Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος: Καπνιστές το 15% των μαθητών Λυκείου
Η 31η Μαΐου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος (World No Tobacco Day), με απόφαση που έλαβε το 1988 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), για να υπενθυμίσει στο παγκόσμιο κοινό τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος.
Το φετινό μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας κατά του Καπνίσματος 2022 «Καπνός: Μία απειλή για το περιβάλλον μας» για πρώτη φορά αφυπνίζει την περιβαλλοντική συνείδηση όλων μας, μια και οι επιπτώσεις στη φύση από τα προϊόντα καπνού καταγράφονται ιδιαίτερα δυσμενείς. Πιο συγκεκριμένα, περισσότερα από 600.000.000 δέντρα έχουν κοπεί, 22.000.000.000 λίτρα νερού έχουν χρησιμοποιηθεί στην παραγωγή και την κατασκευή των τσιγάρων, ενώ παράλληλα περισσότεροι από 84.000.000 τόνους εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα έχουν ελευθερωθεί στην ατμόσφαιρα αυξάνοντας σημαντικά τις τιμές της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας. Επιπρόσθετα, η μη ορθή παγκόσμια διαχείριση των αποβλήτων 4.5 τρισεκατομμύριων αποτσίγαρων ετησίως, παράγει 1.69 δισεκατομμυρίων λίβρες (pounds) τοξικών αποβλήτων, απελευθερώνοντας χιλιάδες χημικές ουσίες στον αέρα, στο νερό και στο έδαφος.
Η κατανάλωση καπνού αποτελεί σημαντικό παράγοντα θνησιμότητας
Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του ΟΟΣΑ «Η κατάσταση της Υγείας στην ΕΕ- Προφίλ Υγείας 2019», στη χώρα μας όπως και σε όλη την Ευρώπη, η κατανάλωση καπνού αποτελεί σημαντικό παράγοντα θνησιμότητας, καθώς περίπου το 1/5 του συνόλου των θανάτων το 2017 οφείλονταν στο κάπνισμα (συμπεριλαμβανομένου τόσο του ενεργητικού όσο και του παθητικού καπνίσματος).
Τα αποτελέσματα της Εθνικής Έρευνας Υγείας 2019 της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν ότι 1 στα 4 άτομα ηλικίας 15 ετών και άνω κάνουν χρήση καπνού και συναφών προϊόντων καθημερινά (μη συμπεριλαμβανομένου του ηλεκτρονικού τσιγάρου), ενώ σε σύγκριση με την αντίστοιχη έρευνα του 2014, καταγράφεται μείωση 8,8%. Επιπλέον ποσοστό 3,7% κάνει χρήση καπνού και συναφών προϊόντων περιστασιακά. Από όσους κάνουν χρήση καπνού και συναφών προϊόντων, καθημερινά ή περιστασιακά, οι 6 στους 10 είναι άνδρες και οι 4 γυναίκες.
Η κατανάλωση καπνού εξακολουθεί να είναι η κύρια αιτία διαφόρων μορφών καρκίνου που μπορούν να προληφθούν, με το 27% όλων των καρκίνων να αποδίδονται στη χρήση καπνού. Με την εξάλειψη της χρήσης καπνού, θα μπορούσαν να αποφευχθούν οι 9 στις 10 περιπτώσεις καρκίνου του πνεύμονα.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του ΟΟΣΑ, ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί τη συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο, με ποσοστά που παραμένουν αρκετά σταθερά με την πάροδο του χρόνου. Ο καρκίνος του πνεύμονα οφείλεται ως επί το πλείστον στο κάπνισμα, είτε πρόκειται για κλασσικό τσιγάρο είτε για καπνό ενώ τα νεότερα καπνικά προϊόντα (π.χ ηλεκτρονικό τσιγάρο) φαίνεται να αυξάνουν και αυτά τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου πνεύμονα. Επιπλέον, ακόμα και η έκθεση στο παθητικό κάπνισμα μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα. Η χρήση καπνού συνδέεται επίσης και με άλλες ασθένειες, όπως στεφανιαία νόσο, καρκίνο του λάρυγγα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και αγγειακές παθήσεις του εγκεφάλου, καθώς και με αυξημένο κίνδυνο αναπηρίας, με αποτέλεσμα τη μείωση της ποιότητας ζωής και το υψηλό κοινωνικό κόστος, συμπεριλαμβανομένου του κόστους της ιατρικής περίθαλψης και της μείωσης της οικονομικής παραγωγικότητας.
Οι επιβλαβείς συνέπειες του καπνίσματος γίνονται ακόμα πιο φανερές στην εποχή της πανδημίας COVID-19 καθώς, σύμφωνα με πρόσφατη επιστημονική σύνοψη του ΠΟΥ, το κάπνισμα σχετίζεται με αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα σε νοσηλευόμενους με COVID-19 ασθενείς.
Το Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την Καταπολέμηση του Καρκίνου που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 3/2/2021, προτείνει δράσεις που θα συμβάλουν στη δημιουργία μιας «γενιάς χωρίς καπνό», όπου λιγότερο από το 5% του πληθυσμού θα χρησιμοποιεί καπνό έως το 2040, σε σύγκριση με το 25% περίπου σήμερα. Ενδιάμεσος στόχος είναι η επίτευξη του στόχου του ΠΟΥ για σχετική μείωση κατά 30% στη χρήση καπνού έως το 2025 σε σύγκριση με το 2010.
Πρωτοβουλίες και δράσεις του υπουργείου Υγείας
Το υπουργείο Υγείας έφερε στη δημοσιότητα την «Εθνική Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης κατά του Καπνίσματος 2019-2023, η Υγεία μας ενώνει», που στοχεύει στην ανάσχεση και εξάλειψη του φαινόμενου του καπνίσματος στην Ελλάδα και θέτει συγκεκριμένους στόχους και μετρήσιμους δείκτες αποτελεσματικότητας, με βάση την διεθνή εμπειρία από χώρες που έχουν τα σημαντικότερα αποτελέσματα στη μείωση του καπνίσματος, όπως η Αυστρία, η Δανία και η Νορβηγία βάσει στοιχείων του ΟΟΣΑ.
«Το κάπνισμα δεν αφορά μόνο στην υγιεινή και την ασφάλεια ενηλίκων και ανηλίκων προσώπων. Περιλαμβάνει ένα μεγάλο εύρος παραμέτρων οικονομικού, κοινωνικού, πολιτιστικού και ψυχολογικού χαρακτήρα. Για τον λόγο αυτόν -όπως εξάλλου και κάθε άλλο θέμα εθισμού- απαιτεί τη λήψη μέτρων είτε σε οριζόντιο είτε σε κάθετο "εξειδικευμένο" επίπεδο, με ένα σαφές και ολιστικό σχέδιο δράσης, που θα διασφαλίζει ευρύτατες κοινωνικές συμμαχίες και θα διακρίνεται για την ευαισθησία του», αναφέρεται σε εγκύκλιο του υπουργείου Υγείας.
Το Σχέδιο Δράσης κατά του Καπνίσματος περιλαμβάνει δράσεις εντασσόμενες σε τέσσερις άξονες προτεραιότητας: Προαγωγή Υγείας & Πρόληψη, Προστασία των μη καπνιστών, Υποστήριξη διακοπής καπνίσματος, Ρυθμιστικό πλαίσιο για τα νέα προϊόντα καπνού. Στο πλαίσιο της Αγωγής Υγείας σε Εθνικό Επίπεδο, το υπουργείο Υγείας, σε συνεργασία με τους αρμόδιους εποπτευόμενους φορείς και υπηρεσίες, υλοποιεί από το 2018 δράσεις και παρεμβάσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του μαθητικού πληθυσμού.
Ο αριθμός των καπνιστών έχει φθάσει σε ιστορικά υψηλό 1,1 δις
Το κάπνισμα σκότωσε σχεδόν οκτώ εκατομμύρια ανθρώπους το 2019 και ο αριθμός των καπνιστών αυξήθηκε καθώς την βλαβερή συνήθεια υιοθέτησαν νέοι άνθρωποι ανά τον κόσμο, σύμφωνα με μια νέα έρευνα που δημοσίευσε χθες η επιστημονική επιθεώρηση Lancet.
Η έρευνα αναφέρει ότι οι προσπάθειες καταπολέμησης του καπνίσματος ξεπεράστηκαν από την αύξηση του πληθυσμού με 150 εκατομμύρια περισσότερους ανθρώπους να καπνίζουν τα εννέα χρόνια από το 1990 φθάνοντας σε ένα ιστορικά υψηλό 1,1 δισεκατομμυρίου καπνιστών.
Οι συγγραφείς της έρευνας υποστηρίζουν ότι οι κυβερνήσεις θα πρέπει να επικεντρωθούν στη μείωση του καπνίσματος μεταξύ των νέων ανθρώπων καθώς το 89% των νέων καπνιστών εθίζονται από την ηλικία των 25, αλλά σε μεγαλύτερες ηλικίες δύσκολα ξεκινάει κάποιος το κάπνισμα.
Παρότι το κάπνισμα έχει μειωθεί σε παγκόσμιο επίπεδο κατά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, αυξήθηκε για τους άνδρες σε 20 χώρες και για τις γυναίκες σε 12.
Μόλις 10 χώρες συνθέτουν τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού καπνιστών: η Κίνα, η Ινδία, η Ινδονησία, οι ΗΠΑ, η Ρωσία, το Μπανγκλαντές, η Ιαπωνία, η Τουρκία, το Βιετνάμ και οι Φιλιππίνες.
Ένας στους τρεις καπνιστές (341 εκατομμύρια) ζει στην Κίνα.
Το 2019 το κάπνισμα συνδέθηκε με 1,7 εκατομμύριο θανάτους από ισχαιμικό καρδιακό επεισόδιο, 1,6 εκατομμύριο θανάτους από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), 1,3 εκατομμύριο από καρκίνο του πνεύμονα και σχεδόν ένα εκατομμύριο από εγκεφαλικό.
Προηγούμενες έρευνες είχαν δείξει ότι τουλάχιστον οι μισοί από τους μακροχρόνιους καπνιστές θα πεθάνουν από αιτίες που συνδέονται άμεσα με το κάπνισμα και ότι οι καπνιστές έχουν ένα προσδόκιμο ζωής κατά μέσο όρο δέκα χρόνια μικρότερο σε σχέση με εκείνους που δεν έχουν καπνίσει ποτέ.
Η έρευνα εξέτασε τις τάσεις σε 204 χώρες και εκπονήθηκε από μια κοινοπραξία επιστημόνων (Global Burden of Disease) που μελετά ζητήματα υγείας τα οποία οδηγούν στον θάνατο και σε αναπηρίες.
Σύμφωνα με αυτή, οι μισές από όλες τις χώρες δεν έχουν σημειώσει καμία πρόοδο στη διακοπή του καπνίσματος στην ηλικία 15-24 και ο μέσος όρος που ξεκινάει κάποιος να καπνίζει είναι τα 19, όταν είναι νόμιμο στις περισσότερες χώρες.
Παρότι 182 χώρες υπέγραψαν το 2005 μια συνθήκη για τον έλεγχο του καπνίσματος, η επιβολή της πολιτικής για τη μείωση του καπνίσματος διαφέρει.
Οι ερευνητές λένε ότι η φορολόγηση είναι η πιο αποτελεσματική πολιτική, αλλά υπάρχει σημαντική διαφορά ανάμεσα στο υψηλό κόστος ενός πακέτου τσιγάρα στις ανεπτυγμένες χώρες και σημαντικά χαμηλότερο κόστος στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.
ΕΠΙΨΥ: Βελτίωση των δεικτών καπνίσματος στους εφήβους, προβληματισμός για το ηλεκτρονικό τσιγάρο
Συνεχίζεται η βελτίωση σε όλους τους δείκτες του καπνίσματος τσιγάρων στους εφήβους, καθώς λιγότεροι έφηβοι στην Ελλάδα ξεκινούν σήμερα το κάπνισμα τσιγάρου από οποιαδήποτε άλλη περίοδο στο παρελθόν για την οποία υπάρχουν δεδομένα, αναφέρει το ΕΠΙΨΥ (Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής), με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος (31 Μαΐου). Ωστόσο, προβληματισμό προκαλεί η αύξηση της χρήσης του ηλεκτρονικού τσιγάρου, καταδεικνύοντας ότι μολονότι απευθύνεται στους ενήλικες ως μέσο διακοπής του καπνίσματος, το προϊόν αυτό έχει πετύχει να διεισδύσει και μεταξύ των εφήβων, ανεξάρτητα με το εάν αυτοί καπνίζουν ή όχι παραδοσιακά τσιγάρα. Τα παραπάνω προκύπτουν από πρόσφατες έρευνες του ΕΠΙΨΥ στο σχολικό πληθυσμό.
Ένας στους 4 μαθητές Λυκείου καπνίζει
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το ΕΠΙΨΥ, αν και η πλειονότητα (57%) των μαθητών 16-18 ετών (μαθητές Λυκείου) στην Ελλάδα δεν έχουν καπνίσει ποτέ τσιγάρο, σχεδόν ένας στους 4 (23%) έχει καπνίσει πολύ πρόσφατα, τις 30 τελευταίες ημέρες, ένας στους 7 (15%) καπνίζει καθημερινά, ενώ σε ποσοστό 5% καπνίζουν τουλάχιστον μισό πακέτο τσιγάρα καθημερινά (δηλαδή καπνίζουν βαριά). Μάλιστα τα ποσοστά του καπνίσματος αυξάνονται σημαντικά όσο αυξάνεται η ηλικία των μαθητών --από την Α' στη Γ' Λυκείου. Όπως επισημαίνει η ομότιμη καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και υπεύθυνη των μαθητικών ερευνών στο ΕΠΙΨΥ, Ά. Κοκκέβη, «δεδομένης της υψηλής συσχέτισης που έχει η έναρξη του καπνίσματος σε πολύ μικρή ηλικία με την επακόλουθη εξάρτηση στη νικοτίνη, οι έφηβοι που καπνίζουν σήμερα έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα αφενός να δυσκολευτούν να διακόψουν το κάπνισμα, αφετέρου να βιώσουν τις αρνητικές συνέπειες του καπνίσματος για την υγεία τους αργότερα στη ζωή τους».
Μειώνεται διαχρονικά το κάπνισμα τσιγάρου στους εφήβους
Συνεχίζεται και σήμερα η σταθερή -σε ολόκληρη τη διάρκεια της τελευταίας 20ετίας- βελτίωση σε όλους τους δείκτες του καπνίσματος τσιγάρων στους εφήβους -ενδεικτικό, σύμφωνα με το ΕΠΙΨΥ, του ότι κάτι φαίνεται να έχει αλλάξει ανεπιστρεπτί στη στάση των εφήβων απέναντι στο τσιγάρο. Στους 16χρονους, για παράδειγμα, τσιγάρο κάπνιζε ένας στους 3 (35%) πριν από 20 χρόνια, αλλά σχεδόν ένας στους 7 σήμερα (15%). Είναι αξιοσημείωτο ότι η μείωση στα ποσοστά του καπνίσματος στους 16χρονους την τελευταία 5ετία συνοδεύεται από σημαντικές μειώσεις και στα ποσοστά εκείνων που θεωρούν «ακίνδυνο» το περιστασιακό (από 66% το 2015, 60% το 2019) και το βαρύ κάπνισμα (από 17% το 2015 στο 4% το 2019). Όπως παρατηρεί η επιστημονικά υπεύθυνη της έρευνας, «τα παραπάνω ευρήματα είναι ενθαρρυντικά και σε ένα μεγάλο βαθμό τεκμηριώνουν τη θετική επίδραση των προληπτικών παρεμβάσεων που αναπτύσσονται όλα αυτά τα χρόνια στη χώρα μας».
Η διείσδυση του ηλεκτρονικού τσιγάρου
Ωστόσο, για το ΕΠΙΨΥ, το οποίο παρακολουθεί τη συμπεριφορά αυτή για περισσότερο από μία 30ετία, δεν μπορεί να υπάρξει εφησυχασμός. Διότι, περισσότεροι από δύο στους πέντε μαθητές του Λυκείου (44%) αναφέρουν ότι έχουν κάνει χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου έστω και μία φορά, ενώ ένας στους 8 (13%) κάνει χρήση του αυτήν την περίοδο. Μάλιστα, την τελευταία 5ετία έχει αυξηθεί το ποσοστό των 16χρονων (μαθητές της Α Λυκείου) που έχουν κάνει χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου έστω και μια φορά (από 19% το 2015 σε 35% το 2019) αλλά και όσων κάνουν χρήση αυτήν την περίοδο (από 7% σε 11%). Η παραπάνω τάση είναι ενδεικτική αφενός της μεγάλης διείσδυσης των νέων προϊόντων καπνίσματος στους εφήβους, αφετέρου της ανάγκης για προσαρμογή των προγραμμάτων πρόληψης σε αναδυόμενες συμπεριφορές υψηλού κινδύνου.
Σύμφωνα με το ΕΠΙΨΥ, «το επίκεντρο της πρόληψης και των πολιτικών κατά του καπνίσματος δεν μπορεί να είναι πλέον μόνο τα παραδοσιακά τσιγάρα. Διότι, όπως δείχνουν τα ερευνητικά δεδομένα, μια σημαντική μερίδα εφήβων πειραματίζεται ή χρησιμοποιεί σήμερα μια γκάμα συσκευών καπνίσματος, η οποία περιλαμβάνει από τον κλασικό ναργιλέ, έως το ηλεκτρονικό και το θερμαινόμενο τσιγάρο». Είναι χαρακτηριστικό ότι -σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΠΙΨΥ- περισσότεροι από 4 στους 5 (85%) μαθητές Λυκείου θεωρούν «ακίνδυνη» τη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου 1-2 φορές, σχεδόν 3 στους 4 (73%) θεωρούν το ίδιο για το ναργιλέ και σχεδόν 3 στους 5 (58%) θεωρούν ακίνδυνο τον πειραματισμό με το θερμαινόμενο τσιγάρο.
Η ιστορία του καπνίσματος
Οι πρώτοι που ανακάλυψαν τις χαλαρωτικές ιδιότητες του καπνού ήταν οι Ινδιάνοι. Συνήθιζαν να καπνίζουν πίπα ή πούρο. Με την άφιξη των πρώτων ευρωπαίων στην αμερικανική ήπειρο τον 15ο αιώνα, η συνήθεια αυτή πέρασε στην Ευρώπη και κατόπιν εξαπλώθηκε βαθμιαία σ' όλο τον κόσμο.
Από τότε ακόμα υπήρξαν και οι πρώτες αντιδράσεις. Το 1604 ο βασιλιάς της Αγγλίας Ιάκωβος Α' κατήγγειλε τη χρήση του καπνού ως απαίσια για τα μάτια, μισητή για τη μύτη, καταστροφική για το μυαλό κι επικίνδυνη για τα πνευμόνια.
Το πέρασμα από το κάπνισμα ακατέργαστου καπνού στο τσιγάρο έγινε μόλις τον 20ο αιώνα, όταν με την πρόοδο της μηχανικής έγινε δυνατό να παραχθεί σε μεγάλες ποσότητες. Τότε δημιουργήθηκαν και οι πρώτες καπνοβιομηχανίες, που σημείωσαν μεγάλη άνοδο στην παραγωγή τους κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν κάτω από το στρες της μάχης, οι στρατιώτες κάπνιζαν όλο και πιο πολύ, με συνέπεια να εθιστούν στη νικοτίνη.
Μετά τον πόλεμο και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '20 το τσιγάρο πέρασε στο χώρο της διαφήμισης κι έγινε το σύμβολο μιας λαμπρής ανέμελης ζωής. Αυτή η εικόνα συνεχίστηκε ως τη δεκαετία του '60, όταν η ιατρική κοινότητα και οι κυβερνήσεις, με προεξάρχουσες τις ΗΠΑ, άρχισαν να συνειδητοποιούν τις βλαβερές συνέπειες του καπνού και να επιβάλουν σταδιακά απαγορεύσεις και μέτρα για τη δημόσια υγεία.
ADVERTISING
Η πρώτη επιστημονική έρευνα επί του θέματος παρουσιάστηκε το 1962, από τον ιατρικό σύλλογο της Μ. Βρετανίας. Δύο χρόνια αργότερα, στις 31 Ιανουαρίου 1964, αμερικανική κυβερνητική έκθεση με τίτλο «Καπνός και Υγεία» συνέδεσε για πρώτη φορά το κάπνισμα με τον καρκίνο των πνευμόνων και τη χρόνια βρογχίτιδα. Τότε άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους και οι πρώτες αντικαπνιστικές καμπάνιες, που οδήγησαν το 1965 σε νόμο, ο οποίος προέβλεπε -μεταξύ άλλων- την αναγραφή σε όλα τα πακέτα των τσιγάρων ότι «το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία». Στις 6 Φεβρουαρίου 1987 τέθηκαν σε εφαρμογή τα πρώτα μέτρα κατά του καπνίσματος στις αμερικανικές δημόσιες υπηρεσίες.
Στην Ελλάδα, το κάπνισμα απαγορεύτηκε στους κλειστούς δημόσιους χώρους και τους χώρους εργασίας από την 1η Σεπτεμβρίου 2010. Αντίστοιχος νόμος είχε τεθεί σε εφαρμογή και στην Κύπρο από την 1η Ιανουαρίου 2010. Μια ανάλογη υγειονομική διάταξη που είχε τεθεί σε εφαρμογή τον Αύγουστο του 2002 είχε καταστεί ανεφάρμοστος.
Με τον νόμο 4633/2019 της 16ης Οκτωβρίου 2019 αυστηροποιήθηκαν οι διατάξεις κατά του καπνίσματος, που είχαν ατονήσει τα χρόνια της οικονομικής κρίσης.
Η Ελλάδα πάντως ήταν μια από τις πρώτες χώρες που δημιούργησαν θεσμικό πλαίσιο για την απαγόρευση του καπνίσματος όχι για λόγους υγείας αλλά για το κίνδυνο πυρκαϊάς. Στις 31 Ιουλίου 1856, ο Όθωνας εξέδωσε βασιλικό διάταγμα με το οποίο απαγορευόταν το κάπνισμα σε δημόσιους κλειστούς χώρους.
Πηγή: www.sansimera.gr
Φρικτό έγκλημα: Σκότωσε τον άντρα της, τον τεμάχισε και τον... μαγείρεψε
“The 2Night Show” - Μαρία Κοζάκου: Η απάντηση για το “κακιά αδερφή” του Καπουτζίδη
