Ύμνος εις την Ελευθερίαν: Οι διαδρομές της μελοποίησής του
Ο Διονύσιος Σολωμός που γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1798 και απεβίωσε στην Κέρκυρα το 1857, έγραψε τον Ύμνο εις την Ελευθερίαν στη Ζάκυνθο το Μάιο του 1823. Το ποίημα αποτελείται από 158 τετράστιχες στροφές και μελοποίησε ο Νικόλαος Χαλικιόπουλος-Μάντζαρος (Κέρκυρα, 1795 - 1872).
O Μάντζαρος, συνθέτης, θεωρητικός και δάσκαλος των περισσοτέρων επτανησίων συνθετών της εποχής του, υπήρξε στενός φίλος του εθνικού ποιητή Σολωμού από το 1828, έτος που ο ποιητής μετακόμισε στην Κέρκυρα. Τα πρώτα εικοσιτέσσερα μέτρα από τη μουσική που συνέθεσε ο Μάντζαρος για τον "Ύμνο εις την ελευθερίαν" του Σολωμού, τα οποία έγιναν ο Εθνικός Ύμνος της Ελλάδας, αποτύπωσαν και αποθανάτισαν τα ονόματά τους στην ιστορία του ελληνικού λαού. Ο Μάντζαρος πίστευε ότι η ποιητική γλώσσα του Σολωμού ήταν ιδιαίτερα μουσική, εκφρασμένη μέσα από ένα ουσιαστικά μουσικό πνεύμα. Ο Σολωμός συχνά αντάλλασσε ιδέες με τον Μάντζαρο για τη σχέση μουσικής και ποίησης και υπήρξε αμοιβαία επίδραση στη διαμόρφωση αντίστοιχων αισθητικών αντιλήψεων αμφοτέρων.
Τα 24 μέτρα της μουσικής του Εθνικού Ύμνου είναι μια μόνο από τις διαδοχικές μελοποιήσεις του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» του Σολωμού από τον Μάντζαρο, όλες για τετράφωνη ανδρική χορωδία και πιάνο.
Ο Κώστας Ζερβόπουλος, ο οποίος εκπόνησε διδακτορική διατριβή στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου για το θέμα αυτό, έχει εντοπίσει και μελετήσει τις εξής μελοποιήσεις.
Η "πρώτη" μελοποίηση έγινε το (1828-1829), ίσως αρχές 1830. Διασώζεται κυρίως στη μοναδική έντυπη έκδοση του έργου Clayton & Co, Λονδίνο, 1873. Αποτελείται από 24, ομοφωνικής υφής, μέρη. Τα πρώτα μέτρα του 1ου μέρους, χωρίς την πιανιστική εισαγωγή και με κάποιες απλουστεύσεις, καθιερώθηκαν ως ο ελληνικός εθνικός ύμνος. Η "πρώτη" μελοποίηση γράφτηκε σε ύφος "λαϊκό και απλό", προκειμένου να διαδοθεί το σολωμικό ποίημα σε ευρύτερα στρώματα του ελληνικού πληθυσμού και να κρατηθεί ψηλά το εθνικό φρόνημα των Ελλήνων στα δύσκολα εκείνα χρόνια του διαφαινόμενου τέλους του εθνικού αγώνα και της σύστασης του ελληνικού κράτους.
Η "Ενδιάμεση μελοποίηση" έγινε το 1844. Διασώζεται κυρίως στο αφιερωμένο στον "Όθωνα" χειρόγραφο (Μουσείο Μπενάκη) και στο "γερμανικό" χειρόγραφο (Βιβλιοθήκη Μουσείου Μπενάκη), το οποίο αποτελεί πιστό -εν πολλοίς- αντίγραφο του προηγούμενου. Αποτελείται από 39 μη αριθμημένα μέρη. Ο Όθωνας, "ευαρεστούμενος" απένειμε στο συνθέτη τον Αργυρό Σταυρό των Ιπποτών του Βασιλικού Τάγματος του Σωτήρος.
"Πολυφωνική" μελοποίηση: Πρόκειται για την πιο ενδιαφέρουσα, από όλες τις μελοποιήσεις του Ύμνου. Η πρώτη γραφή της ολοκληρώθηκε στα 1831, ενώ με τις διάφορες αναθεωρήσεις της, διακρίνονται, τουλάχιστον πέντε, ασχολούνταν ακόμη ίσως και μέχρι το 1865. Τα περισσότερα από τα 46 μέρη της μελοποίησης, στην τελική της εκδοχή, είναι "πολυφωνικής" υφής.
Μέρη "παραγγελίας Μπότσαρη" (Υπουργός Στρατιωτικών επί Όθωνα). Τα σχετιζόμενα με τον Ύμνο μέρη αυτής, είναι: μελοποιημένες στροφές του Ύμνου σε ρυθμό "passo doppio", δύο εμβατήρια, δύο ξεχωριστές μελοποιήσεις των στροφών 83-86 και οι δύο πρώτες στροφές του Ύμνου Εις το θάνατο του Λορδ Μπάϊρον.
Μεμονωμένα μέρη: Εντοπίστηκαν, επίσης, μια μελοποίηση των στροφών 80-86, μια άλλη των στροφών 83-84 και δύο φούγκες.
Πριν απο λίγο καιρό, ο ΑΝΤ1 παρουσίασε στο δελτίο ειδήσεων, έναν πραγματικό εθνικό θησαυρό ανεκτίμητης αξίας, το χειρόγραφο της λεγόμενης τρίτης μελοποίησης του Νικόλαου Μάντζαρου, πάνω στον «Ύμνο εις την Ελευθερία» του Διονύσιου Σολωμού, ο οποίος εκτίθετο για πρώτη φορά στο κοινό, στην Δημοτική Πινακοθήκη Κέρκυρας.
Ο κορυφαίος μουσουργός το συνέθετε για πάνω από 35 χρόνια και παρέμενε ξεχασμένο σε ένα χρηματοκιβώτιο του Δήμου για δεκαετίες, μέχρι που ένας ερευνητής κατάφερε να το εντοπίσει και να το αναδείξει. Είναι μια εκδοχή του Εθνικού Ύμνου που μέχρι πριν από λίγα χρόνια κανείς δεν είχε ακούσει. Πρόκειται για μια πολυφωνική σύνθεση, αντίστοιχη με τα έργα του Μπαχ, όπως αναφέρουν οι ειδικοί.
Η επίσημη (de jure) καθιέρωση του σημερινού ελληνικού εθνικού ύμνου έγινε με Βασιλικό Διάταγμα, που υπέγραψε ο Βασιλιάς των Ελλήνων Γεώργιος Α' στην Κέρκυρα, στις 28 Ιουνίου 1865 (οι ημερομηνίες, με το παλαιό ημερολόγιο), ύστερα από πρόταση του "επί των Ναυτικών" υπουργού Δημητρίου Μπουντούρη, στο οποίο, μεταξύ άλλων, αναφέρει: "Ο παρά του εθνικού Μουσικοδιδασκάλου Κυρίου Μαντζάρου τονισθείς ύμνος εις την ελευθερίαν του αοιδίμου ποιητού Σολομού, θέλει παιανίζεσθαι κατά πάσας τας ναυτικάς παρατάξεις, ήτοι ανύψωσιν και χαιρετισμόν σημαίας κτλ. θεωρούμενος ως επίσημον εθνικόν άσμα"».
Στον ΑΝΤ1 είχε προβληθεί παλαιότερα και η απόδοση του Εθνικού Ύμνου στην νοηματική γλώσσα.
Ρούλα Πισπιρίγκου στον ΑΝΤ1: Ο Μάνος Δασκαλάκης χύνει “κροκοδείλια δάκρυα” για να φανεί “άγιος”
Βόλος: Άρπαξαν παιδί μέσα από το ασθενοφόρο
Δήμητρα Πισπιρίγκου στον ΑΝΤ1: Ο Μάνος Δασκαλάκης έδερνε την Ρούλα
