Φυσιοθεραπευτική αντιμετώπιση Λεμφοιδήματος

Εκτός από το αίμα που κυκλοφορεί στις αρτηρίες και τις φλέβες, στο σώμα υπάρχει επίσης  ένα δεύτερο κυκλοφορούν υγρό, η λέμφος η οποία είναι ένα άχρωμο, διαφανές υγρό που παράγεται ανάμεσα στους  ιστούς σε όλο το σώμα και κυκλοφορεί μέσα σε ειδικά αγγεία που ονομάζονται λεμφαγγεία.

Το  λεμφοίδημα είναι μια διόγκωση ενός μέρους του σώματος εξαιτίας ανώμαλης συσσώρευσης της λέμφου και μπορεί να είναι πρωτογενές (συχνότερα στις γυναίκες στα κάτω άκρα) ή δευτερογενές (από τραυματισμό ή και διακοπή της κυκλοφορίας της λέμφου π.χ. επεμβάσεις μαστού).

Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στη δημιουργία λεμφοιδήματος;

Παράγοντες που συμβάλλουν στη δημιουργία του λεμφοιδήματος είναι οι μολύνσεις, η παχυσαρκία, ο στατικός  τρόπος ζωής, στενά ρούχα ή κοσμήματα, εκτεταμένες προστεθικές επεμβάσεις στήθους, συνδυασμοί χειρουργικών επεμβάσεων και ακτινοβολίας, μετεγχειρητικές φλεγμονές και μεταστάσεις.

Αν και είναι  μία χρόνια και προοδευτική κατάσταση, μπορεί να μειωθεί στο ελάχιστο με σωστή διαχείριση και εφαρμογή ορισμένων βασικών κανόνων. Συχνά προκαλεί αισθητική παραμόρφωση, ψυχολογική φόρτιση, επαναλαμβανόμενα επεισόδια μολύνσεων  και σπάνια περιπτώσεις κακοήθους εκφυλισμού. Οι σοβαρές περιπτώσεις συνδέονται με παχυδερμία ,σκλήρυνση του άκρου, διαρροή λέμφου και υπερδιόγκωση (ελεφαντίαση).

Πώς αντιμετωπίζεται το λεμφοίδημα;

Η αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος ορίζεται ως ολοκληρωμένη αποσυμφορητική θεραπεία (CDT: Complete Decongestive Therapy) και περιλαμβάνει:

1. Μάλαξη λεμφικής παροχέτευσης (MLD: manual  lymph drainage) η οποία έχει συγκεκριμένες αντενδείξεις όπως μη ελεγχόμενη συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια.
2. Eλαστική περίδεση.
3. Προστασία δέρματος.
4. Κινησιοθεραπεία - Ασκησιολόγιο.
5. Ανάρτηση σκέλους. 

Διακρίνουμε δυο φάσεις στην αποκατάσταση του λεμφοιδήματος:

1^η φάση ή φάση αποσυμφόρησης

Εξαρτάται από την έκταση του οιδήματος και διαρκεί από 3 έως 6 εβδομάδες με καθημερινή θεραπεία. Εφαρμόζεται περίδεση αμέσως μετά την λεμφική παροχέτευση και διατηρείται έως την επόμενη συνεδρία. Αν επιτευχθεί 70%-80% αποσυμφόρηση του μέλους τοποθετείται συμπιεστικό υλικό το οποίο είναι εξατομικευμένο για τον συγκεκριμένο ασθενή (έχουν γίνει μετρήσεις του άκρου) και προχωρούμε στη 2^η φάση.

2η φάση ή φάση διατήρησης και βελτίωσης

Αυτή η φάση συνεχίζεται ισοβίως επειδή το λεμφοίδημα είναι χρόνιο. Εφαρμόζεται θεραπεία 3 με 4 φορές την εβδομάδα και το συμπιεστικό υλικό συστήνεται να εφαρμόζεται έως το βράδυ. Επιπλέον, εκπαιδεύεται ο ασθενής στην αυτοδιαχείριση του λεμφοιδήματος. Αν  το οίδημα χειροτερεύσει, η 1^η φάση επαναλαμβάνεται.

Οι 2 στις 3 περιπτώσεις αποτυχίας της θεραπείας οφείλονται στο ότι η λεμφική παροχέτευση εφαρμόζεται χωρίς να ακολουθηθεί από συμπιεστική περίδεση ή κάποιο συμπιεστικό υλικό.

Συμβουλές  για  την  σωστή  διαχείριση  του λεμφοιδήματος

• Σωστή  ενυδάτωση του δέρματος, συχνά και τακτικά, χρησιμοποιώντας ενυδατική λοσιόν ή βαζελίνη με σκοπό να καταστεί το δέρμα εύπλαστο και να αποφευχθούν οι εσχάρες.
• Διατήρηση του άκρου καθαρού χρησιμοποιώντας, κατά προτίμηση κρεμοσάπουνο.
• Χρήση γαντιών κατά την πλύση πιάτων ή ρούχων,  χρήση προστατευτικών γαντιών στον κήπο ή  στις εξωτερικές μικροδουλειές.
• Διατήρηση ξεκούρασης, ιδιαίτερα αν υπάρχει ένδειξη κόπωσης του άκρου.
• Χρήση αντιβιοτικής αλοιφής, σε περίπτωση δήγματος εντόμων ή εσχάρες δέρματος
• Προστασία άκρου από ηλιακό έγκαυμα.
• Χρήση δακτυλήθρας στο ράψιμο.
• Ανύψωση άκρου με στήριξη για αποφυγή κόπωσης των μυών.
• Έλεγχος  σακχάρου αίματος σε περίπτωση διαβήτη.
• Εφαρμογή συμπιεστικής περίδεσης ή συμπιεστικού υλικού του προσβεβλημένου άκρου.
• Διατήρηση σωστού σωματικού βάρους.

Αποφυγή

• Οινοπνευματωδών ποτών και καπνίσματος.
• Ακραίων θερμοκρασιών.
• Καυτών λουτρών, καυτών ντους.
• Σάουνας.
• Εγκαυμάτων (μαγείρεμα, κάπνισμα, ηλιακό έγκαυμα).
• Μολύνσεων.
• Δηγμάτων εντόμων.
• Μανικιούρ-πεντικιούρ.
• Εμβολιασμών, βελονισμών στο οιδηματώδες άκρο.
• Γρατζουνιών κατοικιδίων.
• Αγγειογραφιών.
• Λεμφογραφιών.
• Ανύψωσης βαρέων αντικειμένων.
• Τραυμάτων.
• Μανσέτας μέτρησης αρτηριακής πίεσης.
• Σφιχτού ιματισμού, ειδικά τιραντών στηθόδεσμων.
• Βαριές προσθέσεις στηθών.
• Δακτυλιδιών, ρολογιών, βραχιολιών.

Αποτελεσματική αντιμετώπιση για να ελεγχθεί το λεμφοίδημα υπάρχει. Η πρώτη επιλογή είναι να φορεθεί το κατάλληλο συμπιεστικό υλικό («ελαστικό μανίκι») κατά τη διάρκεια της ημέρας και των δραστηριοτήτων.

Το λεμφοίδημα δεν εμφανίζεται απαραίτητα αμέσως. Μπορεί να αναπτυχθεί μήνες ή και χρόνια μετά την επέμβαση στους λεμφαδένες. Το λεμφοίδημα είναι θεραπεύσιμο. Όσο πιο σύντομα ανιχνευθεί τόσο πιο εύκολα θα ελεγχθεί.

*Άρθρο των Ευάγγελου Μαναού, Φυσιάτρου - Διευθυντή Τμήματος Φυσικής & Ιατρικής Αποκατάστασης ΥΓΕΙΑ και

Ειρήνης Αναούνη, Φυσικοθεραπεύτριας - Ειδικής στη Λεμφική Παροχέτευση, Τμήμα Φυσικής και Ιατρικής Αποκατάστασης ΥΓΕΙΑ