Συμβουλές για την ασφάλεια των ατόμων της τρίτης ηλικίας στη θάλασσα

Καλοκαίρι στην Ελλάδα σημαίνει θάλασσα! Όλοι ονειρευόμαστε να τη χαρούμε, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που ανήκουν στην «τρίτη ηλικία». Οι άνθρωποι αυτοί όχι μόνο έχουν δικαίωμα στις χαρές της θάλασσας, αλλά έχουν και πολλά να κερδίσουν για τη σωματική και ψυχική τους υγεία από την επαφή με το υγρό στοιχείο. Κινδυνεύουν όμως περισσότερο από ατυχήματα και καταστάσεις που στο μεγαλύτερο μέρος τους μπορούν να προληφθούν.

Τα στατιστικά δεδομένα είναι εντυπωσιακά:

• Για το χρονικό διάστημα 2017-2020, κάθε χρόνο κατά μέσο όρο 339 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων αναψυχής στη θάλασσα.
• Από αυτούς οι 7 στους 10 πεθαίνουν από πνιγμό.
• Το 79% των ανθρώπων που χάνουν τη ζωή τους στη θάλασσα είναι άνω των 60 ετών.
• Το 76% των θανατηφόρων ατυχημάτων λαμβάνουν χώρα σε παραλίες μη φυλασσόμενες από ναυαγοσώστη.

Ακολουθούν 11 κανόνες και συμβουλές που μπορεί να περιορίσουν σημαντικά τους κινδύνους που διατρέχουν τα άτομα της «τρίτης ηλικίας» στη θάλασσα:

Για την ασφάλεια μου και για να μην κινδυνέψω από πνιγμό 

1. Κολυμπάω πάντα υπό την επίβλεψη ναυαγοσώστη ή με φίλο αλλά καλό κολυμβητή

2. Κολυμπάω πάντα παράλληλα με την ακτή και όχι μέχρι εξάντλησης

3. Κολυμπάω μόνο εκεί που πατάω

4. Όταν πάω βαθιά κουβαλάω πάντα ένα πλευστό μέσο (μακαρόνι, σωσίβιο, κ.λπ.)

5. Μέσα στο νερό κινδυνεύω από υποθερμία – Έξω από το νερό κινδυνεύω από αφυδάτωση και θερμοπληξία

Ο ρυθμός μεταβολισμού μειώνεται σταθερά με την πάροδο της ηλικίας. Παράλληλα, μειώνεται και η παραγωγή θερμότητας από τους μυς, καθώς μειώνεται τόσο η σωματική δραστηριότητα, όσο και η μυϊκή μάζα.

Η λέπτυνση του δέρματος και η μείωση του υποδόριου λίπους που παρατηρούνται συχνά στους ηλικιωμένους οδηγούν σε μείωση του φυσικού θερμομονωτικού υλικού. Κατά την έκθεση σε ψύχος παρατηρείται διέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος με αποτέλεσμα σύσπαση των αιμοφόρων αγγείων του δέρματος και κατά συνέπεια μείωση της αιματικής ροής στην επιφάνεια του σώματος. Στους ηλικιωμένους, όμως, το αυτόνομο νευρικό σύστημα συχνά δυσλειτουργεί, με αποτέλεσμα αδυναμία έγκαιρης και αποτελεσματικής αγγειοσύσπασης ως απάντηση στο ψύχος. Έτσι, η απώλεια θερμότητας συνεχίζεται για αρκετή ώρα μετά την είσοδο των ηλικιωμένων σε κρύο νερό.

Αντίστοιχοι είναι οι λόγοι που καθιστούν τους ηλικιωμένους ευπαθείς σε υψηλές θερμοκρασίες: Λέπτυνση του δέρματος και μείωση του υποδόριου λίπους (διαταραχή φυσικής θερμομόνωσης), αδυναμία έγκαιρης και αποτελεσματικής αγγειοδιαστολής (δυσλειτουργία αυτόνομου νευρικού συστήματος) μπορεί να οδηγήσουν σε αφυδάτωση και θερμοπληξία πιο εύκολα απ’ ότι στις μικρότερες ηλικίες. Συνεπώς:

• Δεν κολυμπάω για πολλή ώρα σε κρύο νερό. Για όσο διάστημα κολυμπάω κινώ τα άκρα μου συνεχώς.
• Αποφεύγω το μπάνιο τις πρώτες πρωινές ώρες που το νερό είναι πιο κρύο. Επίσης, αποφεύγω τις μεσημεριανές ώρες που ο ήλιος είναι πολύ ζεστός. Οι ακραίες θερμοκρασίες και κυρίως οι μεταβολές της θερμοκρασίας κατά την είσοδο και την έξοδό μου από το νερό μπορεί να είναι επικίνδυνες.
• Αν επιμένω να κολυμπήσω σε κρύο νερό, ένα ολόσωμο μαγιό για τις γυναίκες ή μια ισοθερμική μπλούζα για τους άνδρες μπορεί να με προστατεύσουν από το κρύο.
• Δεν κάθομαι πολλή ώρα στον ήλιο. Χρησιμοποιώ προστατευτικό καπέλο, γυαλιά και αντηλιακό. Πίνω συχνά μικρές ποσότητες υγρών.

Η λειτουργία της πέψης απαιτεί αύξηση της αιμάτωσης των οργάνων του πεπτικού συστήματος (στομάχι, λεπτό και παχύ έντερο). Αυτό επιβαρύνει ελαφρώς την καρδιά. Όταν κολυμπάμε με γεμάτο στομάχι, η καρδιά μας επιβαρύνεται ακόμη περισσότερο, καθώς αναγκάζεται να δουλέψει ακόμη πιο εντατικά για να ανταπεξέλθει και στις ανάγκες των μυών κατά την κολύμβηση. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ισχαιμία της καρδιάς (ακόμη και έμφραγμα), υπόταση ή/και λιποθυμία. Επίσης, κολυμπώντας με γεμάτο στομάχι (ιδίως εάν κάνουμε βουτιές) αυξάνεται ο κίνδυνος παλινδρόμησης (επιστροφής γαστρικού περιεχομένου από το στομάχι στον οισοφάγο) και εισρόφησης (εισόδου γαστρικού περιεχομένου στους αεραγωγούς).

Τα ίδια ισχύουν και όταν το στομάχι μας είναι γεμάτο με υγρά. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στην κατανάλωση αλκοόλ πριν από την κολύμβηση. Η μείωση των αντανακλαστικών που είναι απαραίτητα για ασφαλή κολύμβηση, ο κίνδυνος εμέτου και εισρόφησης, η πιθανή απώλεια προσανατολισμού και η διαταραχή της (ήδη επηρεασμένης λόγω ηλικίας) θερμορρύθμισης που προκαλεί το αλκοόλ είναι μερικοί μόνο από τους κινδύνους που διατρέχουμε όταν καταναλώνουμε αλκοολούχα ποτά πριν κολυμπήσουμε.

7. Εάν έχω χρόνια προβλήματα υγείας συμβουλεύομαι το γιατρό μου πριν κολυμπήσω

Υπάρχουν προβλήματα υγείας για τα οποία χρειάζονται ιδιαίτερες προφυλάξεις: Καρδιολογικά προβλήματα καθιστούν τους ηλικιωμένους επιρρεπείς σε επεισόδια στηθάγχης (πόνο στο θώρακα ως αποτέλεσμα μειωμένης αιμάτωσης του μυοκαρδίου), υπόταση ή/και αρρυθμίες (μπορεί να τις προκαλέσει η απότομη έκθεση σε κρύο νερό). Nευρολογικές παθήσεις συνοδεύονται συχνά από αστάθεια, μυϊκή αδυναμία και διαταραχές προσανατολισμού και αντίληψης. Παθήσεις του λαβυρίνθου (συχνές σε ηλικιωμένους λόγω νευρολογικών και αγγειακών διαταραχών) μπορεί να οδηγήσουν σε ζάλη ή ίλιγγο, ιδίως κατά τις απότομες αλλαγές της θέσης του σώματος (π.χ. εναλλαγή πρόσθιου και ύπτιου κατά την κολύμβηση, βουτιές κ.λπ.). Έτσι:

• Αν έχω προβλήματα με την καρδιά μου δεν κολυμπάω εξαντλητικά (ή για πολλή ώρα).
• Αν έχω Alzheimer (ή άλλης μορφής άνοια) ή άλλες νευρολογικές παθήσεις μπαίνω και βγαίνω προσεκτικά από το νερό.
• Αποφεύγω τις απότομες αλλαγές στη θέση του σώματός μου αν έχω ιστορικό ιλίγγου ή άλλα προβλήματα από το λαβύρινθο.

8. Γνωρίζω σε συνεννόηση με το γιατρό μου εάν παίρνω φάρμακα για τα οποία χρειάζονται ιδιαίτερες προφυλάξεις ή πρέπει να τροποποιηθούν

Υπάρχουν φάρμακα που μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητά μας για κολύμβηση, για παράδειγμα:

• Νευρολογικά φάρμακα: Μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητα συγκέντρωσης, τον προσανατολισμό και τα αντανακλαστικά μας.
• Αντιϋπερτασικά φάρμακα: Μπορεί να προκαλέσουν υπόταση ή/και λιποθυμία (ιδίως τις ζεστές ημέρες).
• Ινσουλίνη και αντιδιαβητικά φάρμακα: Μπορεί να οδηγήσουν σε υπογλυκαιμία (ιδίως σε συνδυασμό με έντονη άσκηση).

9. Μπαίνω προοδευτικά στο νερό, βρέχοντας αρχικά το πρόσωπο και το σώμα μου

Η σταδιακή προσαρμογή στη μειωμένη θερμοκρασία του νερού δίνει στον οργανισμό των ηλικιωμένων τον απαραίτητο χρόνο για την αποτελεσματικότερη κινητοποίηση των μηχανισμών θερμορρύθμισης.

10. Δεν βγαίνω απότομα από το νερό, αλλά προοδευτικά και με στάσεις, περπατώντας από τα βαθιά στα ρηχά

11. Αν κατά τη διάρκεια του μπάνιου αισθανθώ οποιοδήποτε σύμπτωμα (π.χ. κράμπες, ζάλη) ζητάω βοήθεια από όποιον βρίσκεται κοντά μου και προσπαθώ να βγω ήρεμα και αργά από το νερό, διατηρώντας την ψυχραιμία μου.

*Άρθρο του Στέργιου Τασιόπουλου, Παθολόγου, Διευθυντή Ζ’ Παθολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ.