Στερεοτακτική Ακτινοθεραπεία Σώματος (SBRT): Η μέθοδος που αλλάζει τα δεδομένα στην αντιμετώπιση του καρκίνου
Ο καρκίνος σήμερα μπορεί να νικηθεί, καθώς στη φαρέτρα των Ογκολόγων καθημερινά προστίθενται νέα όπλα για την αντιμετώπισή του. Ένα από αυτά είναι μια σχετικά νέα ακτινοθεραπευτική μέθοδος, η Στερεοτακτική Ακτινοθεραπεία Σώματος (SBRT), μία μέθοδος που ήλθε να αλλάξει σημαντικά τα δεδομένα στην ακτινοθεραπεία και έχει ήδη αναδειχθεί σε έναν σημαντικό σύμμαχο ενάντια στη μάχη με τον καρκίνο- μόνη ή σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες.
Η στερεοταξία είναι μία μη επεμβατική, αναίμακτη και φιλική προς τον ασθενή, πλην όμως εκριζωτική θεραπεία, που εφαρμόζεται σε διάφορες περιοχές του σώματος. Συνίσταται στη χορήγηση ακτινοβολίας με απόλυτη ακρίβεια σε όγκους μεγέθους ? 5-3 εκ.).
Το χαρακτηριστικό της στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας σώματος είναι η χορήγηση μίας και μόνο θεραπευτικής δόσης ακτινοβολίας ή λίγων κλασματοποιημένων υψηλών δόσεων ακτινοβολίας (έως 5), ακριβώς στο σημείο του όγκου με απότομη πτώση της δόσης πέριξ αυτού. Η χορήγηση υψηλών δόσεων ακτινοβολίας προξενεί βλάβη στα αγγεία που τροφοδοτούν τον όγκο, προκαλώντας την απόπτωση των καρκινικών κυττάρων. Ως εκ τούτου, η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία θεωρείται εκριζωτική θεραπεία (tumor ablative effect).
Ακρίβεια
Ποτέ άλλοτε η ακτινοθεραπεία δεν μπορούσε να στοχεύσει με τόσο μεγάλη ακρίβεια έναν όγκο. Με συγκεκριμένες τεχνικές μάλιστα, όπως η Image Guided Radiotherapy-IGRT (ακτινοθεραπεία καθοδηγούμενη από εικόνες), η Surface Guided Radiotherapy-SGRT και η χρήση συστημάτων ακινητοποίησης του ασθενούς, εξασφαλίζεται μέγιστη ακρίβεια στόχευσης και ασφάλεια.
Σε σημεία του σώματος (όπως π.χ. τα όργανα) που δεν μπορούν να ακινητοποιηθούν, έρχεται να προσφέρει σημαντική βοήθεια η τεχνική DIBH (Deep Ispiration Breath Hold). Με τη βοήθεια ειδικού εξοπλισμού, ο ασθενής μπορεί να ελέγξει την αναπνοή του κατά τη διάρκεια της ακτινοβόλησης.
Με τον τρόπο αυτό, δεν επιβεβαιώνουμε απλώς την ακρίβεια της θέσης του σώματος και την επαναληψιμότητα της θεραπείας, αλλά μπορούμε να ελέγξουμε και την κίνηση του όγκου κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Έτσι, η ακτινοβολία χορηγείται με ακρίβεια χιλιοστού, αφήνοντας άθικτους τους γύρω φυσιολογικούς ιστούς.
Διαφορές από την κλασική ακτινοθεραπεία
Η συνήθης διάρκεια της SBRT περιλαμβάνει 1-5 θεραπείες σε διάστημα έως δύο εβδομάδων και όχι σε καθημερινή βάση. Αυτό είναι ένα σημαντικό πλεονέκτημα της SBRT σε σχέση με τη συμβατική εξωτερική ακτινοθεραπεία κατά την οποία η χορήγηση της δόσης γίνεται καθημερινά σε βάθος αρκετών εβδομάδων.
Με την SBRT, ο χρόνος της θεραπείας μειώνεται σημαντικά, το ίδιο και οι μετακινήσεις του ασθενούς, ενώ γίνεται εφικτή η ταχύτερη επιστροφή του ασθενούς σε επιπλέον θεραπευτικούς χειρισμούς (ανοσοθεραπεία, χημειοθεραπεία).
Η χορήγηση πολύ υψηλότερων δόσεων ακτινοβολίας σε πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα είναι συγκριτικά πιο αποτελεσματική σε όγκους με αυξημένη ακτινοαντοχή (σάρκωμα, καρκίνος νεφρού, μελάνωμα).
Η χορήγηση υψηλής δόσης ακτινοβολίας ακριβώς στον όγκο βελτιώνει επίσης τα ποσοστά ίασης, με έναν τρόπο που μέχρι σήμερα δεν μπορούσε να επιτευχθεί με τις συμβατικές ακτινοθεραπείες.
Τα αποτελέσματα της SBRT είναι σε πολλές περιπτώσεις συγκρίσιμα με εκείνα των χειρουργείων εκτομής.
Ενδείξεις
Οι σύγχρονες μελέτες έχουν δείξει όφελος από τη Στερεοτακτική Ακτινοθεραπεία στην αντιμετώπιση του πρώιμου καρκίνου του πνεύμονα και του προστάτη (αρχικό-ενδιάμεσο στάδιο), σε γαστρεντερικούς καρκίνους (πάγκρεας, ήπαρ), σε όγκους στη σπονδυλική στήλη, αλλά και σε ηπατικές/ πνευμονικές μεταστάσεις στο πλαίσιο ολιγομεταστατικής νόσου.
Τρέχουσες μελέτες αναδεικνύουν σημαντικά οφέλη και στον πρώιμο καρκίνο του μαστού και του νεφρού.
Πλεονεκτήματα
Συνοψίζοντας, η SBRT:
- Είναι ανώδυνη για τον ασθενή και μη επεμβατική.
- Είναι εξαιρετικά σύντομη. Μπορεί να ολοκληρωθεί σε έως και 5 θεραπείες των 15 λεπτών, έναντι των σχημάτων της συμβατικής ακτινοθεραπείας, που διαρκούν 6-7 εβδομάδες και περιλαμβάνουν καθημερινές θεραπείες.
- Βελτιώνει άμεσα την κλινική συμπτωματολογία (π.χ. πόνο), επιτρέπει τον καλό τοπικό έλεγχο της νόσου, μειώνοντας τον κίνδυνο μιας επακόλουθης υποτροπής και μπορεί υπό προϋποθέσεις να προσφέρει πλήρη ίαση.
- Ο/Η ασθενής κατά τη διάρκεια της θεραπείας διατηρεί τους καθημερινούς ρυθμούς και μετά το πέρας της θεραπείας επιστρέφει άμεσα στην καθημερινότητά του, προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική. Κατά τη διάρκεια της SBRT, αλλά και μετά, ο ασθενής διατηρεί μια καλή ποιότητα ζωής.
- Λόγω του μικρού πεδίου ακτινοβόλησης, αποφεύγεται η έκθεση σε ακτινοβολία των γύρω υγιών ιστών.
Προϋποθέσεις
H εφαρμογή της στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας είναι ιδιαιτέρως απαιτητική και χρειάζεται εξειδίκευση και εμπειρία από τον Ακτινοθεραπευτή – Ογκολόγο, αλλά και από το σύνολο του επιστημονικού δυναμικού (ακτινοφυσικοί, τεχνολόγοι) που θα αναλάβει το περιστατικό. Απαιτείται επίσης ιδιαίτερα προηγμένο τεχνολογικά σύστημα χορήγησης ακτινοβολίας. Γι’ αυτό θα πρέπει να γίνεται σε Κέντρα Υψηλής Εξειδίκευσης.
Το Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας (ΚΑΟ) του ΥΓΕΙΑ, στα 25 και πλέον χρόνια λειτουργίας του αποτελεί το πλέον σύγχρονο και πλήρως εξοπλισμένο κέντρο στην Ελλάδα και ένα από τα καλύτερα στην Ευρώπη. Το Κέντρο διαθέτει εκτός των τεσσάρων (4) τελευταίας γενιάς Γραμμικών Επιταχυντών και της υπερσύγχρονης μονάδα Βραχυθεραπείας υψηλού ρυθμού δόσης, το μοναδικό στην Ελλάδα μηχάνημα ακτινοχειρουργικής γ-Knife.
*Άρθρο του Γεώργιου Κριτσέλη, Ακτινοθεραπευτή – Ογκολόγου, Συνεργάτη Κέντρου Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας ΥΓΕΙΑ.
