Μίκης Θεοδωράκης: το “αντίο” του πολιτικού κόσμου
Για έναν «πανέλληνα και ταυτόχρονα οικουμενικό δημιουργό, ένα ανεκτίμητο κεφάλαιο του μουσικού μας πολιτισμού» έκανε λόγο η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, αναφερόμενη στην απώλεια του Μίκη Θεοδωράκη.
«Ο Μίκης δοκιμάστηκε σε όλα τα είδη της μουσικής - το τραγούδι, το ορατόριο, τη συμφωνική μουσική, τη μουσική για τον κινηματογράφο - με εξαιρετική επιτυχία. Έγραψε μελωδίες που συνυφάνθηκαν με την ιστορική και κοινωνική πορεία της Ελλάδας τα μεταπολεμικά χρόνια, μουσικές που λειτούργησαν σαν παρότρυνση, σαν παρηγοριά, σαν διαμαρτυρία, σαν στήριγμα στις ζοφερές περιόδους της νεότερης ιστορίας μας», τονίζει στο μήνυμα της η Κατερίνα Σακελλαροπούλου.
Τρίημερο εθνικό πένθος κήρυξε ο Πρωθυπουργός
Κατά την έναρξη του Υπουργικού Συμβουλίου, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης αναφέρθηκε στην προσφορά του Μίκη Θεοδωράκη, τις προσωπικές τους σχέσεις και συζητήσεις και την κυβερνητική απόφαση για κήρυξη τριήμερου εθνικού πένθους.
Ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς σε δήλωση του τονίζει «Ο Μίκης της Ελλάδας, της Ρωμιοσύνης, των Αγώνων για Ελευθερία κι Αξιοπρέπεια, της Δικαιοσύνης, ο Μίκης της Οικουμένης δεν είναι πια μαζί μας. Αλλά θα είναι πάντα εδώ. Να μας θυμίζει ό,τι Άξιον Εστί… Να μας παρακινεί να “μη λησμονάτε τη χώρα μου!”. Αντίο αδελφέ μου, αντίο ρόδο αμάραντο, αντίο Μίκη!»
Σημειώνεται ότι ο Μίκης Θεοδωράκης, παραιτήθηκε το 1992 από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματόγραφου, επειδή η Ακαδημία είχε δεχθεί ταινία από την «Δημοκρατία των Σκοπίων».
Ο πρώην Πρωθυπουργός, Κώστας Καραμανλής, για την απώλεια του Μίκη Θεοδωράκη, δήλωσε «Οι Ελληνίδες και οι Έλληνες αποχαιρετούμε με συγκίνηση τον κορυφαίο δημιουργό, τον φλογερό αγωνιστή, τον ενεργό πολίτη Μίκη Θεοδωράκη. Θα είναι πάντα παρών μέσα από το πλούσιο έργο του, από τα αθάνατα τραγούδια του που όλοι αγαπήσαμε. Προσωπικά κρατώ ως πολύτιμη πηγή γνώσης τις μακρές και ζωηρές συζητήσεις μας, τη μαρτυρία του για ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την πορεία του τόπου μας. Στην οικογένειά του εκφράζω τα ειλικρινή συλλυπητήριά μου».
«Σήμερα η Ελλάδα πενθεί. Ο Μίκης Θεοδωράκης, ο παγκόσμιος Έλληνας πέρασε στην αιωνιότητα. Ο Θεοδωράκης ήταν μια πολυσχιδής προσωπικότητα που με το μουσικό του έργο έγινε οικουμενικός, ενώ η πολιτική του δράση υπερέβαινε τις διαχωριστικές γραμμές. Αποχαιρετούμε με θλίψη ένα σύμβολο της Ελλάδος. Ο λόγος και το έργο του Μίκη Θεοδωράκη θα είναι πάντα μια παρακαταθήκη Πολιτισμού, Ανθρωπισμού και κάλεσμα για ενότητα προκειμένου να αντιμετωπίζονται οι κατά καιρούς μεγάλες προκλήσεις», αναφέρει η Νέα Δημοκρατία.
Μιλώντας στον ΑΝΤ1 και την εκπομπή «Καλοκαίρι Μαζί» για την απώλεια του Μίκη Θεοδωράκη, ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Γιάννης Οικονόμου, είπε ότι ήταν «μια μουσική ιδιοφυία που σημάδεψε την ιστορία της πατρίδας μας, εκφράζοντας την αγωνία, τις προσδοκίες, τις χαρές και τις λύπες όλης της κοινωνίας»
«Αν κάτι χαρακτήριζε τον Μίκη Θεοδωράκη, ίσως είναι ο τελευταίος άνθρωπος με τόσο καθολική προσφορά σε όλο το φάσμα της ζωής, τόσο μέσα από τον πολιτισμό, όσο και διότι καθοδηγούσε φωτεινά τις διεκδικήσεις της πατρίδας», σημείωσε ο κ. Οικονόμου.
Σημείωσε ακόμη ότι «η πατρίδα έχασε έναν άνθρωπο που ήταν σύμβολο σε πολλά πράγματα και θα μείνει η παρακαταθήκη αυτού του σπουδαίου Έλληνα».
ΣΥΡΙΖΑ: Ο Μίκης Θεοδωράκης πέρασε σήμερα στην αιωνιότητα
Με μήνυμα του στα social media αποχαιρετά ο Αλέξης Τσίπρας τον Μίκη Θεοδωράκη, τόνιζοντας ότι «Ο Μίκης έδωσε φως στις ψυχές μας. Σημάδεψε με το έργο του τη ζωή και τη διαδρομή όσων διάλεξαν το δρόμο της δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης».
Σε μήνυμα του ΣΥΡΙΖΑ αναφέρεται:
«Ο Μίκης Θεοδωράκης όσο κανένας Έλληνας σύνδεσε το όνομά του με ολόκληρη τη σύγχρονη πολιτιστική και πολιτική Ιστορία της χώρας. Συμμετείχε ήδη από την κατοχή στους λαϊκούς αγώνες για Ελευθερία, Δημοκρατία και Ανεξαρτησία, σε μια περίοδο που είχε αρχίσει να γράφει τα πρώτα μουσικά του έργα. Συνεχίζει τη μουσική του πορεία στο Παρίσι κυρίως συνθέτοντας κλασικά έργα, διατηρώντας ζωντανό το ενδιαφέρον του για τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Επιστρέφει στην Αθήνα τη δεκαετία του 1960, όπου και ηχογραφείται ο Επιτάφιος σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Πρόκειται για τον ελληνικό δίσκο που άλλαξε οριστικά την πορεία της ελληνικής μουσικής.
Συνδέει το μουσικό του έργο με τα παλλαϊκά αιτήματα της εποχής που σχετίζονταν με την Παιδεία, τη Δημοκρατία και την ελευθερία της έκφρασης. Ιδρύει τους Λαμπράκηδες, όπου υπήρξε ο πρώτος Πρόεδρος τους. Εκείνα τα χρόνια παρουσιάζει τα έργα Επιφάνεια σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη και Άξιον Εστί σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη. Η μουσική του στην ταινία Αλέξης Ζορμπάς του Μιχάλη Κακογιάννη αποτελεί για όλον τον πλανήτη διαχρονικά τον ύμνο της Ελλάδας και της χαράς της ζωής.
Ο Μίκης Θεοδωράκης καταφέρνει το ακατόρθωτο: μια χειμαζόμενη Ελλάδα από τη φτώχεια τραγουδάει σε μορφή λαϊκών τραγουδιών ό,τι πιο μοντέρνο εμφανιζόταν στην ελληνική, και όχι μόνο, ποίηση. Η συνθετική του εργασία επάνω στον Νερούδα συγκλόνισε τη Λατινική Αμερική. Το έργο του γρήγορα απέκτησε παγκοσμιότητα και έγινε το αναμφίβολο μουσικό συνώνυμο της Ειρήνης και της Δημοκρατίας. Κατά τη δικτατορία ο Μίκης Θεοδωράκης φυλακίστηκε και εξορίστηκε. Μετατράπηκε σε παγκόσμιο σύμβολο αντίστασης κατά της δικτατορίας των συνταγματαρχών, για τη Δημοκρατία και την Κοινωνική Δικαιοσύνη.
Ο Μίκης Θεοδωράκης ταυτίστηκε με τα νιάτα, τις προσδοκίες και τους αγώνες για ένα καλύτερο μέλλον εκατομμυρίων Ελλήνων ανά τον κόσμο για τρεις γενιές. Αποτέλεσε μια μουσική ιδιοφυΐα χωρίς κανένα προηγούμενο. Έφτασε την ελληνική μουσική σε ανυπέρβλητες κορυφές, με όπερες, συμφωνίες, εκκλησιαστικά έργα και λαϊκά τραγούδια.
Σήμερα είναι ημέρα εθνικού πένθους. Αντίο, Μίκη».
Σε δήλωση της, η Φώφη Γεννηματά, Προέδρος του Κινήματος Αλλαγής, αναφέρει:
«Αποχαιρετούμε με θλίψη, σεβασμό και τιμή τον Μίκη Θεοδωράκη. Τον αστείρευτο συνθέτη, τον Μίκη του πολιτισμού και των αγώνων. Ο Μίκης Θεοδωράκης δημιούργησε ένα τεράστιο πολιτιστικό κεφάλαιο για τον τόπο, ενώ οι ιδέες του και οι πολιτικοί του αγώνες που ενέπνευσαν περισσότερες από μία γενιά, αποτελούν παρακαταθήκες για τη δημοκρατία, την ελευθερία, την εθνική αξιοπρέπεια. Με το έργο του ενέπνευσε και εξέφρασε όλη τη ρωμιοσύνη που θρηνεί σήμερα.
Πρόβαλε το όνομα της Ελλάδας, μέσα από τη μουσική του και το κύρος του ονόματός του σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Συνέβαλε στην προβολή της ελληνικής ποίησης, μελοποιώντας Έλληνες ποιητές που ο λόγος τους έφτασε στα πέρατα του κόσμου. Στις δύσκολες στιγμές για τη δημοκρατία, τα τραγούδια του ήταν φάρος ελπίδας που δεν έσβησε ποτέ για εκατομμύρια Έλληνες. Όλοι μεγαλώσαμε, ερωτευτήκαμε, γίναμε ενεργοί πολίτες, πιαστήκαμε χέρι - χέρι σε συγκεντρώσεις και συναυλίες, τραγουδήσαμε, κλάψαμε από συγκίνηση κάτω από τους ήχους της μουσικής του.
Ο ίδιος θα μας λείψει. Το έργο του θα είναι εδώ να μας εμπνέει και κυρίως να μας ενώνει όλους, να αγωνιστούμε για την Ελλάδα που ονειρευόμαστε, την Ελλάδα που μπορεί. Γιατί αυτό θα ήθελε κι ο ίδιος ο Μίκης. Ο Μίκης της νιότης μας, των αγώνων μας και της καρδιάς μας!»
Το ΚΚΕ για τον Μίκη, την πολιτική διαθήκη και την κηδεία του
Πηγές του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, σχετικά με τον τόπο που ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης είχε επιλέξει να είναι η "τελευταία κατοικία" του, αναφέρουν ότι "η τελευταία επιθυμία του Μίκη Θεοδωράκη, ήταν η νεκρώσιμη ακολουθία και η ταφή να πραγματοποιηθούν στην πατρίδα του".
Λίγο νωρίτερα, απο το ΚΚΕ δόθηκε στην δημοσιότητα η "πολιτική διαθήκη" του Μικη Θεοδωράκη, η επιστολή την οποία είχε εμπιστευθεί στον Γενικό Γραμματέα του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα, καθώς προαισθανόταν το τέλος του.
Σε ανακοίνωση του ΚΚΕ, για την απώλεια του Μίκη Θεοδωράκη, αναφέρονται τα εξής:
«Με βαθιά συγκίνηση κι ένα ακατάπαυστο χειροκρότημα αποχαιρετούμε τον Μίκη Θεοδωράκη, αγωνιστή-δημιουργό, οδηγητή και πρωτεργάτη μιας νέας, μαχόμενης τέχνης στη μουσική. Ορμητικός, εμπνευσμένος και φλεγόμενος από το πάθος της προσφοράς στο λαό, ο Θεοδωράκης κατόρθωσε να χωρέσει στο μεγαλειώδες έργο του όλο το έπος της λαϊκής πάλης του 20ου αιώνα στη χώρα μας. Άλλωστε, μέρος αυτού του έπους υπήρξε και ο ίδιος.
Από 17 κιόλας χρονών οργανώθηκε στο ΕΑΜ και λίγο μετά στο ΚΚΕ, παίρνοντας μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Τον Δεκέμβρη του ‘44 πολέμησε στη μάχη της Αθήνας, που πνίγηκε στο αίμα και μετά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού μοιράστηκε με τους συντρόφους του τις άγριες διώξεις του αστικού κράτους ως εξόριστος στην Ικαρία και τη μαρτυρική Μακρόνησο, όπου βασανίστηκε άγρια. Στη συνέχεια, αγωνίστηκε μέσα από την ΕΔΑ και τους Λαμπράκηδες για την πολιτιστική αναγέννηση, ενώ «πλήρωσε» με νέες δοκιμασίες, φυλακές και εξορίες, την παράνομη δράση του ενάντια στη δικτατορία των συνταγματαρχών το 1967. Συγκλονιστικές ήταν οι συναυλίες που έδινε στο εξωτερικό μέχρι την πτώση της δικτατορίας και στη συνέχεια σε όλη την Ελλάδα. Το 1978 ήταν υποψήφιος δήμαρχος του ΚΚΕ στην Αθήνα, ενώ το 1981 και το 1985 εκλέχτηκε βουλευτής του Κόμματος. «Τα πιο δυνατά και όμορφα χρόνια μου τα έζησα στις γραμμές του ΚΚΕ» είχε δηλώσει στην εκδήλωση που διοργάνωσε το Κόμμα για να τιμήσει τα 90 χρόνια της καλλιτεχνικής και κοινωνικής προσφοράς του.
Πράγματι ο Θεοδωράκης δεν ξέχασε ποτέ τα ιδανικά της ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης, που έμειναν ανεκπλήρωτα. Το έργο του είναι μια διαρκής αναμέτρηση με την αδικία και την ηττοπάθεια, ένα σάλπισμα πάλης, νέων αγώνων, αντίστασης, ανάτασης κι ελπίδας. «Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις… εκεί που πάει να σκύψει… να την πετιέται από ξαρχής» είναι η απάντησή του στην πίκρα και την απογοήτευση ενός λαού, που τα όνειρά του δεν πήραν ακόμα εκδίκηση. Αυτή η κατάφαση στη ζωή και τον αγώνα δεν είναι ρηχή και πάντα εύκολη. Κάποιες φορές αναδύεται μέσα από βασανιστικό αναστοχασμό. Χωρίς αμφιβολία ο Μίκης, όσο καλά ήξερε να χτυπά κάθε μικρή και μεγάλη αδικία, το ίδιο καλά ήξερε να εδραιώνει την πίστη ότι η αγάπη, η ευτυχία, η ειρήνη και η ελευθερία είναι πράγματα κατορθωτά. Αλλά κι όσο ρωμαλέα και δυνατά χειριζόταν το «δίκοπο μαχαίρι», το «αστραφτερό σπαθί» της μουσικής του, τόσο εύκολα ήξερε να απαλαίνει το τραγούδι του, αγγίζοντας με τρυφερή ευαισθησία κάθε καλό και ωραίο στη ζωή και τον κόσμο.
Η μουσική του Μίκη είναι ζυμωμένη με όλα εκείνα τα υλικά που φτιάχνουν τη μεγάλη τέχνη, την τέχνη που συλλαμβάνει τον σφυγμό της εποχής της και προαισθάνεται το επερχόμενο. Το αίσθημα, το φρόνημα, η μνήμη και η πείρα του λαού που αγωνίζεται, είναι η πηγή της έμπνευσής του. «Ό,τι φτιάξαμε το πήραμε από το λαό και στο λαό το επιστρέφουμε» έλεγε και αυτό δεν ήταν σεμνοτυφία. Ο Θεοδωράκης είχε βαθιά συνείδηση ότι για το προσωπικό του καλλιτεχνικό κατόρθωμα σπουδαίο ρόλο έπαιξε η εποχή του. Είχε απόλυτη επίγνωση ότι στον ιδιαίτερο τρόπο και τον δυναμισμό της τέχνης του αντανακλούσαν οι πράξεις του λαού κι ότι η δική του συμμετοχή στη λαϊκή δράση, παρότι τον αποσπούσε σε κάποιο βαθμό από τη δημιουργία του, ήταν το οξυγόνο της. «Ο καλλιτέχνης που ζει και δημιουργεί μέσα στην πάλη, εξασφαλίζει ξεχωριστή θέση για το έργο του» δήλωνε. Το έργο του είναι λαμπρή απόδειξη ότι η μεγάλη τέχνη είναι πάντα πολιτική είτε το επιδιώκει είτε δεν το επιδιώκει ο δημιουργός της.
Ο Θεοδωράκης είχε και εμπιστοσύνη στο λαό. Πίστευε ότι ο λαός έχει τη δύναμη να κατακτήσει ό,τι πιο υψηλό και όμορφο δημιουργεί ο άνθρωπος στην ιστορία του. Γι’ αυτό και με ιερή αφοσίωση καλλιέργησε μια τέχνη που ανυψώνει το λαό. Ο Μίκης δεν μελοποίησε μόνο έξοχα τον ποιητικό λόγο χωρίς να τον προδίδει, τον αναδημιούργησε και τον παρέδωσε με εκείνη τη μορφή που μπαίνει κατευθείαν στη λαϊκή καρδιά. «Έφερε την ποίηση στο τραπέζι του λαού, πλάι στο ποτήρι και το ψωμί του», όπως έγραφε γι’ αυτόν ο Ρίτσος. Δεν είναι μόνο η ανεπανάληπτη στην ιστορία συνομιλία της μουσικής του με την ποίηση του Ρίτσου στον «Επιτάφιο», που μέσα και από τις συγκλονιστικές ερμηνείες του Μπιθικώτση και του Χιώτη έγινε ένας διαχρονικός λαϊκός θρήνος και ύμνος μαζί στον θάνατο που γονιμοποιεί το μέλλον. Ο Θεοδωράκης πέτυχε να μιλήσει με την υψιπετή ποίηση στη λαϊκή ψυχή, ακόμα και μέσα από απαιτητικές και ασυνήθιστες στο λαϊκό αυτί μουσικές φόρμες, όπως αυτές στο «Άξιον Εστί» του Ελύτη, στο «Επιφάνεια-Αβέρωφ» του Σεφέρη, στο «Πνευματικό Εμβατήριο» του Άγγελου Σικελιανού κ.ά.
Στον ποταμό του έργου του συνυπάρχουν σχεδόν όλα τα είδη μουσικής: Οι λαϊκοί δρόμοι και το δημοτικό τραγούδι, αλλά και η αρχαία τραγωδία, το βυζαντινό μέλος, το κλασσικό τραγούδι, η συμφωνική μουσική, τα ορατόρια. Πολύπλευρος και πολυτάλαντος, διανοούμενος καθώς ήταν, είχε και ένα πλούσιο συγγραφικό έργο. Στην περίπτωση του Μίκη Θεοδωράκη συναντήθηκε η καλλιτεχνική ιδιοφυΐα με μια προσωπικότητα ανήσυχη, άγρυπνη και δημιουργική, που ένοιωθε πάντα την ανάγκη να ξεπερνά τον εαυτό της. Η μουσική του έσπασε τα σύνορα της χώρας, καθώς η γλώσσα της έχει την οικουμενικότητα από τα κοινά βάσανα, τις ελπίδες, τα οράματα που μοιράζονται όλοι οι λαοί, όλοι οι ταπεινοί της γης. Η παγκόσμια αναγνώριση της καλλιτεχνικής και κοινωνικής προσφοράς του επισφραγίστηκε με το βραβείο Λένιν για την ειρήνη. Και αύριο με τη δική του μουσική θα τραγουδήσουμε μαζί οι λαοί στην Ελλάδα, την Τουρκία, την Κύπρο, τα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή, παντού στη γη, το τραγούδι της ειρήνης.
Στον Μίκη άρεσε να περπατά, να αναπνέει «στους μεγάλους δρόμους, κάτω απ’ τις αφίσες». Και εκεί η μουσική του θα συνεχίζει να ακούγεται, να εμπνέει, να παρακινεί, να διαπαιδαγωγεί. Με τη μουσική του Μίκη θα συνεχίζουμε να πορευόμαστε ώσπου… «να σημάνουν οι καμπάνες» της κοινωνικής απελευθέρωσης. Αλλά και όταν «τελειώσει ο πόλεμος» δεν θα τον ξεχάσουμε... Θα είναι μαζί μας και όταν «κοκκινίζουν τα όνειρα».
Αθάνατος Μίκη!
Στους οικείους του το ΚΚΕ απευθύνει τα θερμά του συλλυπητήρια και τους εύχεται καλή δύναμη».
«Της Δικαιοσύνης Ήλιε Νοητέ… Μίκη φωτεινέ έφυγες. Σκοτείνιασε η Ελλάδα», δήλωσε ο Πρόεδρος της Ελληνικής Λύσης, Κυριάκος Βελόπουλος.
Μιλώντας στην Βουλή, ο Γιάνης Βαρουφάκης, εκ μέρους του ΜέΡΑ25 είπε «η Ρωμιοσύνη φτώχυνε, αλλά ο Θεοδωράκης την πρoίκισε με μια μεγάλη περιουσία και την κατέστησε περισσότερο πλούσια στο διηνεκές».
Mad Clip: Η συνέντευξη στον ΑΝΤ1 μέσα στο μοιραίο αυτοκίνητο (βίντεο)
