Υπνική άπνοια - ροχαλητό: ο ρόλος του Ωτορινολαρυγγολόγου

Περιστασιακά όλοι σχεδόν ροχαλίζουν, ακόμα και ένα μωρό, ακόμη και το αγαπημένο μας κατοικίδιο. Το ροχαλητό επηρεάζει την ποιότητα του ύπνου μας, την ποιότητα της ζωής μας, την ποιότητα της υγείας μας αλλά και την ποιότητα της ζωής του συντρόφου μας.

 Η αλλαγή « υπνοδωματίου» δεν είναι ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης του ροχαλητού. Υπάρχουν και άλλοι πιο αποτελεσματικοί και μόνιμοι τρόποι.

Tι είναι η υπνική άπνοια;

Είναι μια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την παύση της αναπνοής δια μέσου των αεραγωγών (μύτη, στόμα), για τουλάχιστον 10¨ κατά τη διάρκεια του ύπνου. Η άπνοια μπορεί να είναι κεντρικού τύπου (σπανιότερα) ή αποφρακτικού (OSA) τύπου (η συνήθης).

Υπόπνοια είναι η μείωση της ροής του αέρα δια των αεραγωγών. Ο δείκτης άπνοιας –υπόπνοιας (RDΙ), εκφράζει τον αριθμό απνοιών - υποπνοιών ανά ώρα ύπνου σε ένα ύπνο τουλάχιστον 2 ωρών. Όταν ο δείκτης RDI είναι 5-15 άπνοιες /ώρα, μιλάμε για ελαφρά υπνική άπνοια όταν ο δείκτης RDI είναι 15-30 μιλάμε για μέτρια υπνική άπνοια και όταν είναι >30 έχουμε σοβαρή υπνική άπνοια.

Ποια άτομα έχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν υπνική άπνοια;

Η πιθανότητα αυξάνει με την επίδραση πολλών παραγόντων, όπως: πάχος, ηλικία, φύλο, μεγάλη περίμετρος του λαιμού, ροχαλητό, κάπνισμα, οινοπνευματώδη, φάρμακα κατασταλτικά, συγγενή και γενετικά αίτια, κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες και ανωμαλίες της κάτω γνάθου.

Ποιες είναι οι αιτίες (OSA) εμφάνισης αποφρακτικής υπνικής άπνοιας;

• Παχυσαρκία
• Υπερτροφία αμυγδαλών
• υπερτροφία αδενοειδών
• Σκολίωση Ρινικού Διαφράγματος
• Υπερτροφία κάτω ρινικών κογχών
• Ύπαρξη ρινοπολυπόδων
• Υπερτροφία φαρυγγικών πτυχών και  της μαλθακής υπερώας και επιμήκυνση της σταφυλής 

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν, ανήσυχο ύπνο, έντονο ροχαλητό, υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας και κατά την οδήγηση, πρωινούς πονοκεφάλους, προβλήματα στη συγκέντρωση, ευερεθιστότητα, αμνησία, αλλαγή στη συμπεριφορά, άγχος, κατάθλιψη, παχυσαρκία και μειωμένη libido.

Η ταχεία και ορθή διάγνωση της υπνικής άπνοιας, είναι το πρώτο βήμα προς τη θεραπεία της σοβαρής αυτής διαταραχής.

Άλλες παθήσεις που συνδέονται με την υπνικής άπνοιας είναι:

• υπέρταση
• στεφανιαία νόσος
• έμφραγμα του μυοκαρδίου
• αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια
• ψυχιατρικά προβλήματα
• απώλεια μνήμης

Πως γίνεται η διάγνωση;

Η καθιερωμένη πολυυπνογραφική μελέτη αποτελεί τον χρυσό κανόνα για τη διάγνωση και τον καθορισμό της βαρύτητας του συνδρόμου. Οι συσκευές θετικής πίεσης αεραγωγών αν και αποτελεσματικοί σε ποσοστό 75-80%, διεθνώς εμφανίζει χαμηλό ποσοστό συμμόρφωσης < 40%. Κατά συνέπεια μεγάλο ποσοστό ασθενών, ιδιαίτερα  των νέων, θα αναζητήσει χειρουργική λύση στο πρόβλημά του.

Ο ρόλος του ωτορινολαρυγγολόγου, είναι πολύ ουσιαστικός τόσο στη σωστή προεγχειρητική εντόπιση της απόφραξης όσο και την επιλογή της ενδεδειγμένης σε κάθε περίπτωση χειρουργικής τεχνικής.

Το ποσοστό επιτυχίας των διαφόρων επεμβάσεων κυμαίνονται από 30% με 90%. Υπάρχει ένα αντικειμενικό σύστημα σταδιοποίησης (σταδιοποίηση Friedman)  το οποίο είναι βασισμένο σε ανατομικά κριτήρια, όπως η θέση της γλώσσας, των αμυγδαλών, ο δείκτης μάζας σώματος και ο συνδυασμός  αυτών.  

Συντηρητική αντιμετώπιση

Είναι σημαντικό οι ασθενείς που είναι υπέρβαροι να χάσουν βάρος, αποφυγή καπνίσματος και οινοπνευματωδών ποτών να ανασηκώσουν το κεφαλάρι του κρεβατιού και αποφυγή της ύπτιας θέσης όταν κοιμούνται, να τοποθετήσουν ειδικές ταινίες στη ράχη της μύτης  (για καλύτερη ρινική αναπνοή), να κάνουν μικρά γεύματα το βράδυ με σκοπό να μειώνουν τη συμπτωματολογία του ροχαλητού και των απνοιών. 

Χειρουργική αντιμετώπιση

• Επεμβάσεις που αφορούν στην ρινική κοιλότητα (δυσχέρειας ρινικής αναπνοής που οφείλεται σε σκολίωση του ρινικού διαφράγματος, υπερτροφία των κάτω ρινικών κογχών, ύπαρξη ρινοπολυπόδων).
• Επεμβάσεις στο ρινοφάρυγγα - στοματοφάρυγγα αδενοτομή αμυγδαλεκτομή που είναι επέμβαση εκλογής στην αντιμετώπιση της παιδικής αποφρακτικής άπνοιας με ποσοστά επιτυχίας 85-95%. Στους ενήλικες κατά κανόνα η αμυγδαλεκτομή συνδυάζεται με σταφυλο-φαρυγγουπερωϊο  πλαστική
• Σταφυλοφαρυγγουπερωιοπλαστική (UPPP) επέμβαση εκλογής όταν η απόφραξη εντοπίζεται στο επίπεδο της υπερώας στοματοφάρυγγα.
• Υπερώιοπλαστική τύπου Ζ σε ασθενείς με απόφραξη στο επίπεδο της μαλθακής υπερώας.
• Ελάσσονες επεμβάσεις στη μαλθακή υπερώα με χρήση CO2 laser η με χρήση ραδιοσυχνοτήτων.
• Επεμβάσεις στη ρίζα της γλώσσας (χρήση ραδιοσυχνοτήτων).
• Επεμβάσεις στο σκελετό
• Τραχειοστομία 

Κάθε περίπτωση αποφρακτικού συνδρόμου, πρέπει να εξατομικεύεται. Το πλέον αξιόπιστο προγνωστικό στοιχείο είναι η σωστή προεγχειρητική εκτίμηση βασισμένη σε ένα ανατομικό σύστημα σταδιοποίησης.

 *Άρθρο της Έλενας Σ. Ανδρεοπούλου, Χειρουργού Ωτορινολαρυγγολόγου, Επιμελήτριας Ωτορινολαρυγγολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ.