenic League Runciman Award για το δίγλωσσο βιβλίο του A Greek Ballad: Selected Poems, (Yale University Press 2020), καθώς και στους finalists του διεθνούς κύρους βραβείου Neustadt International Prize for Literature 2021 για το ίδιο βιβλίο.
Αναφορικά με τον θάνατο του σπουδαίου ποιητή, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου δήλωσε τα ακόλουθα:
«Λυρικός, δραστικός και λιτός, ο Μιχάλης Γκανάς λάμπρυνε την ελληνική ποίηση με την ένταση των απλών, δονούμενων από βαθύ αίσθημα στίχων του, με τη μετουσίωση των ρυθμών και των τρόπων της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Ηπείρου, σε σύγχρονο ιδίωμα, με την ξεχωριστή ικανότητά του να μοχλεύει τη συγκίνηση χωρίς ίχνος μελοδραματισμού. Με λόγο ακαλλώπιστο και στιβαρό μίλησε για τον έρωτα και τον θάνατο, για την υποβλητικότητα της ελληνικής φύσης και τον αυστηρό κόσμο της παλιάς ορεινής Ελλάδας, για τον ξεριζωμό και την εσωτερική ερήμωση στη σκληρή καθημερινότητα της μεγαλούπολης, για τα οδυνηρά βιώματα της ιστορίας, για τις μεγάλες απώλειες και τα μικρά κέρδη μιας ζωής χαρακωμένης από τη μνήμη. Από τον Ύπνο του καπνιστή και τα Γυάλινα Γιάννενα ως το συγκλονιστικό αφήγημα Μητριά πατρίδα, και από τις «μικρές και πολύ μικρές ιστορίες» Γυναικών – ποιητική μετοίκηση σε «μια χώρα μυστική, όπου γυναίκες υφαίνουν τα σύνορά της με τα λεπτά νήματα της αγάπης» - ως την συνομιλία του με την Αποκάλυψη του Ιωάννη στη συλλογή του Άψινθος, ο Μιχάλης Γκανάς, βουτώντας στα «πικρά νερά» των καιρών μας, αναζήτησε – και βρήκε – την ιαματική δύναμη της αγάπης, σημαδεύοντας ανεξίτηλα τη συλλογική μας ευαισθησία. Τον αποχαιρετώ με βαθιά θλίψη. Στους οικείους του, τους φίλους του, τους πολλούς αναγνώστες του, απευθύνω τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια».
Πληροφορούμενη την απώλεια του Μιχάλη Γκανά, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Με μεγάλη θλίψη πληροφορήθηκα την απώλεια του Μιχάλη Γκανά, ενός από τους εξέχοντες εκπροσώπους της σύγχρονης ποίησής μας.
Με την τέχνη του, που εκκινεί από τον «Ακάθιστο δείπνο», διέρχεται από το σκληρά βιωματικό αφήγημα «Μητριά Πατρίδα» και καταλήγει στην «Άψινθο», ο Μιχάλης Γκανάς ύμνησε τον γενέθλιο τόπο του και μετουσίωσε ποιητικά τον πόθο του μεγάλου νόστου: Την ανέφικτη επιστροφή στην αυθεντικότητα των εικόνων του παιδικού χωροχρόνου, των αγνών ανθρώπων και της αθωότητας. Το έργο του διατρέχει η παιδική μνήμη, για έναν κόσμο ονειρικό, που όμως υπήρξε, σε αντιδιαστολή με την εμπειρία της μεγάλης πόλης και της σύγχρονης ζωής. Η διαρκώς παρούσα αγάπη- «αν είναι να μιλήσει κάποιος, ας πει για την αγάπη»- μια αγάπη τρυφερή, ανόθευτη, σπαραχτική, που θέτει σε κίνηση τη μνήμη για τους τόπους και τους ανθρώπους που παρήλθαν, αλλά και αναζωογονητική και λυτρωτική.
Ο Μιχάλης Γκανάς αντλούσε ακατάπαυστα από τον ρυθμό, το μέτρο και τους τρόπους της ισχυρότατης παράδοσης του δημοτικού τραγουδιού, κάτι που ίσως εξηγεί και την τεράστια απήχηση των στίχων του, μελοποιημένων και μη. Αλλά πάνω από όλα, ο Μιχάλης Γκανάς υπήρξε ένας δημιουργός πηγαίος, με οξύ ποιητικό ένστικτο, το οποίο μετουσίωσε σε στίχους απλούς, αλλά βαθείς και ευθύβολους. Επιστρέφοντας διαρκώς στη μνήμη, τις «πράσινες λιμνούλες της μνήμης», και την αγάπη, ο Μιχάλης Γκανάς μας χάρισε ένα έργο σπάνιας εκφραστικότητας και αφηγηματικότητας, αλλά και μεγάλης ποιητικής έντασης, που προκαλούσε σε κάθε του εκδήλωση αυθεντική συγκίνηση.
Στην οικογένειά του και τους πολλούς φίλους του απευθύνω ειλικρινέστατα συλλυπητήρια».
Το ΚΚΕ αναφέρει σε ανακοίνωσή του: «Αποχαιρετούμε με θλίψη και σεβασμό τον σπουδαίο ποιητή Μιχάλη Γκανά, που άνοιξε με την πέννα του δρόμους για να περπατήσουν όσοι “δεν έμειναν αλώβητοι από τις μυλόπετρες της Ιστορίας”. Η πολιτική προσφυγιά που γνώρισε από πολύ μικρός, καθώς η οικογένειά του κυνηγήθηκε από τον αστικό στρατό, και η οδύσσεια μέχρι να φθάσουν στην Ουγγαρία έμεινε στη μνήμη του για πάντα και καθόρισε τη γραφή του. Η Ελλάδα χαράχτηκε σε κάθε στίχο που έφτιαχνε, σαν περίτεχνο ηπειρώτικο κόσμημα, όπως εκείνα των παλιών μαστόρων της γενέθλιας γης. Ό,τι τον βασάνιζε ήταν η οριστική απώλεια ανθρώπων, τόπων και τρόπων και το ανέφικτο της επιστροφής στην παιδική ηλικία, ίσως την πραγματική πατρίδα όλων μας, όπως εξομολογήθηκε ο ίδιος. Στους δωρικούς του στίχους συνέχισε να τραγουδά καθώς πίστευε ότι «δουλειά της ποίησης είναι να στέκει πάνω στις πληγές και να τις ξύνει. Έχει μια παρηγορητική δύναμη. Μια ελευθεριότητα. Μια ασύγκριτη καταφυγή σε ένα άλλο προσωπικό σύμπαν. Γι αυτό: "Να μη κοιτάς, λοιπόν, μα να παρατηρείς. Γιατί η παρατήρηση έχει διάρκεια. Και η διάρκεια είναι πάθος"». Το ΚΚΕ εκφράζει τα θερμά του συλλυπητήρια στην οικογένεια και τους οικείους του».
Μητέρα Κυριακής Γρίβα: Το κοριτσάκι μου πήγε να ζητήσει βοήθεια και το έδιωξαν (βίντεο)
Πέτρος Παππάς: Δεν παραδίδω την έδρα στην ψευτοηγεσία του σταλινικού ΣΥΡΙΖΑ
