Υπερλιπιδαιμία στην παιδική ηλικία

Τα λιπίδια είναι απαραίτητα για τον ανθρώπινο οργανισμό, καθώς αποτελούν σημαντική πηγή ενέργειας και παράλληλα βοηθούν στη σύνθεση ουσιών, όπως ορμονών και βιταμινών.

Διαταραχές των επιπέδων των λιπιδίων ονομάζονται δυσλιπιδαιμίες, με κυριότερη εξ’ αυτών την υπερχοληστερολαιμία, δηλαδή την υψηλή χοληστερόλη (πιο γνωστή ως χοληστερίνη). Οι δυσλιπιδαιμίες αποτελούν σημαντικό παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακά επεισόδια, τα οποία είναι γνωστό ότι αποτελούν μία από τις συχνότερες αιτίες θανάτου στις ανεπτυγμένες χώρες.

Η υπερχοληστερολαιμία δεν αφορά αποκλειστικά την ενήλικο ζωή. Αν και τα παιδιά κατά κανόνα δεν κινδυνεύουν από καρδιαγγειακά επεισόδια, η διάγνωση της υπερχοληστερολαιμίας είναι πολύ σημαντικό να γίνεται νωρίς, καθώς στη νεαρή ζωή οι βλάβες των αγγείων είναι αναστρέψιμες. Η έγκαιρη αντιμετώπιση και θεραπεία της νόσου από την παιδική ηλικία είναι το κλειδί για την προστασία της υγείας των αγγείων και την αποφυγή επικίνδυνων για την ζωή καρδιαγγειακών επεισοδίων στο μέλλον.

Ένα από τα πιο συχνά ερωτήματα είναι πώς είναι δυνατόν ένα μικρό παιδί, ιδιαίτερα μάλιστα εάν είναι λεπτόσωμο, να έχει υψηλές τιμές χοληστερόλης. Η υπερχοληστερολαιμία στα παιδιά στην πλειονότητα των περιπτώσεων οφείλεται σε γενετικά αίτια, δηλαδή έχει κληρονομηθεί από έναν ή και τους δύο γονείς. Μάλιστα, η οικογενής υπερχοληστερολαιμία είναι η συχνότερη γενετική νόσος, με επίπτωση που υπολογίζεται περίπου σε 1 ανά 250 άτομα.

Κάθε 1 λεπτό στον πλανήτη μας γεννιέται ένας άνθρωπος με κληρονομική υπερχοληστερολαιμία!

Πολύ πιο σπάνια μπορεί να οφείλεται σε άλλα νοσήματα, όπως είναι ο υποθυρεοειδισμός και ο σακχαρώδης διαβήτης, σε φάρμακα  ή να έχει διατροφικά αίτια.

Ποια όμως είναι η κατάλληλη ηλικία για να υποβληθεί ένα παιδί σε έλεγχο λιπιδίων;

Τα επίπεδα χοληστερόλης σταθεροποιούνται μετά την ηλικία των 4 ετών. Πριν από αυτή την ηλικία και οπωσδήποτε όχι πριν από τα δύο έτη ζωής, οφείλουμε να ελέγξουμε μόνο τα παιδιά που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο, δηλαδή αυτά που έχουν ιστορικό κληρονομικής υπερχοληστερολαιμίας στην οικογένεια ή νόσημα που να προδιαθέτει σε υψηλές τιμές χοληστερόλης. Τα υπόλοιπα παιδιά συστήνεται να ελεγχθούν για πρώτη φορά σε ηλικία 9-11 ετών και εάν τα επίπεδα είναι φυσιολογικά, να γίνει ένας δεύτερος προληπτικός έλεγχος σε ηλικία 17-21 ετών.

Για την αντιμετώπιση της υπερχοληστερολαιμίας, ακρογωνιαίο λίθο αποτελεί η σωστή διατροφή και η άθληση. Καταρχάς στην παιδική ηλικία δεν εφαρμόζουμε ποτέ στερητικές δίαιτες. Τα παιδιά με υψηλή χοληστερόλη πρέπει, όπως άλλωστε ισχύει για όλα τα παιδιά, να αποκτήσουν σωστές διατροφικές συνήθειες από νωρίς, οι οποίες και θα αποτελέσουν τα θεμέλια για μία υγιή ενήλικο ζωή.

Οφείλουμε λοιπόν να μάθουμε τα παιδιά μας να τηρούν τα προγραμματισμένα τους γεύματα και να μην «τσιμπολογούν» ενδιάμεσα από αυτά, να περιλαμβάνουν στο διαιτολόγιό τους όλες τις ομάδες των τροφίμων και να αποφεύγουν την κατανάλωση τηγανισμένων ή τσιγαρισμένων φαγητών, καθώς και τροφών που περιέχουν μεγάλη ποσότητα επεξεργασμένης ζάχαρης, όπως τα γλυκά.

Ενθαρρύνουμε την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών καθημερινώς, ενώ στο εβδομαδιαίο διαιτολόγιο πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνονται το κόκκινο κρέας, ιδανικά άπαχο, το ψάρι και τα όσπρια. Επιτρέπεται η κατανάλωση 2-3 κρόκων αυγών εβδομαδιαίως, ενώ από την ηλικία άνω των 2 ετών προτιμάμε τα μερικώς αποβουτυρωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα. Παιδιά παχύσαρκα ή με πολύ υψηλές τιμές χοληστερόλης θα πρέπει να παρακολουθούνται από διατροφολόγο. Παράλληλα, ενθαρρύνουμε την σωματική δραστηριότητα μέσω της άθλησης και του παιχνιδιού, περιορίζοντας ταυτοχρόνως τον χρόνο ενασχόλησης με οθόνη, ο οποίος δεν θα πρέπει να ξεπερνάει σε καμία περίπτωση την μία ώρα ημερησίως.

Τα παιδιά που συνεχίζουν να έχουν υψηλές τιμές χοληστερόλης παρά την εφαρμογή των διαιτητικών παρεμβάσεων για τουλάχιστον 6 με 12 μήνες, έχουν ένδειξη για φαρμακευτική αγωγή. Η αγωγή αυτή δίνεται στα Ειδικά Λιπιδαιμικά Ιατρεία κατά κανόνα σε παιδιά ηλικίας άνω των 8-10 ετών. Σήμερα διαθέτουμε αποτελεσματικά και ασφαλή φάρμακα, που έχουν μελετηθεί σε παιδιά για περισσότερο από 20 έτη.

Συμπερασματικά, η οικογενής υπερχοληστερολαιμία αποτελεί μία συχνή νόσο που στην παιδική ηλικία διαδράμει σιωπηλά. Χρειάζεται ευαισθητοποίηση και σωστή ενημέρωση, καθώς η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπισή της είναι ζωτικής σημασίας για την μελλοντική υγεία των παιδιών.

*Άρθρο της Μαρίας Παπαδάκη, Παιδιάτρου, Αναπληρώτριας Διευθύντριας Παιδιατρικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ.