Η καλή Γυναικολογική και Αναπαραγωγική Υγεία ξεκινάει από την κούνια
Τα τελευταία 30 χρόνια στην Ελλάδα, αναπτύσσεται το γνωστικό αντικείμενο της Παιδογυναικολογίας, χάρη στη συνεργασία της Ελληνικής Εταιρείας Παιδικής και Νεανικής Γυναικολογίας με την Διεθνή Εταιρεία Παιδικής και Εφηβικής Γυναικολογίας και την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Παιδικής και Εφηβικής Γυναικολογίας. H εξειδίκευση της Παιδογυναικολογίας αφορά όχι μόνο τη νεογνική, παιδική, και προεφηβική ηλικία του νεαρού κοριτσιού, αλλά και τη μετέπειτα εφηβική και μετεφηβική ηλικία του, δηλαδή τα 19 και πλέον έτη σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.).
Πότε πρέπει να γίνεται Παιδογυναικολογική εξέταση από τον Ειδικό Παιδογυναικολόγο;
Τα θεμέλια της γυναικολογικής υγείας του νεαρού κοριτσιού θα πρέπει να μπούν από την πρώτη ημέρα της ζωής του, ενώ δεούσης σημασίας είναι ο ρόλος της μητέρας στο χτίσιμο της σχέσης μεταξύ παιδιού και παιδογυναικολόγου, ώστε να αντιμετωπίζεται έγκαιρα και έγκυρα το οποιοδήποτε πρόβλημα ανακύπτει. Συνεπώς, η πρώτη παιδογυναικολογική εξέταση θα πρέπει να γίνεται αμέσως μετά τη γέννηση του νεογνού, με στόχο την επιβεβαίωση του φύλου και τον αποκλεισμό οποιασδήποτε ορατούς συγγενούς διαμαρτίας του γεννητικού συστήματος. Κάθε παθολογικό εύρημα, όπως ανωμαλίες στο περίνεο, στην κλειτορίδα, στα χείλη του αιδοίου ή στον κόλπο χρήζει περαιτέρω διερεύνησης.
Επίσης, κατά την πρώτη παιδογυναικολογική εξέταση θα πρέπει να αποκλείεται η ύπαρξη παθολογικών καταστάσεων, όπως η ανεύρεση άτρητου παρθενικού υμένα, ώστε να αποφευχθεί η μελλοντική δημιουργία υδροκόλπου, βλεννοκόλπου ή αιματοκόλπου ή η ύπαρξη δίθυρου παρθενικού υμένα, λόγω του ότι πολλές φορές η εν λόγω παθολογική κατάσταση συνδυάζεται με την ύπαρξη διπλού κόλπου, καθώς και η πιθανή σύμμυση των μικρών χειλέων του αιδοίου. Τέλος, δεν θα πρέπει να παραβλέπεται το μεγάλο μεγέθος της κλειτορίδος, καθώς σχεδόν πάντα συνοδεύεται από άλλες παθολογικές καταστάσεις των γεννητικών οργάνων και συνήθως οφείλεται σε συγγενή υπερπλασία των επινεφριδίων, σε εξωγενή χορήγηση ορμονών στην μητέρα ή σε άλλες καταστάσεις ερμαφροδιτισμού. Στην περίπτωση που υπάρχουν αμφίβολα έξω γεννητικά όργανα, θα πρέπει να εξετάζεται το στόμιο της ουρήθρας, το οποίο αποκλίνει της φυσιολογικής του θέσης.
Πριν την εμμηναρχή
Τα κορίτσια πριν την εμμηναρχή συνήθως προσέρχονται στον παιδογυναικολόγο λόγω φλεγμονών του αιδοίου και του κόλπου, που συνήθως οφείλονται στην υπερανάπτυξη κάποιου παθογόνου μικροοργανισμού, ή λόγω πρωΐμου ήβης, η οποία χρήζει ιδιαίτερης προσέγγισης και αντιμετώπισης, ώστε να αποφευχθούν οι μελλοντικές επιπλοκές της. Παράλληλα μπορούν να επισκεφθούν τον Παιδογυναικολόγο λόγω μεμονωμένων χαρακτηριστικών της πρωΐμου ήβης, όπως είναι η πρώϊμη θηλαρχή, η ανάπτυξη δηλαδή μόνο του μαστού, η πρώϊμη εμμηναρχή, η έλευση δηλαδή μονάχα εμμηνορρυσίας ως μεμονωμένo γεγονός ή/και η πρώϊμη αδρεναρχή, η παρουσία δηλαδή μόνο αυξημένης τριχοφυ?ας σε σημεία που δε θα έπρεπε.
Υπό απουσίας οποιασδήποτε παθολογικής κατάστασης, το νεαρό κορίτσι θα πρέπει να επισκέπτεται τον παιδογυναικολόγο λίγο πριν την εμμηναρχή, δηλαδή στην ηλικία των 10 ετών περίπου. Σε αυτήν την χρονική στιγμή, θα πρέπει να αποκλεισθεί η ύπαρξη πιθανών συγγενών διαμαρτιών ή άλλων προβλημάτων του ουροποιογεννητικού συστήματος, διότι όσο νωρίτερα αντιμετωπισθούν αυτές οι καταστάσεις, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες καλού αναπαραγωγικού αποτελέσματος αργότερα. Παράλληλα, υπάρχουν παιδιά που γεννιούνται χωρίς μήτρα, χωρίς ωοθήκες, με όρχεις ή με ωοθηκόρχεις. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση αυτών των παιδιών είναι ιδιαίτερα σημαντική, ειδάλλως θα βρεθούν αντιμέτωπα με καταστάσεις που δεν θα μπορούν να ερμηνεύσουν, όπως η μη ανάπτυξη μαστών, η μη έλευση της περιόδου, η βραχνή φωνή ή/και έντονη τριχοφυΐα, κάτι που μπορεί να οδηγήσει στο να βιώσουν την διαφορετικότητά τους με οδυνηρό τρόπο κατά την πρώτη τους σεξουαλική επαφή και αυτό να έχει ιδιαίτερο αντίκτυπο στον ψυχισμό τους.
Τέτοιες καταστάσεις μπορεί να είναι, η απλασία κόλπου και αγενεσία - δυσγενεσία μήτρας , με συνοδό πρωτοπαθή αμηνόρροια (γνωστό ως Σύνδρομο Mayer-Rokitansky-Kuster-Hauser), αλλά και άλλες ανατομικές παραλλαγές της μήτρας, όπως η δίδελφυς μήτρα, η διθάλαμη μήτρα καθώς και τα πλάγια και εγκάρσια διαφράγματα κόλπου, τα οποία μπορεί να είναι τέλεια (πλήρη) ή ατελή και να οδηγήσουν εν τέλει στη δημιουργία αιματοκόλπου, αιματόμητρας ή/και αιματοσαλπίγγων, με εν δυνάμει ανάπτυξη μιας σπάνιας για την εφηβεία, αλλά συχνής για την ενήλικο γυναίκα νόσου που λέγεται ενδομητρίωση και έχει άμεση συσχέτιση με τη γονιμότητα.
Διαταραχές της περιόδου
Μια άλλη μεγάλη κατηγορία εφήβων που προσέρχονται στον παιδογυναικολόγο, είναι τα κορίτσια που αντιμετωπίζουν διαταραχές της περιόδου. Ειδικότερα, οι κοπέλες οι οποίες έχουν συμπληρώσει το 15ο ηλικιακό έτος τους και δεν έχουν δει ακόμα περίοδο και αυτές των οποίων η περίοδος ξεκίνησε αλλά διεκόπη για διάστημα μεγαλύτερο των 6 μηνών, χρήζουν περαιτέρω ορμονολογικού, απεικονιστικού και χρωμοσωμικού ελέγχου. Οι διαταραχές της περιόδου μπορεί να υποκρύπτουν, το Σύνδρομο των Πολυκυστικών Ωοθηκών, κατά το οποίο συχνά συνδυάζονται διαταραχές του κύκλου, με έντονη ακμή, τριχοφυΐα, λιπαρότητα του δέρματος και ορμονολογικές διαταραχές του τύπου των αυξημένων ανδρογόνων στον οργανισμό, η φαρμακευτική αντιμετώπιση του οποίου δεν αποκαθιστά μονάχα την περίοδο, αλλά βελτιώνει και την αισθητική εικόνα της νεαράς. Στην εφηβεία ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνεται για τα κυστικά μορφώματα των ωοθηκών, τα οποία μπορεί να είναι κάθε είδους, με πιο συχνές τις απλές λειτουργικές κύστεις, ωστόσο δε θα πρέπει να παραβλέπονται τόσο τα άωρα όσο και τα ώριμα τερατώματα τα οποία μπορεί να εμφανισθούν.
Διατροφικές διαταραχές
Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί ο αριθμός των κοριτσιών που παρουσιάζουν διατροφικές διαταραχές του τύπου της ψυχογενούς ανορεξίας, της ψυχογενούς βουλιμίας και της παχυσαρκίας. Η απώλεια πολλών κιλών μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα οδηγεί όχι μόνο στην απώλεια της εμμήνου ρύσεως, αλλά και σε οστεοπενία ή/και οστεοπόρωση. Η ορμονολογική αποκατάσταση, η διατροφολογική και ψυχολογική υποστήριξη αυτών των νεαρών είναι δεούσης σημασίας. Επιπρόσθετα, ένα ποσοστό κοριτσιών που προσεγγίζει το 8% προσέρχεται στον Παιδογυναικολόγο λόγω δυσμηνόρροιας, δηλαδή επωδύνου εμμήνου ρύσεως, η οποία όχι σπάνια υποκρύπτει μια σοβαρή παθολογική κατάσταση, όπως η ενδομητρίωση, ενώ συχνά αποτελεί λόγο απουσίας αυτών των νεαρών από το σχολείο.
Πόσο σημαντική είναι η ενημέρωση των εφήβων σε θέματα αγωγής υγείας;
Είναι πολύ σημαντική η ενημέρωση της εφήβου για θέματα που αφορούν την σεξουαλική υγεία και την σεξουαλική συμπεριφορά πριν την έναρξη των σεξουαλικών επαφών. Οι νεαρές θα πρέπει να είναι πλήρως ενημερωμένες για τις αντισυλληπτικές μεθόδους που μπορούν να χρησιμοποιήσουν, ώστε να αποφευχθεί η πιθανότητα μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης και η μετάδοση κάποιου σεξουαλικώς μεταδιδόμενου νοσήματος, εκ των οποίων χρήζει ιδιαίτερης προσοχής ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων. Στο Τμήμα Παιδικής - Εφηβικής Γυναικολογίας του Παίδων ΜΗΤΕΡΑ συστήνουμε την συνδυασμένη χρήση του ανδρικού προφυλακτικού και των αντισυλληπτικών δισκίων, ενώ ενθαρρύνουμε και τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, προκειμένου στο μέλλον «κάθε παιδί να είναι ένα επιθυμητό παιδί».
Επίσης, τους επισημαίνουμε την αξία της τακτικής δοκιμασίας κατά Παπανικολάου (Τεστ Παπ), στην πρόληψη, όχι μόνο του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας άλλα και άλλων καταστάσεων, που μπορεί να οδηγήσουν σε κακοήθεια. Η εν λόγω εξέταση θα πρέπει να λαμβάνει χώρα για πρώτη φορά στον πρώτο χρόνο μετά την έναρξη της πρώτης σεξουαλικής επαφής. Τέλος, συστήνουμε στις έφηβες να εμβολιάζονται με το anti-HPV εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και όχι μόνο, πριν από την έναρξη των σεξουαλικών τους επαφών, καθότι χορηγείται δωρεάν από το κράτος.
Συμπερασματικά
Η σπανιότητα των παιδογυναικολογικών ανατομικών προβλημάτων και οι πολύπλοκες ενδοκρινολογικές διεργασίες της ενήβωσης καθιστούν αναγκαία την παιδογυναικολογική εξέταση, ως θεμέλιο της μελλοντικής υγείας της γυναίκας. Η ενδελεχής διαγνωστική προσέγγιση και θεραπευτική αντιμετώπιση των νεαρών κοριτσιών, θεωρείται ότι πρέπει να γίνεται στα Εξειδικευμένα Κέντρα αναφοράς Παιδικής & Εφηβικής Γυναικολογίας. Σκοπός όλων των ανωτέρω είναι να υπάρχει πάντοτε ενημέρωση για μια καλύτερη παιδεία και κοινωνία με γνώση, απαλλαγμένη από οποιεσδήποτε προκαταλήψεις, εσωστρέφειες και φοβίες.
Τέλος, θα ήθελα να κάνω μία ΕΥΧΗ ΖΩΗΣ, κάποια στιγμή το μάθημα της Σεξουαλικής Διαπαιδαγώγησης να διδάσκεται στο Σχολείο, στο ωρολόγιο πρόγραμμα, όπως συμβαίνει εδώ και πολλά χρόνια σε άλλες χώρες.
*Άρθρο του Δρ. Ευθύμιου Κ. Δεληγεώρογλου, Μαιευτήρα Γυναικολόγου, Ομ. Καθηγητή Ιατρικής Σχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντή Τμήματος Παιδικής & Εφηβικής Γυναικολογίας, Παίδων ΜΗΤΕΡΑ.
Πέτσας: δύσκολο να επιτρέπονται οι μετακινήσεις για τους τουρίστες και όχι για τους Έλληνες
Φοιτητές απέκλεισαν την πρόσβαση στο ΑΠΘ (εικόνες)
