Ανάπτυξη ομιλίας και λόγου στα παιδιά

Υπάρχουν πολλές λανθασμένες θεωρήσεις και πολλές απορίες σχετικά με την ανάπτυξη της ομιλίας και του λόγου ενός παιδιού. Ο λογοθεραπευτής είναι ο ειδικός που καλείται να απαντήσει στα ερωτήματα του γονέα που προβληματίζεται με το πώς εξελίσσεται η ομιλία του παιδιού του.

Ποτέ πρέπει να ανησυχήσω;

• Όταν το βρέφος έως 6 μηνών δείχνει να μην αντιδρά σε ήχους και όταν στην προσπάθειά του να επικοινωνήσει δεν κάνει βλεμματική επαφή.
• Όταν το 12 μηνών παιδί σας δεν παράγει ήχους, δεν επαναλαμβάνει την ίδια συλλαβή δύο με τρεις φορές, δεν χρησιμοποιεί μια λέξη συνειδητά για να ονομάσει άτομο ή αντικείμενο κι όταν δεν εκτελεί μια απλή οδηγία.
• Όταν στην ηλικία των 2 ετών το παιδί σας δεν έχει αναπτύξει το λεξιλόγιό του πέραν των πρώτων δέκα λέξεων, όταν δεν συνδυάζει τουλάχιστον δύο λέξεις για να σχηματίσει φράσεις και προτάσεις κι όταν η ομιλία του είναι έντονα δυσκατάληπτη.
• Όταν στην ηλικία των 3 ετών συνεχίζει να έχει δυσκατάληπτη ομιλία, δεν σχηματίζει απλές ολοκληρωμένες προτάσεις χρησιμοποιώντας ρήματα, άρθρα, επίθετα, καθώς και όταν δυσκολεύεται να κατανοήσει και να εκτελέσει εντολές.
• Όταν στην ηλικία των 4 ετών έχει διαταραχή ρυθμού που επιμένει, η ομιλία του δεν είναι πάντα κατανοητή, χρησιμοποιεί μικρές και όχι σωστά οργανωμένες προτάσεις, δυσκολεύεται να διηγηθεί απλά και πρόσφατα γεγονότα, δεν έχει κατακτήσει την κοινωνική χρήση του λόγου, είναι παρορμητικό και δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί σε μια δραστηριότητα.

Πώς να ενισχύσω την ανάπτυξη λόγου στο δύο ετών παιδί μου;

Μέσα από το παιχνίδι και τις καθημερινές δραστηριότητες μπορείτε να ενισχύσετε την κατανόηση του παιδιού και την ανάπτυξη του λεξιλογίου του.

Για παράδειγμα, κατά τη διαδικασία του καθημερινού μπάνιου του, καθώς γδύνετε το παιδάκι σας του λέτε «τώρα θα βγάλουμε την…» δίνοντάς του χρόνο να πει τη λέξη «μπλούζα». Εάν δεν πει τη λέξη, τη λέτε εσείς.

Περιγράφετε σε απλές προτάσεις τι ακριβώς κάνετε, π.χ. «θα ανοίξω τη βρύση - θα πάρω το σαπούνι……».

Του ζητάτε να σας δίνει αντικείμενα που χρησιμοποιείτε στο μπάνιο του.

Μιμείται το μικρότερο αδερφάκι του και δεν μιλάει καθαρά.

Αυτή η πεποίθηση που πολλές φορές έχουν οι γονείς, αιτιολογώντας έτσι τη δυσκατάληπτη ομιλία του παιδιού τους, είναι λανθασμένη. Το παιδί που έχει φτάσει στην ηλικία των 4 ετών και η ομιλία του ακούγεται δυσκατάληπτη, π.χ. «χέω α πάμε το πάκο με το πογήατο», που σημαίνει «θέλω να πάμε στο πάρκο με το ποδήλατο», έχει προχωρήσει ηλικιακά αλλά δεν έχει ολοκληρώσει το φωνολογικό σύστημα χρησιμοποιώντας όλους τους φθόγγους σωστά, ώστε οι λέξεις να αποδίδουν το νόημα που έχουν.

Το παιδί σε αυτή την περίπτωση λοιπόν δεν μιμείται το μικρότερο αδερφάκι, αλλά συνεχίζει πέραν του φυσιολογικού ηλικιακού ορίου να πράττει φωνολογικές απλοποιήσεις, όπως αντικατάσταση φθόγγων (αντικαθιστά το «κ» με το «τ» και λέει «τότα» αντί για «κότα»), έκπτωση φθογγικών συμπλεγμάτων (παραλείπει το «σ» στο σύμπλεγμα «σπ» και λέει «πίτι» αντί για «σπίτι») κ.ά.

Πώς να βοηθήσω το παιδί μου που κομπιάζει;

Τις πιο πολλές φορές οι γονείς πανικοβάλλονται όταν το παιδί τους αρχίζει να τραυλίζει, δηλαδή όταν η ομιλία του παρουσιάζει επαναλήψεις αρχικού φθόγγου ή αρχικής συλλαβής ή και ολόκληρης λέξης, επιμηκύνσεις ήχων λέξης, ακούσια επαναλαμβανόμενα κολλήματα. 

Αντί του πανικού και των υποδείξεων για «σωστή» ομιλία μπορείτε να:

• Εστιάσετε στο τι σας λέει το παιδί σας και όχι στο πώς σας το λέει.
• Αποφεύγετε συνεχόμενες ερωτήσεις χωρίς να δίνετε χρόνο να σας απαντήσει.
• Περνάτε καθημερινό ποιοτικό χρόνο μαζί του σε ήσυχο περιβάλλον, μιλώντας του αργά.
• Μην το διακόπτετε όταν μιλάει.
• Διατηρείτε βλεμματική επαφή όταν μιλάτε μαζί του και δίνετε προσοχή σε αυτά που σας λέει.
• Μειώσετε τις απαιτήσεις γρήγορου ρυθμού στις καθημερινές δραστηριότητες.
• Είστε υπομονετικοί και υποστηρικτικοί.

*Άρθρο της Αγγελικής Πατρικάκου, Λογοθεραπεύτριας, Υπεύθυνης Τμήματος Λογοθεραπείας Παίδων ΜΗΤΕΡΑ.