Χριστούγεννα: έθιμα σε Πελοπόννησο και Αιτωλοακαρνανία
Τα έθιμα των Χριστουγέννων, που τηρούνται κυρίως μέσα στην οικογενειακή εστία σε περιοχές της Πελοποννήσου και της Αιτωλοακαρνανίας, αναμένεται να έχουν φέτος την τιμητική τους, λόγω της τήρησης των μέτρων για την προστασία από τον κορονοϊό.
Το «κούτσουρο της Παναγίας», το ψωμί που συμβολίζει το χέρι του Χριστού, η φωτιά που «διώχνει τα κακά πνεύματα» και η «προστασία» των γλυκών από τους καλικάντζαρους, είναι μερικά από αυτά τα έθιμα.
Παράλληλα, το χοιρινό κρέας, η γαλοπούλα, η σούπα με κοτόπουλο και το χριστόψωμο κυριαρχούν στο εορταστικό τραπέζι, ενώ οι ξεχωριστοί κουραμπιέδες, τα λαλάγγια και οι τηγανίδες αποτελούν κάποια από τα παραδοσιακά γλυκά και συνοδευτικά των εορταστικών ημερών.
Σε πολλά από τα σπίτια της Αρκαδίας το εορταστικό τραπέζι των Χριστουγέννων περιλαμβάνει χοιρινό με μήλα και κυδώνια, όπως και κρεατόπιτα που παρασκευάζεται με μοσχαρίσιο ή και αρνίσιο κρέας.
Επίσης, παρασκευάζουν χριστόψωμο με κομμάτια από σύκα, ενώ στην επιφάνειά του «κεντούν» στολίδια και «πλέκουν» σταυρούς.
Συγχρόνως, σε πολλά χωριά ζυμώνουν ψωμί, το οποίο διαμορφώνουν σαν χέρι και το τοποθετούν στον τοίχο, κάτω από το εικόνισμα.
Σύμφωνα με το έθιμο, το ψωμί αυτό συμβολίζει το χέρι του Χριστού και δεν αλλοιώνεται παρόλο που παραμένει τοποθετημένο στον τοίχο όλο τον χρόνο, μέχρι δηλαδή να έρθει η στιγμή που θα το αλλάξουν με το νέο.
Επίσης, ένα ακόμα από τα έθιμα της Αρκαδίας είναι «το κούτσουρο της Παναγίας».
Συγκεκριμένα, την παραμονή των Χριστουγέννων τοποθετούν στο τζάκι ένα μεγάλο κούτσουρο, ώστε να σιγοκαίει καθ’ όλη την διάρκεια της μέρας, προκειμένου «να ζεσταίνει την Παναγία που γεννούσε».
Ακόμη, πολλές γυναίκες κατεβάζουν τις εικόνες του σπιτιού και τις καθαρίζουν με βαμβάκι, το οποίο προηγουμένως έχουν τοποθετήσει μέσα σε κρασί.
Σε πολλές περιοχές της Κορινθίας το δωδεκαήμερο ξεκινά από το πρωί της παραμονής των Χριστουγέννων. Κατά την διάρκεια των 12 αυτών ημερών επικρατούν οι δεισιδαιμονίες, και για αυτό τον λόγο οι εργασίες των κατοίκων περιορίζονται στις απολύτως απαραίτητες.
Παράλληλα, η φωτιά κυριαρχεί στη ζωή των κατοίκων, αφού θεωρούν ότι «διώχνει τα κακά πνεύματα».
Ακόμη, την παραμονή των Χριστουγέννων τοποθετούν διάφορα κλαδιά πάνω από τα τζάκια και συγχρόνως σκεπάζουν τα γλυκά, ώστε μην τα «πειράξουν» οι καλικάντζαροι.
Στη Λακωνία, το χοιρινό με το σέλινο, είναι ένα από τα κύρια εορταστικά φαγητά των ημερών, ενώ πολλές νοικοκυρές παρασκευάζουν κουραμπιέδες με ελαιόλαδο και χωρίς βούτυρο, διότι όπως λένε, η διαδικασία είναι εύκολη, το αποτέλεσμα γευστικό και παράλληλα τα γλυκά μπορούν να διατηρηθούν για αρκετό καιρό.
Επίσης, σε πολλά χωριά της Μάνης, οι οικογένειες ψήνουν στο φούρνο του σπιτιού τα χριστόψωμα. Όταν είναι έτοιμα, μεταφέρονται στο εορταστικό τραπέζι, όπου εκεί τα κόβει ο οικοδεσπότης, ευχόμενος παράλληλα τα χρόνια πολλά.
Ακόμη, σε πολλά σπίτια οι γυναίκες ζυμώνουν και τηγανίζουν τα μανιάτικα λαλάγγια.
Πρόκειται για ζύμη, που την πλάθουν σαν χοντρό μακαρόνι, αλλά με μικρό πάχος. Στην συνέχεια την τυλίγουν με κέντρο την μια άκρη και ακολουθεί το τηγάνισμα. Την στιγμή που η νοικοκυρά ρίχνει την τηγανίδα μέσα στο λάδι, κάνει τον σταυρό της και εύχεται, «να σταυρωθούν τα κακά και του χρόνου.» Μάλιστα, η πρώτη τηγανίδα που βγαίνει από την φωτιά, έχει πάντα μεγάλο σχήμα και σταυρό και είναι του Χριστού.
Τα λαδοκούλουρα, αλλά και τα λαλάγγια, είναι ένα από τις παραδοσιακές συνταγές των Χριστουγέννων στην Μεσσηνία, όπως επίσης και οι μανιάτικες κουταλίδες, με μέλι και κανέλα.
Οι μανιάτικες κουταλίδες είναι πρόχειρες τηγανίτες και το όνομά τους το πήραν από τον τρόπο προετοιμασίας, αφού οι νοικοκυρές τοποθετούν τη ζύμη στο καυτό λάδι με τη χρήση ενός κουταλιού.
Σε πολλά σπίτια της Αχαΐας το χριστουγεννιάτικο τραπέζι περιλαμβάνει και σούπα με κρέας κότας. Επίσης, πολλές νοικοκυρές παρασκευάζουν δίπλες με ξεχωριστό τρόπο. Δηλαδή, αντί να διπλώνουν το ζυμάρι, σχηματίζουν με αυτό μικρά και μεγάλα φιογκάκια.
Στα ορεινά χωριά των Καλαβρύτων, τα χριστόψωμα που ζυμώνουν οι νοικοκυρές, διαφέρουν από το ψωμί που παρασκευάζουν τις υπόλοιπες ημέρες του χρόνου. Συγκεκριμένα, τα χριστόψωμα είναι λευκά και αφράτα, περιέχουν σουσάμι και καρύδια, ενώ στο επάνω μέρος έχει σχηματιστεί ο σταυρός.
Οι νοικοκυρές σε πολλές περιοχές της Αιτωλοακαρνανίας παρασκευάζουν γεμιστούς κουραμπιέδες που ονομάζονται μπουμπούλια. Το συγκεκριμένο γλυκό θεωρείται πολύ νόστιμο και μεταξύ άλλων περιέχει καρυδόψιχα, γαρίφαλο, κανέλα και αρκετή ζάχαρη.
Στα χωριά του Ξηρόμερου τηρείται το έθιμο της τσιγαρίδας. Πρόκειται για το τσιγάρισμα του χοιρινού κρέατος, μία μέθοδος που χρησιμοποιούσαν οι οικογένειες πριν από πολλά χρόνια, ώστε να μπορούν διατηρούν το κρέας για μεγάλο χρονικό διάστημα.
