Πονοκέφαλος: ένα σύμπτωμα, πολλές μορφές, περισσότερες διαγνώσεις

Οι πονοκέφαλοι απαντώνται σε 20-40% του γενικού πληθυσμού και σε 10-15% των παιδιών σε σχολική ηλικία με 99% των περιπτώσεων να είναι καλοήθους μορφής.

Οι πιο ειδικές διαγνώσεις ανήκουν στη σφαίρα των ειδικών νευρολόγων, που βάσει της διάγνωσης θα καθορίσουν και την αγωγή για τη θεραπεία τους. Θα περιοριστούμε λοιπόν στο τι πρέπει να ξέρει, τι πρέπει να κάνει και τι πρέπει να αποφεύγει ο ασθενής, δίχως να επεκταθούμε τόσο πολύ στη διάγνωση.

Τι συμβαίνει όταν έχουμε πονοκέφαλο;

Ο πονοκέφαλος είναι ένα νευρολογικό σύνδρομο με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και με παρά πολλές διαφορετικές διαγνώσεις.

Π.χ. η ημικρανία είναι μια συχνή μορφή χρόνιου πονοκεφάλου, κατά την οποία  πονούν οι μήνιγγες (ο συνδετικός ιστός που περιβάλει τον εγκέφαλο) το κρανίο, οι μυς και το δέρμα που περιβάλλει τον εγκέφαλο.

Ο πόνος που αισθάνεται ένας ασθενής στην ημικρανία μπορεί να ποικίλει στην ένταση του, τις περισσότερες όμως φορές μπορεί να είναι έντονος και να εμφανίζεται με οξύτητα και σε μια πλευρά της κεφαλής . Συνήθως συνοδεύεται από ναυτία και τάσεις για εμετό ενώ ο ασθενής μπορεί να νιώθει μουδιάσματα στα χέρια ή τα πόδια. Σε άλλες μορφές πονοκεφάλων μπορεί να είναι πιο αμβλύς και διάχυτος και να συνοδεύεται από ζάλη και μουδιάσματα στο κεφάλι ή όπως σε φλεγμονές αγγείων να ξεχωρίζει μια έντονη υπερευαισθησία του δέρματος της κεφαλής.

Τι πρέπει να γνωρίζει ο ασθενής;

Ο ασθενής θα πρέπει να ξέρει, όσο κι αν υποφέρει κι αν βιάζεται λόγω των πονοκεφάλων του, ότι θα υποβληθεί σε ένα εξοντωτικό ερωτηματολόγιο από τον νευρολόγο, που θα τον βοηθήσει να καθορίσει με ακρίβεια τη διάγνωση, η οποία συνεπάγεται συνήθως διαφορετική θεραπεία και αντιμετώπιση και η λύση συχνά θα χρειαστεί να δοθεί σε περισσότερες από μια συνεδρίες.

Ο νευρολόγος λοιπόν δεν θα του χορηγήσει ένα ακόμα καλύτερο και πιο δραστικό παυσίπονο, αλλά θα τον βοηθήσει να βρει μία μόνιμη λύση στο πρόβλημα του με όσο το δυνατόν πιο ορθολογική χρήση φαρμακευτικής αγωγής.

Συχνά οι διαρκείς και ενοχλητικοί πονοκέφαλοι προέρχονται από την πολύ συχνή χρήση παυσίπονων, που περιπλέκουν το πρόβλημα και δυσκολεύουν την αγωγή. Πρέπει λοιπόν ο ασθενής, αν παρατηρήσει ότι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, των δύο με τεσσάρων μηνών, χρειάζεται περισσότερα από οκτώ περίπου παυσίπονα οιασδήποτε μορφής ανά μήνα για να υπερνικήσει τους πονοκεφάλους του, να επισκεφθεί έναν ειδικό νευρολόγο.

Ο ασθενής εάν συνεχίσει να καταναλώνει παυσίπονα με αυτόν το ρυθμό, είναι βέβαιο ότι θα αυξηθεί η διάρκεια των πονοκεφάλων, με μεγάλο κίνδυνο να προκληθούν ζημιές στο ήπαρ και τα νεφρά.

Συνήθως πίσω από αυτήν την κατανάλωση κρύβονται πολλά επεισόδια ημικρανίας ή και χρονία ημικρανία καθώς και πονοκέφαλοι τάσεως, που επιδέχονται διαφορετικής θεραπευτικής αγωγής.

Ημικρανίες vs Πονοκέφαλοι τάσεως

Οι ημικρανίες εμφανίζονται  πιο συχνά στις γυναίκες, ενώ οι πονοκέφαλοι τάσεως είναι πιο συχνοί στους άντρες. Ο διαχωρισμός τους γίνεται με βάσει ακριβών διαγνωστικών κριτηρίων. Σε αυτούς τους καλοήθης πονοκεφάλους, έρχονται να προστεθούν επεισοδιακοί πονοκέφαλοι με πολύ μικρότερη διάρκεια που απαντώνται περισσότερες φορές την ημέρα και χρήζουν διαφορετικής θεραπευτικής αντιμετώπισης, όπως η αθροιστική κεφαλαλγία και το σύνδρομο SUNCT (μικρής διάρκειας μονόπλευροι νευραλγικοί πονοκέφαλοι με δακρύρροια και ερεθισμό του κερατοειδούς), καθώς και η νευραλγία του τριδύμου.

Εκτός από τους σύντομους επεισοδιακούς πονοκεφάλους που εμφανίζονται ξαφνικά και είναι μικρότερης διάρκειας οι υπόλοιποι προαναφερθέντες είναι υποξείας μορφής με σταδιακή αύξηση.

Σε ποιες εξετάσεις πρέπει να υποβληθεί ο ασθενής;

Κάθε ασθενής που υποφέρει από πονοκεφάλους πρέπει να υποβληθεί, όταν αυτοί εμφανιστούν, σε μια μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου. Υπάρχουν όμως και πονοκέφαλοι που χρήζουν άμεσης ιατρικής παρέμβασης, όπως οι έντονοι ξαφνικοί πονοκέφαλοι με ή χωρίς μείωση του επιπέδου συνείδησης που παρατηρούμε στις διάφορες εγκεφαλικές αιμορραγίες.

Επίσης, έντονοι πονοκέφαλοι που εμφανίζονται με πυρετό ή επιληπτικές κρίσεις χρήζουν άμεσης νευρολογικής παρέμβασης, γιατί ενδέχεται να υπάρχουν αιμορραγίες και εγκεφαλικές λοιμώξεις. Επίσης, καθοριστικοί πονοκέφαλοι μας οδηγούν στη διάγνωση διαφόρων αυτοάνοσων φλεγμονών των εγκεφαλικών αγγείων. Συμπερασματικά διάγνωση, διαφοροδιάγνωση και καθοδήγηση του ασθενούντος σε άλλες ειδικότητες ανήκουν κυρίως στη σφαίρα του ειδικευμένου νευρολόγου.

 *Άρθρο του Ιωάννη Βελέντζα, Νευρολόγου - ψυχίατρου, Διευθυντή Τμήματος Κλινικής Νευροφυσιολογίας ΥΓΕΙΑ.